Xavi Simons praat het meest. Bij het overleg voor de indirecte vrije trap vijf minuten voor rust in de Puskás Aréna tegen Hongarije, zijn ook Cody Gakpo en Tijjani Reijnders betrokken. De bal ligt zo’n negen meter voor het doel, een buitenkansje op de gelijkmaker. Aanvoerder Virgil van Dijk laat het over aan zijn jongere ploeggenoten, hij probeert zelf de Hongaarse muur te ontregelen.
Dat Gakpo (25), Reijnders (26) en Xavi Simons (21) de opties bespreken bij zo’n belangrijke standaardsituatie, zegt iets over de transformatie waar Oranje in zit. Gezien hun leeftijd en status bij hun clubs, zijn zij beoogde nieuwe leiders van het Nederlands elftal. Tot voor kort zou een vrije trap op zo’n aantrekkelijke positie nog opgeëist worden door spits Memphis Depay, die voor deze interlandperiode is gepasseerd.
Opvallend is ook welke spelers reageren op het wegsturen van Van Dijk, na zijn tweede gele kaart vrijdagavond in Boedapest. Twee jonge, opkomende internationals – Simons en Ryan Gravenberch – spreken de scheidsrechter aan. Dat doen ze samen met Denzel Dumfries, die de aanvoerdersband van Van Dijk overneemt en in zijn eerste minuten als Oranje-captain hard de gelijkmaker binnenkopt (1-1).
Zonder zijn geschorste aanvoerder, wacht een vernieuwd en verjongd Nederlands elftal deze maandagavond in München een boeiende test in het Nations League-duel tegen Duitsland: wie pakt de regie in een Van Dijk-loos Oranje? Van Dijk (33) reisde dit weekend niet mee naar Zuid-Duitsland, hij neemt rust.
Zijn afwezigheid valt samen met een periode waarin het geraamte van Oranje opnieuw moet worden gevormd. Een kerngroep met spelers van eind twintig, begin dertig bepaalde lang de hiërarchie. Maar na het EK deze zomer, nam bondscoach Ronald Koeman afscheid van Daley Blind, Marten de Roon en Georginio Wijnaldum. De toekomst van Depay, lang onbetwiste eerste spits, is na zijn transfer naar de Braziliaanse club Corinthians diffuus.
Dertig interlands op rij
Zo ondergaat het hart van Oranje stukje bij beetje een gedaanteverwisseling. Reserve-aanvoerder Nathan Aké is er ook niet bij, nadat hij vorige interlandperiode een spierblessure opliep. En derde aanvoerder Frenkie de Jong zoekt nog naar ritme na een maandenlange enkelblessure. „Hij is nog ver weg”, zei Koeman, die de middenvelder niet selecteerde.
Van Dijk was er de afgelopen jaren bijna altijd bij. Nu, voor het eerst in de tweede termijn van Koeman, ontbreekt de aanvoerder: tot en met vrijdag speelde hij dertig interlands op rij. Op zijn plek, links centraal achterin, speelt maandag Tottenham Hotspur-verdediger Micky van de Ven. Op linksback, waar Van de Ven tegen Hongarije stond, begint waarschijnlijk Ajax-verdediger Jorrel Hato.
Koemans Oranje is ook Van Dijks Oranje, sinds hij in maart 2018 werd gepromoveerd tot aanvoerder, een van de eerste beslissingen van de toen nieuwe bondscoach. Zowel in als buiten het veld, is hij de natuurlijke leider. „Als Virgil zegt: we gaan links, gaat ook iedereen naar links”, zei een staflid vorig jaar tegen NRC.
Er ontstaat wel een andere hiërarchie. Het is duidelijk dat dat tijd nodig heeft
Vrijdagavond tegen Hongarije was dat goed te zien. Van Dijk bepaalde het ritme, gaf veel aanwijzingen op het gebied van positionering en passing. Al vond Oranje, onder zijn leiding, niet de opening in de stugge defensie. Bij de tegengoal uit een snelle omschakeling ontbrak (ook bij hem) de oriëntatie. Iets wat Van Dijk vaker overkwam, zoals bij de winnende goal van Engeland in de halve finale van het EK.
De vraag is of Koeman door de jaren heen niet te veel bleef vertrouwen op Van Dijk. Een terugkerend probleem bij de centrale verdediger, is dat hij onvoldoende doordekt, waardoor Oranje regelmatig te weinig druk op de bal krijgt. „Voetballend gezien” haalde Van Dijk op het EK „niet het niveau” dat van hem verwacht kan worden, zei Koeman vorige maand.
Daarom wordt het maandagavond interessant om Van de Ven op Van Dijks positie in actie te zien. Hoe verloopt dan de opbouw en het druk zetten? Wie zet spelers op hun plaats bij standaardsituaties? Door de enorme snelheid van de 23-jarige Van de Ven, kan Oranje mogelijk met meer ruimte in de rug spelen: hij heeft het vermogen om balverlies makkelijker te repareren.
Leidersrol
Naast die tactische aspecten, moeten anderen op het gebied van coaching en sturing het voortouw nemen nu de vaste leider ontbreekt. Vorig jaar werd in de staf vastgesteld dat er bij de jonge lichting weinig spelers zitten die karakterologisch een leidersrol op zich kunnen nemen. Een belangrijk aandachtspunt, in aanloop naar het WK 2026.
„Er ontstaat wel een andere hiërarchie”, zegt Koeman zondagavond in de Allianz Arena in München, gevraagd naar het ontbreken van diverse kernspelers. „Het is duidelijk dat dat tijd nodig heeft. Als je de as van je elftal mist, dan verandert er nogal iets.”
Naast hem zit Gakpo, die in de afgelopen jaren betrokken was bij een leiderschapsgroepje – ervaren spelers die het voortouw nemen in trainingen en wedstrijden. De aanvaller van Liverpool FC zit in een fase van zijn loopbaan, dat hij op dat vlak een belangrijkere rol kan gaan spelen bij Oranje. Koeman hint daar ook op. „Maar dat moet ook in het karakter van een speler zitten.”
Gakpo zelf is zichtbaar terughoudend, hoewel hij eerder bij PSV wel aanvoerder was. Een klassieke leider – zoals Van Dijk – is hij niet. „Ik denk dat het meer natuurlijk gaat, het is niet dat ik er volledig mee bezig ben”, zei hij september vorig jaar. Nu in München zegt hij bijna hetzelfde: „Ik denk dat het bij mij een natuurlijk proces is. Ik ben daar niet echt specifiek mee bezig.”
Nu de eerste drie aanvoerders ontbreken, draagt de speler die de meeste interlands heeft maandag de band. Mits hij speelt, is dat Stefan de Vrij (32). En anders Dumfries (28). Twee exponenten van het ‘oude’ Oranje, waar de ploeg voorlopig nog op leunt.
