Utrechtse gemeenten weigerden windmolens, nu legt de provincie ze op

De gemeenten Stichtse Vecht en Oudewater zijn „verontwaardigd” en vol „onbegrip” over het besluit van de provincie om locaties op hun grondgebied aan te wijzen voor windmolenparken. Volgens de provincie Utrecht is dit nodig omdat anders de doelen voor duurzame energie niet worden gehaald. Onzin, zeggen de gemeenten, met hun focus op zonne-energie voldoen ze wel degelijk aan die doelen. Een juridisch conflict is niet uitgesloten.

Begin 2024 riep de provincie gemeenten op plannen te maken voor de aanleg van wind- en zonneparken. In september bleek al dat energieregio U16, waar Stichtse Vecht en Oudewater onderdeel van uitmaken, ver achterbleven bij de doelstellingen. Als de gemeenten niet voor het einde van het jaar voldoende plannen zouden hebben, zou de provincie ingrijpen door locaties voor windparken aan te wijzen.

Daarbij is de keus deze week gevallen op een locatie tussen het Amsterdam-Rijnkanaal en de Vecht, ten noorden van Loenen aan de Vecht, en een gebied langs weerszijden van het spoor tussen Oudewater en Montfoort. De provincie heeft daarbij rekening gehouden met de „inspanningen” die alle gemeenten hebben gedaan om te voldoen aan de doelstellingen voor schone energie. De plannen van Stichtse Vecht en Oudewater waren, kortom, nog te weinig concreet.

‘Onrechtvaardig’

Duurzaamsheidswethouder Bas Lont bestrijdt dat Oudewater te weinig onderneemt op het gebied van de energietransitie. Al in 2021 besloot de gemeente tot 2030 enkel in te zetten op zonne-energie. Op dezelfde plek als waar de provincie de windturbines wil neerzetten, werkt Oudewater aan een zonnepark. „Dit besluit voelt onrechtvaardig”, zegt Lont. „Met een groot zonneveld ten noorden van het spoor wekken we straks meer energie op dan afgesproken”.

Het door de provincie aangewezen gebied is in het verleden als windparklocatie juist afgevallen bij de gemeente Oudewater, omdat broedende vogels en omwonenden te veel last zouden hebben van de turbines. Ook vreest Lont dat de procedure rond de windturbines de aanleg van het zonneveld vertraagt.

Volgens de provincie kunnen „wind en zon prima samengaan”, laat een woordvoerder weten. Het aanwijzen van de locatie „kan ervaren worden als doorkruisen” van de plannen voor het zonneveld, „maar het was al sinds januari 2024 bekend dat dit een kansrijk gebied is voor windenergie”.

Dit besluit is voor ons onacceptabel. De provincie grijpt allerlei argumenten aan om dwars door de lokale democratie te denderen

Ook Stichtse Vecht is boos over het besluit van de provincie. Net als Oudewater zet de gemeente in op zonne-energie, laat wethouder Dick Polman telefonisch weten. „Dit besluit is voor ons onacceptabel. De provincie grijpt allerlei argumenten aan om dwars door de lokale democratie te denderen.”

Hoewel Stichtse Vecht nog geen vergunningen heeft verleend voor zonnevelden, lukt het de gemeente volgens Polman om aan de 2030-doelstellingen te voldoen. „We lopen misschien iets achter op schema, maar zijn in het tweede kwartaal klaar voor zonne-initiatieven. Dan zijn nog wat jaren te gaan.” De gemeente zal „alle mogelijkheden” aangrijpen om zich te verzetten tegen de windparken. „Uiteraard werken wij op geen enkele manier mee.”

De provincie zegt in gesprek te gaan met de betrokken gemeenten over het vervolg. Omwonenden ontvangen in februari een uitnodiging voor een bewonersbijeenkomst.

Delen

Mail de redactie

Het liften is terug van weggeweest: bij de bushalte Kwartiermakerslaan in Zeewolde kun je de bus pakken én meerijden met automobilisten. Sinds november vorig jaar staat hier een lifterspaal met een bord waarop een omgestoken duim prijkt, het universele teken voor: mag ik een lift?

Het bord is vast bedoeld voor volwassenen, denkt Guusje (13) die op de bus staat te wachten. Zij zou zelf niet bij vreemden instappen. Het is nog vroeg in Zeewolde, de meeste jongeren bij de halte gaan naar school. Of ze bijtijds aankomen, is nog maar de vraag. De bus is al vier minuten te laat. Een punctuele bus is geen vanzelfsprekendheid in Zeewolde – als die überhaupt al komt.

De provincies willen voor een dubbeltje op de eerste rang zitten

Volgens de gemeente Zeewolde is de lifterspaal „een mogelijkheid voor inwoners om elkaar een (duurzaam) handje te helpen wanneer het gaat om tijden buiten de dienstregeling, of wanneer het openbaar vervoer is uitgevallen”. Wethouder Ernst Bron (CU) benadrukt dat de lifterspaal enkel een optie biedt voor inwoners van Zeewolde om zich te verplaatsen. Volgens hem heeft het niets met de problemen in het openbaar vervoer te maken.

Sinds vorig jaar december verzorgt EBS het busvervoer in het gebied IJssel-Vecht (Flevoland, Gelderland en Overijssel), en dus ook in en bij Zeewolde. Na de wisseling van de concessie kampt het bedrijf met meerdere problemen: vertraagde bussen en rituitval door een hoog ziekteverzuim en personeelstekort. Eind maart 2024 viel zo’n 15 procent van de ritten in Flevoland uit, blijkt uit een rapportage van EBS.

De pas geïntroduceerde elektrische bussen vertoonden bovendien gebreken. Op 14 april moesten de vervoerder en provincie de dienstregeling met 10 procent inkorten. Pas op 15 december werd die volledig hervat.

Versnellen

In Zeewolde arriveert de bus, iets later dan verwacht. Op de zijkant staat: „In opdracht van provincies Flevoland, Gelderland en Overijssel.” Die drie hebben in 2022 het openbaar vervoer samengevoegd in de concessie IJssel-Vecht, die werd gewonnen door EBS. Niet alleen wilde deze uitvoerder volledig elektrisch gaan rijden (vooralsnog rijden nog veertig dieselbussen), EBS wilde ook de dienstregeling uitbreiden en versnellen.

Alle ambities ten spijt: al snel regende het klachten bij de provincie en EBS. Bussen waren te laat, overvol of kwamen zelfs niet opdagen. De uitvoerder moest verantwoording afleggen aan de provincie voor de ondermaatse prestatie.

Volgens FNV-bestuurder Veronika Teunissen zou iedere vervoerder tegen dezelfde problemen aangelopen zijn, omdat de provincies simpelweg te hoge eisen stellen. „Ze willen voor een dubbeltje op de eerste rang zitten.”

Omdat EBS de afspraken over de dienstregeling niet nakwam, hebben de drie provincies vorig jaar het bedrijf een boete opgelegd van 3,5 miljoen euro. Ook hebben ze de niet-gereden busritten niet uitbetaald. Dit kostte EBS nog eens 1 miljoen euro.

Accu

Een bestel van uitsluitend elektrische bussen is té ambitieus, zegt FNV-bestuurder Teunissen. In de winter loopt de accu sneller leeg door de kou, in de zomer vraagt de airco veel stroom. De vorige busvervoerder, Keolis, vroeg aan het personeel om de temperatuur op maximaal 15 graden te houden, zodat de accu niet werd overbelast. „Geen goede werkomstandigheden”, vertelt Teunissen. EBS moest de elektrische bussen van Keolis overnemen. Daar kregen ze gratis de problemen met het materieel bij.

Teunissen vertelt dat die problemen het ziekteverzuim en personeelstekort aanwakkerden. Volgens EBS had het hoge verzuim ook te maken met corona: „Daarna is het verzuim niet meer teruggebracht naar het niveau van daarvoor”, laat EBS-perswoordvoerder Jasper Vermeer weten.

Een punctuele bus is geen vanzelfsprekendheid in Zeewolde – als die überhaupt al komt

In Overijssel hebben de SP en PvdA vragen gesteld over de veiligheid van de bussen van EBS. Uit een rondgang van deze partijen onder de chauffeurs kwamen allerlei gebreken naar boven: een te lange remweg, defecte deuren en kachels, ergonomisch verkeerde chauffeursstoelen en trekkende sturen.

Uit een antwoord van de Gedeputeerde Staten op de vragen van de SP en PvdA, blijkt dat een aantal problemen al is verholpen. Andere komen vaker voor bij elektrische voertuigen, zoals die trekkende sturen, dus „bussen waarvan chauffeurs aangeven dat het stuur trekt, worden uit de operatie genomen”.

Laadinfrastructuur

Aan problemen die niet snel vallen op te lossen, zoals de laadinfrastructuur, wordt gewerkt. Het stroomnetwerk is niet voorbereid op de elektriciteitsvraag van de bussen. Aanvankelijk wilde EBS de bussen laden in Emmeloord en Lelystad. Deze plekken bleken ongeschikt voor de hoge elektriciteitsvraag van de bussen en de chauffeurs moesten uitwijken naar Nagele en Lelystad Airport. Dit kostte meer reistijd en meer inzet van personeel en extra bussen. En dat terwijl de bestelling bij Ebusco (een leverancier van elektrische bussen) van dertig elektrische bussen op zich liet wachten en EBS kampte met personeelstekort.

Intussen heeft EBS het personeelsbestand weer op orde, maar niet de laadinfrastructuur. Volgens de perswoordvoerder gaat dat nog wel een paar jaar duren.

FNV-bestuurder Teunissen vindt dat provincies realistische eisen moeten stellen aan een vervoerder en dat ze meer moeten inzetten op uitvoerbaarheid. Want: „De chauffeurs en passagiers lijden er nu onder.” En dan biedt zelfs een goedbedoeld initiatief als een lifterspaal geen uitkomst.

Wethouder Ernst Bron rijdt dagelijks langs de lifterspaal. „Het loopt nog niet storm. We geven het een jaar de kans.” Zelf blijft hij optimistisch: „In steden zijn ook liftersplaatsen. En voor een dorp met dunne lijnen [plekken waar minder bussen rijden] is een liftershalte helemaal niet slecht.”

Delen

Mail de redactie