Utrechtse filosoof dient eigen provocatie van repliek

Ophef Een Utrechtse filosoof schreef een streng artikel, kreeg daarop kritiek en publiceerde daarna een reactie op zichzelf.

Al die oude denkers ploeterden zonder de middelen die de mens nu heeft.

Al die oude denkers

ploeterden zonder de middelen die de mens nu heeft.


Is filosofie een indringend gesprek met generaties wijsgerige voorgangers, tot en met Plato en Aristoteles, of vooral een onderhoud met jezelf? Misschien wel allebei. Filosoof Hanno Sauer van de Universiteit Utrecht sprak in twee opeenvolgende artikelen eerst andere filosofen streng toe, wat hem op een bak collegiale kritiek kwam te staan op sociale media, en toen zichzelf.

Sauer lanceerde in september in het gereputeerde tijdschrift Inquiry het eerste deel van wat een tweetrapsraket zou worden: een luide kritiek op de historische benadering van filosofische problemen. Kant, Hegel of Plato lezen kan best cultuurhistorisch waardevol zijn, of plezierig, maar voor het oplossen van filosofische problemen levert het nu weinig tot niks meer op. Geen wonder, al die oude denkers baseerden zich op achterhaalde wetenschap en ploeterden zonder de middelen die wij nu hebben, van bayesiaanse logica tot evolutionaire psychologie. En om aan de krenking nog een belediging toe te voegen: eigentijdse filosofen, opgegroeid in welvaart en met veel meer kennis tot hun beschikking, zijn waarschijnlijk ook veel betere vaklui dan hun nu al eeuwen of ruim tweeduizend jaar dode voorgangers.

De moeite waard

Die kleine provocatie (The end of history, 25 pagina’s) ging tot Sauers verbazing als een lopend vuurtje door de filosofenwereld. Het artikel werd tienduizenden keren gedownload, op Twitter stak een kleine wijsgerige storm op. Sauer, nu: „Mensen namen het heel persoonlijk, wat volgens mij heel onfilosofisch is. Maar er zaten ook uitstekende reacties bij, dus ik ben gaan kijken of ik mijn standpunt niet moest bijstellen.”

Resultaat: vorige week publiceerde In Inquiry een Reply to Sauer (11 pagina’s), getiteld The ends of history, met zware kritiek op het eerdere artikel. Geschreven door: Hanno Sauer.

Bij nader inzien vond hij de geschiedenis van de filosofie toch ook filosofisch de moeite waard. Filosofie is voortschrijdend menselijk begrip, en dat is een historisch proces. „Al zit er wel iets in Sauers argumenten, hij overdrijft”, schreef Sauer nu over zichzelf. Veel kritiek op diens artikel was „geërgerd en vijandig” was, vond hij, en ging „onvoldoende in op zijn argumenten”.

Niet in dank afgenomen

Ook die zelf-peerreview achteraf in de derde persoon enkelvoud werd hem niet door iedereen in dank afgenomen. Want waarom vermeldde hij niet netjes door wie hij nu precies op andere gedachten was gebracht? Dat verwijt verwerpt Sauer, die enkele collega’s bedankt voor hun reacties in een noot bij zijn repliek. Anderen vinden zijn repliek-aan-zichzelf vooral frivool. De auteur zelf vindt dat onzin. „Tegen jezelf indenken is een van de belangrijkste technieken om een goeie filosoof te worden.”

Alleen, meende hij dat eerste stuk nu en werd hij overtuigd van zijn ongelijk, geschrokken van de kritiek? Of was het maar een spelletje denkwerk? Sauer: „Ik vind dat je beter stevige stellingen kunt poneren waar je zelf aan twijfelt dan slappe waar je aan vasthoudt. Dat is filosofisch productiever. Ik vind het ook prima om artikelen te schrijven waar je het zelf niet mee eens bent. Het gaat erom of je goeie argumenten hebt, die anderen dan kunnen beoordelen.”