Twintig jaar geleden werd in Atjeh de Sharia ingevoerd, als enige provincie van het grootste moslimland ter wereld: Indonesië. De reacties hierop van de inwoners zijn wisselend, ziet correspondent Saskia Konniger. Tegelijkertijd wordt het land steeds strenger islamitisch. Wat laat Atjeh zien over de islamisering van Indonesië?
èr
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]
De Franse oliereus TotalEnergies gaat definitief olie winnen voor de kust van Suriname. Met de Amerikaanse partner APA investeert Total ruim 10 miljard dollar in de ontginning van het Gran Morgu-veld, kondigden de bedrijven dinsdag officieel aan bij de Surinaamse president Chan Santokhi.
Het boren naar olie moet in 2028 beginnen. Vanaf dan moeten op dagelijkse basis 220.000 vaten uit de grond gepompt worden. Het is de eerste commerciële oliewinning in zee in Suriname. Staatsolie, dat namens Suriname olie-activiteiten beheert, spreekt van een „historische mijlpaal”.
De oliewinning heeft de Surinaamse staatskas een hoop te bieden. De staat rekent, afhankelijk van de olieprijs, op zo’n 16 tot 26 miljard dollar aan inkomsten uit onder andere royalty’s en belastingen. Het olieveld zou in totaal goed zijn voor ruim 700 miljoen vaten olie, waarmee het naar schatting ruim twintig jaar mee kan.
Economische malaise
Suriname kan het geld goed gebruiken. Het land kampt met al jaren met economische malaise. De inflatie is nog altijd torenhoog en de armoede neemt toe. De oliewinning moet de werkgelegenheid een „boost” geven, zegt president Santokhi. Hij verwacht dat het project een „aanzienlijke bijdrage” kan leveren aan de economische groei van het land.
Staatsolie-directeur Annand Jagesar voorspelt zelfs dat Suriname door de oliewinning „nooit meer hetzelfde” zal zijn en dat de levensomstandigheden van mensen erop vooruit gaan. „Niemand hoeft meer arm te zijn in Suriname”, aldus Jagesar. „Er zijn zoveel inkomsten uit dit project, (…) dat we een fijn leven gaan hebben.”
De aankondiging van Total komt tegelijkertijd op een moment dat vanwege klimaatverandering internationaal de roep om oliewinning af te bouwen toeneemt. Suriname, waar de bossen veel CO₂ opnemen, staat in dat opzicht juist goed op de kaart. President Santokhi benadrukte die status te willen behouden.
De oorlog in het Midden-Oosten is dinsdag in een tijdsbestek van nog geen etmaal aanzienlijk geëscaleerd. Eerst vielen in de nacht van maandag op dinsdag Israëlische grondtroepen Zuid-Libanon binnen om Hezbollah uit de grenszone te verdrijven. Vervolgens lanceerde Iran dinsdagavond tientallen ballistische raketten op Israël. Hezbollah had Israël eerder op de dag ook al met raketten bestookt, terwijl Israël zijn luchtbombardementen in Libanon voortzette.
Overal in Israël klonk aan het begin van de avond het luchtalarm, miljoenen Israëliërs haastten zich naar schuilplaatsen. Veel mensen zagen de oranje flitsen van overvliegende Iraanse raketten in de lucht. Israël wist de meeste echter uit de lucht te schieten met de zogeheten ‘Iron Dome’, zijn luchtafweersysteem. Daarbij kreeg het militaire steun van de Verenigde Staten en Jordanië, die hielpen om de projectielen onschadelijk te maken.
Volgens de Israëlische legerradio ging het in totaal om 180 raketten. Na enige tijd kwam het sein veilig. Voor zover bekend vielen er slechts twee gewonden. Sommige raketten ontploften echter wel en zorgden voor verschillende diepe kraters.
Vergelding voor Haniyeh en Nasrallah
De Iraanse Revolutionaire Garde maakte in een verklaring , die door de staatstelevisie werd verspreid, bekend dat de raketbeschieting bedoeld was als vergelding voor de aan Israël toegeschreven liquidatie van Hamas-leider Ismail Haniyeh eind juli in Teheran en die van Hezbollah-leider Hassan Nasrallah in Beiroet afgelopen vrijdag. Bovendien vormde het een wraakoefening voor de dood van veel Palestijnen en Libanezen als gevolg van Israëlisch geweld, aldus de verklaring.
Iran waarschuwde dat er meer beschietingen zullen volgen als Israël, al dan niet gesteund door de VS, zou besluiten tot een tegenaanval op Iran. Irans opperste leider, ayatollah Ali Khamenei, die naar wordt aangenomen het bevel tot de aanval had gegeven, is tot nader order ondergedoken op een veilige locatie, uit vrees voor aanslagen op hem.
Een Israëlische legerwoordvoerder kondigde aan dat de Iraanse aanval „gevolgen” zal hebben. Eerder had ook een hoge Amerikaanse functionaris Iran daarmee gedreigd. Het was de tweede keer sinds het uitbreken van de Gaza-oorlog vorig najaar dat Iran een salvo raketten op Israël afvuurde. Op die aanval, in april van dit jaar na een dodelijke Israëlische luchtaanval op het Iraanse consulaat in Damascus, reageerde Israël met een tamelijk bescheiden tegenaanval in de buurt van een nucleaire faciliteit bij de stad Isfahan.
Die aanval werd uitgelegd als een waarschuwing aan het adres van Iran. Sommige analisten menen dat Israël nu Irans nucleaire faciliteiten onder vuur zal proberen te nemen. Israël verdenkt Iran er al langer van te azen op kernwapens, al heeft Iran altijd betoogd slechts uranium te verrijken voor vreedzame doeleinden.
Situation Room
Uit zorg om de snelle escalatie in het Midden-Oosten volgden de Amerikaanse president Joe Biden en vicepresident Kamala Harris de ontwikkelingen dinsdag vanuit de zogeheten Situation Room in het Witte Huis. „We bespraken hoe de Verenigde Staten bereid zijn Israël te helpen tegen deze aanvallen en hoe Amerikaanse personeel in de regio kan worden beschermd”, verklaarde Biden via X.
VN-secretaris-generaal Antonio Guterrres riep intussen dringend op tot een bestand. Hij veroordeelde wat hij aanduidde als „escalatie op escalatie”. „Dit moet ophouden”, stelde hij. „We hebben beslist een staakt-het-vuren nodig.”
In de zuidelijke buitenwijken van Beiroet, vanoudsher een bolwerk van Hezbollah, werd de Iraanse actie echter met vreugdeschoten begroet. Juist de afgelopen dagen had Israël zware bombardementen op die wijken uitgevoerd. Bij het zwaarste van afgelopen vrijdag kwam Nasrallah om het leven. Sindsdien had Israël de bombardementen op volle kracht voortgezet, waarbij in totaal meer dan duizend doden vielen, onder wie veel burgers. En dat was nog voor de volgens Israël „beperkte” grondoperatie in Zuid-Libanon begon.
Intussen werd Tel Aviv ook nog opgeschrikt door een terreuraanval, waarbij zes mensen om het leven kwamen. Twee met vuurwapens en messen bewapende mannen vielen passagiers aan in een treinstel en later ook op straat. De aanslag vond slechts korte tijd voor de Iraanse aanval plaats. Negen anderen raakten gewond. De beide daders werden door omstanders en toegeschoten politiemensen gedood. Het was niet direct duidelijk of het dodental de daders ook behelsde.
Nederland ligt weer onder een grijze wolkendeken en de temperatuur daalt. Oktober is begonnen. Veel mensen zullen de kachel weer aanzetten, nadenkend over de gasprijzen, met de energiecrisis in hun achterhoofd. Wie de gasprijzen probeert te voorspellen, kijkt in een glazen bol, want ze zijn wispelturig. Wat is wél al duidelijk over de gasprijzen voor komende winter?
Na de inval van Russische troepen in Oekraïne stegen de gasprijzen naar recordhoogte, door zorgen over tekorten als gevolg van de oorlog. Tekorten zelf lijken komende winter geen probleem te vormen, schreef minister van Klimaat en Groene Groei Sophie Hermans maandag in een brief aan de Tweede Kamer. De Nederlandse gasbergingen, holten in de grond, zijn afgelopen zomer genoeg aangevuld om komende winter door te komen. De opslagen waren vorige maand al voor ruim negentig procent gevuld.
Iraanse raketaanval
Maar: dat er geen tekorten dreigen, is zeker geen garantie voor stabiele gasprijzen. Door de huidige geopolitieke onrust en wispelturige internationale concurrentie om vloeibaar gemaakt gas (lng), is de markt nog steeds – twee jaar na de Russische inval in Oekraïne – hartstikke zenuwachtig. Hoewel de gasprijzen inmiddels flink zijn gedaald (maar nog steeds hoger liggen dan voor de energiecrisis), zijn door die ontrust de energieprijzen nog steeds onvoorspelbaar. Handelaren zullen direct reageren op een slechte samenloop van omstandigheden: een koude winter, China dat plots veel gas inkoopt en dan ook nog eens de Russen die een pijpleiding afsluiten.
Kijk maar naar wat afgelopen augustus gebeurde. In de tweede week van die maand stond de gasprijs op het hoogste punt van dit jaar. De kosten voor een megawattuur aardgas liepen op tot ongeveer 42 euro op de Amsterdamse Title Transfer Facility (TTF), de belangrijkste handelsmarkt voor gas in Europa. Op het laagste punt dit jaar – dat was in februari – was dat nog ongeveer 25 euro. De stijging in augustus kwam nadat Oekraïne de Russische grensregio Koersk op 6 augustus binnenviel. Door die regio loopt een belangrijke gasleiding waar Russisch gas bestemd voor Europa doorheen stroomt. Daarbovenop was er angst dat Iran betrokken zou raken bij een gewapend conflict. Als gevolg daarvan zou de belangrijke doorvaarroute de Straat van Hormuz afgesloten kunnen worden, waardoor Saoedi-Arabië niet meer kan exporteren. Dinsdag was er opnieuw onrust op de energiemarkt, na vrees voor een Iraanse raketaanval op Israël.
Wat ook een rol speelde, was de toegenomen vraag van Amerikaans lng vanuit Azië als reactie op de eerdere daling in de prijs voor lng, de belangrijkste concurrent van Europa voor lng. Niemand die ruim van tevoren al kan zeggen hoe koud het in China gaat worden. De stijging van afgelopen augustus was overigens lang niet zo extreem als die in 2022, toen prijzen per megawattuur aardgas naar ruim boven de honderd euro uitkwamen.
De vraag naar gas binnen Nederland is wispelturig
Naast de geopolitieke spanningen beïnvloeden ook stormen de prijzen, zegt een woordvoerder van Eneco, zij het in mindere mate. Zo werd het in september even spannend toen storm Francine, die zich boven de Golf van Mexico ontwikkelde, afstevende op verschillende fabrieken waar aardgas wordt omgezet in vloeibaar gas, ook voor Europa, maar uiteindelijk bleven de gevolgen beperkt.
Potje van 578 miljoen
En dan is de vraag naar gas binnen Nederland zelf ook nog wispelturig. Tijdens de energiecrisis gebruikten sommige huishoudens door de hoge prijzen noodgedwongen minder gas. Maar wat als de gasprijzen komende winter omlaag gaan? Gaan mensen dan massaal meer gas gebruiken, wat zich weer vertaalt in hogere gasprijzen?
Tot slot speelt belasting een grote rol in de uiteindelijke consumentenprijs. Op Prinsjesdag kondigde kabinet-Schoof aan de energiebelasting op gas vanaf komend jaar te verlagen met 2,8 cent per kuub voor de eerste 2 schijven. Budgetinstituut Nibud berekende dat een gemiddeld huishouden (dat rond de 1.200 kubieke meter gas per jaar verbruikt) hierdoor 33,60 euro op jaarbasis bespaart.
Voor mensen met een laag inkomen die moeite hebben om de energierekening te betalen, zal het kabinet de komende twee jaar 60 miljoen euro reserveren. Ook heeft het kabinet voor het komende jaar een potje van 578 miljoen klaarstaan om mensen te helpen hun woning te verduurzamen, bijvoorbeeld met betere isolatie. Huishoudens lieten tijdens de energiecrisis massaal hun huizen beter isoleren als reactie op de hoge prijzen. Die piek is nu weer aan het afzwakken, zegt Milieu Centraal. Volgens de voorlichtingsorganisatie valt daar nog een hoop te winnen.
:format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122508116-016581.png|https://images.nrc.nl/oyj3rkoyzv8Y10V_kagvgdUUNtY=/1920x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122508116-016581.png|https://images.nrc.nl/iFS6x0bm7Ctp2pAtvLeJTuQg7B8=/5760x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122508116-016581.png)
