Het was radio, maar er was beeld bij, dus ik wil haar toch even noemen: de rake, aangrijpende column van komiek Vera van Zelm zaterdag in Spijkers met Koppen (Radio 2). Naar aanleiding van het vernietigende NPO-rapport over wijdverbreid grensoverschrijdend gedrag bij de publieke omroep beschreef Van Zelm hoe schadelijk seksisme is voor vrouwen. Het fragment werd flink verspreid op de socials. Daar zag je ook andere getuigenissen langskomen, dus misschien wordt dit een #MeToo-achtige golf van verhalen over Hilversums wangedrag.
Op de publieke tv-zenders werd zondag geen woord gewijd aan het rapport. Het speelde wel in mijn achterhoofd. Bij ieder programma dacht ik: hoe zal het daar gaan achter de schermen? Hoe zal deze presentator zich gedragen tegen zijn redacteuren? Misschien kan de Kijkwijzer programma’s met een slechte reputatie aanmerken met een pictogram voor ‘giftig’ – zo’n doodskop in een gele driehoek. Studio Sport: giftige mannelijkheid, volgens het rapport. Hoeven we niet meer te kijken. NOS Nieuws: idem. Slaan we ook over.
Tegenlicht (NPO 2) werd in het rapport niet genoemd dus dat durfde ik wel aan. De documentaire-rubriek van de VPRO ging dit keer over de journalistiek in de verdrukking. De Fransman Laurent Richard durft op verjaardagen bijvoorbeeld niet te vertellen dat hij journalist is. Andere gasten vallen hem dan aan als elitaire verspreider van leugens.
Best treurig want Richard doet goed werk. Nadat hij getuige was geweest van de aanslag op satirisch tijdschrift Charlie Hebdo, richtte hij Forbidden Stories op, een internationaal collectief van journalisten die onderzoek overnemen van collega’s nadat die vermoord of gearresteerd zijn om hun werk. De gedachte: je kunt de journalist wel tot zwijgen brengen, maar zijn werk leeft voort.
Tijdens het filmen liep regisseur Shuchen Tan tegen een actueel voorbeeld aan. Laurent Richard werd gebeld omdat in Azerbeidzjan journalisten van Abzas Media werden gearresteerd. Een club Europese journalisten – met onder meer een NRC-collega – kwam bijeen om de lopende zaken over Azerbeidzjan te verdelen. Nee, dat land is niet ver weg. De Europese Unie is dik bevriend met de dictator en stopt hem geld toe omdat hij een alternatief biedt voor Russisch gas en olie. Ook levert hij goud voor onze mobieltjes.
Een Arabische journalist vroeg aan Laurent Richard: wat als een journalist wordt gemarteld? Was Richard dan niet bang dat diegene na publicatie nog harder gemarteld zou worden? Later in de documentaire gaf een oud-gevangene het antwoord: dat hun verhaal verteld werd, en misschien hielp om Azerbeidzjan te bevrijden, vonden de journalisten belangrijker dan het risico dat hun iets zou overkomen. Moedige mensen.
Dieren
Reality-tv kan schadelijk zijn voor de deelnemers, zo is vaak gebleken. Beter dus om dieren te gebruiken. De zesdelige realityserie Het echte leven in de dierentuin (zaterdag, NPO 1) volgt met verborgen camera’s de dieren in Blijdorp Rotterdam en Ouwehands Dierenpark. Dit nieuwe seizoen opende met de plotse dood van de gorilla Bokito in april vorig jaar. Hij wilde al een paar dagen niet eten, had vermoedelijk pijn. Bokito had wel vaker mannengriep, vertelden de verzorgers, waarbij hij zich „gigantisch aanstelde” maar dit keer was het ernst. De serie volgt de gorillagroep na de dood van Bokito. Hoe zal het gaan nu de leider de rust en het evenwicht niet meer bewaakt?
Bokito is beroemd omdat hij in 2007 ontsnapte en een vrouwelijke bezoeker zwaar verwondde. Typerend: het slachtoffer kreeg de schuld, Bokito was de held. ‘Bokitogedrag’ werd wel een synoniem voor giftige mannelijkheid. Als de gorilla wat welbespraakter was geweest had de publieke omroep hem zeker een talkshow aangeboden.
