Ná het debat ging het óver het debat. In de studio bij Khalid & Sophie begon Raoul Heertje met te zeggen dat hij „ontdaan” was door wat hij zojuist gezien had bij het EenVandaag-verkiezingsdebat. Het gemak waarmee gezegd wordt dat er geen vreemdelingen meer bij kunnen in Nederland, want de huizen zijn op. „Wilders zegt het, maar VVD zegt het nu óók, Omtzigt óók.
Verder was schrijver Ilja Leonard Pfeijffer er met een waarschuwing: in de vijfde eeuw voor Christus liep het helemaal verkeerd af met de Atheense democratie en hij zag gelijksoortige gevaren voor de democratie van nu. Jeroen Pauw naast hem vouwde de handen en stak die daarna in eigen boezem: Lag het niet „aan ons allemaal” dat „gewoon is geworden wat niet gewoon is”. Journalisten, zei hij, „ook de NOS”, de kranten, allemaal beweren ze dat Wilders milder was geworden deze campagne. Maar wás dat wel zo? Ligt zijn opkomst, de normalisering van zijn gedachtengoed, aan een „foutje van de journalistiek”, vroeg presentator Sophie Hilbrand aan Pauw.
De vraag en het onderwerp werden even geparkeerd voor een sombere blik op de peilingen. Aan tafel zat Peter Kanne van I&O Research met verse peilingen. GroenLinks-PvdA is in zijn staafdiagram met 27 zetels net zo groot als de VVD, en niet de NSC van Omtzigt, maar de PVV van Geert Wilders is met 26 zetels nu de op twee na grootste partij van het land. De weerzin tegen links, zei Peter Kanne, is groter dan de weerzin tegen Wilders. En toen waren we terug bij de vraag aan wie het nou eigenlijk lag, de Wilders-revival.
Hilbrand wilde het hebben over Het debat van Nederland bij SBS6 afgelopen donderdag. „O god”, zei Jeroen Pauw. Hij was daarvan de producent. Even kijken naar een fragment uit dat debat: Frans Timmermans beantwoordt een vraag van een mevrouw uit het publiek die zegt dat zij als langdurig zieke haar eigen risico in de zorg niet meer kan betalen. Ze kijkt ontevreden bij zijn antwoord, haar gezicht licht op als Wilders over hem heen bulldozert. Timmermans met z’n 15.000 euro wachtgeld kan misschien wachten op een oplossing, zei Wilders, maar „deze mevrouw kan haar 385 euro nú niet betalen.” Na de uitzending werd duidelijk dat deze mevrouw een PVV-stemmer was. Ze stond lachend op de foto met Wilders, die ze ontmoette toen ze op vakantie naar Hongarije met hem in vliegtuig bleek te zitten. Kijkers vonden dat gek.
Pauw vond het jammer dat dit fragment werd getoond en niet het moment ervoor. Hij legde langdurig uit waarom de redactie het niet noodzakelijk had geacht bij alle vragenstellers in het publiek te vertellen op welke partij ze stemden. Dat was ook niet per se nodig geweest, wat mij betreft. Maar als ‘de media’ dan toch aan zelfonderzoek doen, zou ik eerder inzoomen op hoe je wil dat zo’n debat verloopt. Laat je politici uitpraten of door elkaar heen roepen, is de debatleider spelverdeler of aanjager, wil je discussie of ophef? Wilders gedijt bij chaos, dit was het soort debat waarin hij kan excelleren – de kijkers vonden hem de beste en ja, dat kán die zes extra zetels in de peiling van maandag verklaren. En peilingen hebben, zegt Peter Kanne, weer een effect op het stemgedrag.
Baudet hard geslagen
Het EenVandaag-debat werd strak geleid en gehouden in Ahoy in Rotterdam, het publiek bestond uit studenten. Zij klapten het hardst voor Rob Jetten (D66) die Yesilgöz aanviel – „er is geen migratiecrisis, er is een VVD-crisis”, en als enige opgewassen bleek tegen Wilders die de klimaatcrisis wil tegengaan met „zijn vinger in de dijk”. Rond diezelfde tijd begaf lijsttrekker Thierry Baudet (FVD) zich onder studenten in een Gronings café. Hij werd hard op zijn hoofd geslagen met een flesje, de vorige keer, in Gent, gebeurde het met een paraplu. Iemand bij Khalid & Sophie had best mogen zeggen dat zo’n aanval ook een gevaar is voor de democratie.
