Geert Wilders zat dinsdagavond op zijn gemak naar het Achtuurjournaal te kijken. Het ging goed, hij had de opening. Nadat hij met een kabinetscrisis had gedreigd en zijn coalitiegenoten na crisisberaad had heengezonden, zat de PVV-leider nu al drie kwartier verschanst achter een witte branddeur. Aan de andere kant van de deur stond een kluitje journalisten die deur te filmen. De NOS had er een liveblog voor geopend. Soms zag je een journalist haar oor tegen de deur te luisteren leggen. De journalisten spraken over crisis, chaos, onvoorspelbaarheid – woorden naar zijn hart.
„Marleen, enig idee waarom Wilders zo lang binnenblijft?” vroeg de presentatrice aan de verslaggever bij de deur. Ja, dat wist ze wel, maar dat ging ze niet zeggen: zodat hij het hele Achtuurjournaal kon domineren. Zo lang hij niet verscheen, bleven ze over hem praten. Net als in het toneelstuk Wachten op Godot.
Na acht minuten dreigde het mis te gaan, de presentatrice kondigde een ander onderwerp aan: Ridouan Taghi kon geen advocaat vinden. Oei, de aandacht lekte weg. Wilders deed snel de deur open. Het journaal onderbrak Taghi en keerde terug naar Den Haag, waarna Wilders nog eens vijf minuten aandacht erbij kreeg. Bijna de helft van het Achtuurjournaal was voor hem! En ook nog tweehonderd woorden in de tv-recensie van NRC! Kijken of hij dat morgen kon overtreffen. Als hij nu ’s ochtends het kabinet liet vallen, zou hij dan ’s avonds het héle Achtuurjournaal krijgen?
Een nieuw proletariaat
Na het avondje Wilders vroeg ik me weer eens af: hoe is Nederland zo afgegleden? Gelukkig is er Johan Fretz om daar antwoord op te geven. Samen met regisseur Juul Op den Kamp maakte hij drie jaar geleden What’s Left: over de teloorgang van de PvdA en de sociaaldemocratie. In het vervolg What’s Right geven ze een sociaal-politieke geschiedenisles over de bijhorende teloorgang van de verzorgingsstaat.
De eerste aflevering ging over het uitkleden van het arbeidsrecht, waardoor we nu met een met een nieuw proletariaat van dagloners zitten: 40 procent van de werkende mensen zit in de zogenoemde flexibele schil. In dit onderwerp kwam Fretz op vertrouwd terrein, ‘de puinhopen van Paars’ uit de jaren negentig.
In de tweede aflevering, zondag op NPO 2, ging het over de zorg en bleef de PvdA voor het eerst enigszins buiten schot. Het waren vooral de christendemocraten die de gezondheidszorg in 2006 aan de vrije markt overleverden, met alle ellende van dien. Patiënten, huisartsen en verpleegkundigen worden afgeknepen, zorgverzekeraars en investeerders lopen binnen.
Fretz is bekend van zijn politieke tirades op de socials en in de podcast Waanzinnig Land. Op tv is hij rustiger en gestructureerder, maar nog steeds gedreven, losjes formulerend en met humor. Bovenal is What’s Right enorm leerzaam. Essentiële televisie. Fretz heeft veel politieke hoofdrolspelers van weleer voor zijn camera gekregen, maar vaak krijgen ze maar een paar zinnen. Niet erg, heel interessant zijn ze niet. Boeiender zijn bijvoorbeeld de experts en de SP’ers, de politici vanuit de oppositiebanken die al de hele tijd al riepen dat het verkeerd ging.
De volgende weken behandelt Fretz nog de wooncrisis en migratie. Je zou denken dat die laatste de nadruk zou moeten krijgen – gezien de huidige politieke constellatie. Maar door uit te leggen hoe gewone Nederlanders steeds minder macht en steeds meer onzekerheid hebben in werk, zorg en wonen, toont Fretz hoe de gevestigde partijen het bedje spreidden voor Geert Wilders en zijn afbraakpolitiek van ruzie, crisis en schijnproblemen.
