Turken betogen massaal voor behoud van hun democratie

De Turkse democratie is nog niet dood. Dat bewezen honderdduizenden Turken zaterdagmiddag in een uitgestrekt park in Maltepe, een verre voorstad in het Aziatische deel van Istanbul, met een massale protestdemonstratie tegen de recente arrestatie van de burgemeester van de metropool, Ekrem Imamoglu. Het was de grootste betoging in Turkije in meer dan een decennium.

Met een oorverdovend gejuich en veel gezwaai met rood-witte Turkse vlaggen en vaantjes van de CHP, de partij van Imamoglu, reageerde de reusachtige menigte op een brief van de gevangen burgemeester die in Maltepe werd voorgelezen. „Ik ben niet bang, jullie staan achter me en aan mijn zijde”, schreef hij. „Ik heb geen angst omdat de natie verenigd is, tegen de onderdrukker.”

Hoewel het protest was georganiseerd door de CHP, de belangrijkste oppositiepartij, waren er ook veel Turken die de partij gewoonlijk niet steunen komen opdagen. Ze beseffen dat de uitschakeling van Imamoglu, die volgens opiniepeilingen een goede kans zou maken om president Erdogan bij de volgende verkiezingen te onttronen, een fatale klap voor de Turkse democratie zou betekenen. Zeker, omdat die eerder ook al de media en het justitiële apparaat naar zijn hand had gezet.

„Ik stem doorgaans geen CHP maar het is nu echt van het grootste belang dat we de democratie in Turkije verdedigen”, zegt een breed geschouderde accountant van een internationaal kleurstoffenbedrijf in Istanbul die met zijn vrouw, volwassen dochter en zoon naar de manifestatie is gekomen.

Zijn naam geeft hij liever niet. „Zie je die mannen”, zegt hij, wijzend op enkele mannen met groene jassen en zonnebrillen die hier en daar tussen de menigte staan. „Dat zijn vaak stillen van de politie.” Ook zijn 70-jarige buurman, een gepensioneerde manager van de inmiddels gesloten luchthaven Atatürk, wil daarom niet met zijn naam in de krant.

Met een oorverdovend gejuich en veel gezwaai met rood-witte Turkse vlaggen en vaantjes van de CHP, de partij van Imamoglu, reageerde de reusachtige menigte op een brief van de gevangen burgemeester die in Maltepe werd voorgelezen.

Pennen en potloden

De politie is tevens met duizenden geüniformeerde agenten aanwezig. Ze dwingen de betogers door een paar sluizen te gaan, waar velen worden ondervraagd. Journalisten moeten hun pennen en potloden inleveren. „Die kunnen als wapen dienen”, licht een politieman toe, zonder zich kennelijk bewust te zijn van de dubbelzinnigheid hiervan.

„Turkije begint steeds meer op Noord-Korea te lijken”, klaagt Melike Demirag (68), een in Turkije bekende zangeres die met een bevriende journalist naar de demonstratie is gekomen. „Zelfs de advocaat van Imamoglu werd vrijdag enige tijd gearresteerd en zag je die camera’s naast de controleurs? Daarmee registreerden ze waarschijnlijk onze gezichten mee. Er is bijna niets meer van onze vrijheden over.”

Het besef dat er dezer dagen veel op het spel staat beperkt zich niet tot de stadgenoten van burgemeester Imamoglu, die vorige week ook werd gekozen als nationale presidentskandidaat voor de CHP bij de volgende verkiezingen die in principe voor 2028 staan gepland.

„Wij zijn met twee bussen vol betogers uit Pamukkale in Anatolië gekomen, acht uur rijden van hier”, zegt Olbay, een 26-jarige economiestudent. „Het gaat mij niet zozeer om Imamoglu als wel om het feit dat de Turkse democratie ernstig bedreigd wordt. Zo’n arrestatie van de belangrijkste oppositieleider hebben we nooit eerder meegemaakt. Daar moeten we ons tegen verzetten.”

Olbay wijst erop dat Erdogan al 23 jaar aan de macht is. „Bijna zolang als ik leef heb ik nooit een andere president gekend dan Erdogan. Dat hoort niet in een democratie.” Volgens hem is ook de corruptie onder de huidige regering sterk toegenomen.

Ook Olbay geeft liever alleen zijn voornaam. Veel studenten zijn bezorgd dat ze anders last met de autoriteiten krijgen. Daags voor de demonstratie in Maltepe zegt een jonge man naast een universiteitsgebouw in het centrum van Istanbul dat hij één keer aan een betoging heeft meegedaan. Zijn metgezellen – twee jonge vrouwen en twee jonge mannen – helemaal niet. Ze onderstrepen dat dit niet betekent dat ze de regering-Erdogan steunen, maar ze zijn bang voor eventuele gevolgen.

Ook een Zwitserse student psychologie, die in het kader van het Erasmus-programma enige tijd in Istanbul zit, mijdt daarom de betogingen liever. „Ik heb gehoord dat er al verscheidene buitenlandse studenten het land zijn uitgezet nadat ze aan demonstraties hadden deelgenomen”, zegt hij, zittend op een bankje naast het metrostation bij de universiteit.

Hoewel het protest was georganiseerd door de CHP, de belangrijkste oppositiepartij, waren er ook veel Turken die de partij gewoonlijk niet steunen komen opdagen.

Kemal Mustafa Atatürk

Alle sprekers bij de demonstratie, onder wie Mansur Yavas, Imamoglu’s ambtgenoot uit de hoofdstad Ankara, onderstrepen – zoals verwacht – hun steun voor Imamoglu en de Turkse democratie. In dat licht verbaast het enigszins dat dezelfde sprekers vaak in één adem ook Kemal Mustafa Atatürk noemen, de vader van het moderne Turkije en ruim een eeuw geleden de oprichter van de CHP. Atatürk staat immers bekend als een krachtig vernieuwer op tal van gebieden maar een democraat was hij allerminst. Atatürk bestuurde het land even autocratisch als Erdogan nu.

Maar die wetenschap lijkt veel betogers niet te deren. Op een gegeven moment scandeert de menigte uit volle borst: „Wij zijn de soldaten van Mustafa Kemal.” Deniz, een vrouw van middelbare leeftijd, loopt opgewekt met een plakkaat, waarop ze de vraag stelt: „Waar wilt u over vijf jaar zijn?” Zelf beantwoordt ze die vervolgens: „Ik wil de weg van Atatürk volgen, dat is de juiste weg.” Daarmee bedoelt ze vooral, licht ze desgevraagd toe, Atatürks consequent seculiere beleid.

Hoewel niet iedereen er kennelijk dezelfde opvattingen over democratie op nahoudt, verlieten de honderdduizenden betogers, beschenen door een aangename voorjaarszon, over het algemeen schijnbaar tevreden Maltepe, al blijft ongewis wat het effect van hun indrukwekkende demonstratie zal zijn. „Protesteren is eigenlijk het enige wat we nog kunnen doen”, constateert zangeres Melike Demirag enigszins gelaten.

Delen





Mail de redactie