Trump zoekt ontsnappingsroutes

Minuten na de onthulling van de nieuwste strafzaak tegen Donald Trump stonden ze dinsdag al te pronken in de webwinkel van zijn campagnesite. T-shirts met ‘Ik sta achter Trump’, eronder de datum ‘1 augustus 2023’. „Er is geen betere manier om te laten zien dat JIJ achter de president bleef staan bij ELKE nep-tenlastelegging dan met je geheel eigen Limited-Edition ‘I STAND WITH TRUMP’-shirt”, luidde de begeleidende tekst. Prijs: 47 dollar, al mogen kopers een hoger bedrag aanvinken.

De ex-president probeerde direct electoraal en financieel munt te slaan uit de nieuwste aanklacht tegen hem. Deze werd dinsdag ingediend in Washington en richt zich op zijn pogingen om zich na zijn stembusnederlaag van 2020 vast te klampen aan de macht. Na de twee eerder dit jaar geopende zaken in New York (wegens weggemoffeld zwijggeld aan een minnares) en Florida (wegens zijn omgang met staatsgeheime documenten) zijn het de ernstigste aanklachten tegen hem tot nu toe.

In de drie afzonderlijke processen worden Trump nu in totaal 78 strafbare feiten ten laste gelegd. Een vierde zaak, in Georgia, kan elk moment volgen: de dranghekken voor de rechtbank in Atlanta zijn al klaargezet. Wordt hij op alle delicten schuldig bevonden, dan kan hij voor 561 jaar de cel in moeten, meldde Trump woensdag zelf in een bedelmailtje.

Juridisch oogt Trumps positie zo steeds penibeler, maar politiek bevestigde hij deze week zijn aanhoudende dominantie over zijn partij. Ook de meeste van zijn partijgenoten blijken groot geloof te hechten aan Trumps overpeinzing, in 2016, dat „ik midden op 5th Avenue iemand kan neerschieten en ik zou geen kiezer verliezen”.

Enquêtes staven die bewering ook grotendeels. Een ruime meerderheid van het Republikeinse electoraat gelooft Trump als hij beweert dat alle zaken een linkse heksenjacht zijn om hem te dwarsbomen. Onder academisch opgeleide en goed-verdienende Republikeinen leeft dit sentiment minder sterk, maar ook onder hen blijft Trump favoriet voor 2024.

Republikeinse rivalen in spagaat

Het dwong zijn rivalen in de Republikeinse voorverkiezingsrace – die later deze maand echt aftrapt met een eerste tv-debat – in een schier onmogelijke positie. Ze moesten van deze nieuwe aanklacht zien te profiteren, zonder Trumps trouwste fans van zich te vervreemden. Een spagaat die ze nog maanden moeten volhouden.

Velen kozen er daarom voor de tenlastelegging, justitie of de FBI te kritiseren maar de verdachte zelf ongenoemd te laten. Ook zegden enkelen toe Trump gratie te verlenen, mochten zij president worden. En velen begonnen over Hunter Biden, de zoon van de president die zijn eigen juridische problemen heeft, waarvan Trumps zaak de aandacht af zou moeten leiden.

Gouverneur Ron DeSantis – in veel peilingen nu op plek 2, zij het op tientallen punten afstand van Trump – stelde dat zijn rivaal in de hoofdstad nooit een eerlijk proces zal krijgen. „Washington D.C. is een moeras en het is oneerlijk om terecht te staan voor een jury die voortkomt uit die moerasmentaliteit.” Als president, zei hij, zou hij „het inzetten van de overheid als wapen stoppen, de FBI-directeur vervangen en zorgen dat elke burger weer gelijk is voor de wet”.

Oud-vicepresident Mike Pence, die in de tenlastelegging figureert als cruciale getuige à charge, viel zijn oude baas wat dapperder aan. Hij las er bewijs in dat Trump „helaas omgeven werd door een groepje knotsgekke advocaten die hem bleven vertellen wat zijn jeukende oren maar wilde horen”. Een etmaal later krabbelde Pence al iets terug: in gesprek met donateurs sprak hij de wens uit dat justitie een besluit over Trump „had overgelaten aan het Amerikaanse volk”.

Ook op deze aanklacht verklaarde Trump zich donderdag onschuldig. Zijn verdediging lijkt erop gericht dat niet 23 juryleden uit het progressieve Washington over zijn lot beslissen. Hij legt dat veel liever in handen van alle kiesgerechtigde Amerikanen, bij de presidentsverkiezingen van 5 november 2024. Ondertussen kan hij zijn vervolging aanwenden om bij zijn aanhang miljoenen aan donaties op te halen, niet in de laatste plaats om alle advocatenrekeningen te betalen.

Vertragen en traineren

Aanklager Jack Smith zei deze week te streven naar een „snel proces” en zijn tenlastelegging lijkt daar op toegesneden. Zes veronderstelde medeplichtigen werden wel opgevoerd, maar (nog) niet aangeklaagd. Ook ontbrak een aanklacht wegens „hulp of steun aan een opstand”. De onderzoekscommissie van het Huis die de Capitoolbestorming vorig jaar onderzocht, raadde vervolging op die grond aan. Smith lijkt te zijn teruggeschrokken van dit lastig te bewijzen delict.

Terwijl Smith haast wil maken, zullen Trumps advocaten juist gaan vertragen en traineren. Amerikaanse juridische molens draaien sowieso notoir traag. En met alle procesdata die hij nu al in de agenda heeft staan, moet Trump deels campagne vanuit de rechtbank gaan voeren. Zeker als hij ergens in het voorjaar de nominatie mocht hebben binnen gesleept, zullen zijn advocaten bepleiten dat dit praktisch niet kan en alle zaken over de stembusgang getild moeten worden.

Voor Trump zou dat een aantrekkelijk perspectief openen. Als hij het presidentschap wint, kan hij wellicht in ieder geval de federale zaken tegen hem laten stilleggen door een nieuwe, door hemzelf voorgedragen minister van Justitie. Een andere – overigens nooit aan de grondwet getoetste – optie is dat hij zichzelf als president gratie verleent.

Een ander motief voor Trump om juist deze nieuwe strafzaak pas na de verkiezingen te laten dienen, is dat hij er electoraal het kwetsbaarst op lijkt. De zwijggeld-affaire is al van twee races geleden en in de staatsgeheimen-zaak stelt hij zichzelf voor als sloddervos die sowieso geen kwade wil had met de documenten in zijn bezit.

Beëdiging in het gevang?

Van de Capitool-bestorming heeft elke Amerikaan de tv-beelden kunnen zien. En toen eind vorig jaar de Huis-commissie haar eindrapport over ‘6 januari’ presenteerde, vertoonde Trumps populariteit in de weken erna een dipje. Een door de media breed uitgemeten rechtszaak tegen de ex-president om zijn mislukte machtsgreep zou eenzelfde effect kunnen hebben, zeker onder gematigde Republikeinse en zwevende, onafhankelijke kiezers die hij juist nog voor zich moet zien te winnen.

Maar zelfs als Trump volgend jaar in tijdnood komt (lees: al voor verkiezingen of de inauguratie veroordeeld wordt) zou hij nog ontsnappingsmogelijkheden hebben. Op het Trump-gezinde nieuwsblog Breitbart werd deze week het scenario geschetst waarin „Trump al in het huis van bewaring zit, of de gevangenis, de verkiezingen wint, de voorzitter van het Hooggerechtshof hem in het gevang in het ambt beëdigt, Trump zichzelf gratie verleent en naar buiten loopt”.