Hoe zit Shou Zi Chew, de wereldwijde baas van socialemediaplatform TikTok, er maandag bij? De Singaporees, sinds 2021 bestuursvoorzitter van TikTok, is uitgenodigd aanwezig te zijn bij de inauguratie van Donald Trump als 47ste president van de Verenigde Staten. Maar TikTok heeft sinds dit weekend geen enkele Amerikaan meer die filmpjes kan posten of kijken. TikTok is namelijk sinds dit weekend verboden in de VS.
Chews aanwezigheid bij de inauguratie maakt onderdeel uit van het armpje drukken over wie de baas is, of liever gezegd, zou moeten zijn over TikTok. Nu is het bedrijf, dat wereldwijd naar eigen zeggen een kleine twee miljard gebruikers heeft, nog in handen van ByteDance, een Chinese software- en app-ontwikkelaar. Maar als het aan de Amerikanen ligt, is dat binnenkort voorbij.
De strijd om ByteDance is er een om nationale veiligheid, privacy en (economische) invloed. Het begon in september 2020, toen diezelfde Donald Trump – in de nadagen van zijn eerste termijn als president – aankondigde TikTok te willen verbieden in Amerika. Een paar maanden daarvoor had India al hetzelfde gedaan, waardoor 200 miljoen Indiërs ineens geen toegang meer hadden tot het platform. Trump noemde destijds de invloed van de Chinese regering en de Chinese Communistische Partij als redenen om het platform de toegang tot de VS te ontzeggen. Amerika liep grote risico’s door deze Chinese inmenging. Alleen als moederbedrijf ByteDance bereid zou zijn om zichzelf te laten kopen door (bij voorkeur) een Amerikaanse eigenaar, kon TikTok gered worden, aldus Trump. Vlak daarna zou ByteDance contact gezocht hebben met Microsoft over een eventuele overname, maar dat liep op niets uit.
Overname musical.ly
ByteDance werd in maart 2012 opgericht door de Chinese ondernemers Zhang Yiming en Liang Rubo. Het bedrijf richtte zich aanvankelijk op de Chinese markt met apps voor nieuws, memes en video’s. In november 2017 sloeg ByteDance zijn grote slag, toen het voor naar verluidt een miljard dollar musical.ly overnam, een eveneens Chinese app die zich richtte op het nasynchroniseren van muziekfilmpjes. In augustus 2018 werd muscial.ly, dat internationaal al een groot succes was, omgedoopt tot TikTok. Zo kreeg ByteDance toegang tot de hele wereld.
Intussen was er in het Westen grote zorg ontstaan over wat er met de data van gebruikers gebeurde. Na Trumps dreiging in 2020 om de app af te sluiten, openden de Amerikanen het ene na het andere onderzoek naar ByteDance en de relaties tot de Chinese overheid. TikTok-baas Chew moest met grote regelmaat verantwoording komen afleggen in het Amerikaanse congres, dat hem het vuur na aan de schenen legde over de macht binnen zijn bedrijf. Het leidde tot een bizarre hoorzitting in februari vorig jaar, waarin Chew eindeloos moest herhalen dat hij een Singaporees staatsburger was en geen banden had met China. Ook andere TikTok-bestuurders werden gegrild door het congres over de vermeende relatie met de Chinese regering.
China houdt de zeggenschap
Om de zorgen over de manipulatie van Amerikaanse data weg te nemen, begon ByteDance in 2020 gesprekken met de Amerikaanse regering. Het bedrijf stemde ermee in om de gegevens van Amerikaanse gebruikers voortaan niet meer in China, maar op Oracle-servers in Austin, Texas, op te slaan. Ook wordt ByteDance inmiddels financieel ondersteund door een grote groep internationale investeerders, die elk een deeltje van het bedrijf kochten. Het gaat onder meer om Amerikaanse durfinvesteerders als Susquehanna International Group, KKR (Kohlberg Kravis Roberts), Sequoia Capital, General Atlantic en Hillhouse Capital Group en de Japanse SoftBank-groep. Per saldo is zo’n 60 procent van de aandelen al in niet-Chinese handen. Alleen: China heeft sinds 2021 via het staatsbedrijf China Internet Investment Fund een zogenoemd golden share in het bedrijf, met een economisch belang van 1 procent, maar met maximale zeggenschap.
Terwijl de Amerikaanse druk werd opgevoerd, gaf ByteDance geen krimp, ook niet toen duidelijk werd dat president Biden de app per 19 januari 2025 daadwerkelijk zou gaan afsluiten. Sinds die wet in april vorig jaar met ruime meerderheid werd aangenomen, gingen maanden voorbij zonder dat ByteDance iets aan de eigendomsstructuur veranderde. Een tegenrechtzaak van het bedrijf om het Amerikaanse besluit niet rechtsgeldig te laten verklaren, werd vlak voor dit weekend verworpen. Daarmee was sluiting van de app in de VS een feit.
Nu TikTok uit de lucht is, is de grote vraag of de verkoop van ByteDance, dat een geschatte marktwaarde heeft van zo’n 300 miljard dollar, alsnog in een stroomversnelling zal komen. Tot nu toe heeft China nog niet toegegeven aan de Amerikaanse druk, maar het wegvallen van 170 miljoen welvarende Amerikaanse gebruikers zal die houding wellicht gaan beïnvloeden.
TikTok heeft zijn hoop gevestigd op Donald Trump. Gebruikers die de app openden in de Verenigde Staten kregen de mededeling dat een nieuwe wet het gebruik daar blokkeerde, maar daaronder stond ook: „We hebben het geluk dat president Trump heeft aangegeven dat hij met ons zal samenwerken aan een oplossing om TikTok weer in gebruik te nemen zodra hij aan de macht komt.” En Trump pakt die handschoen op: hij kondigde vlak voor het weekend al aan dat hij bereid is om ByteDance opnieuw enkele maanden de tijd te geven om het bedrijf definitief los te weken van China. TikTok-baas Chew zal een belangrijke pion in dat spel worden. Volgens persbureau Bloomberg zou Chew contact hebben opgenomen met X-baas en Trumps ‘best buddy’ Elon Musk. Daarbij zou besproken zijn of X de Amerikaanse activiteiten van TikTok zou kunnen overnemen. TikTok ontkent overigens dat dit gebeurd zou zijn. Sowieso kunnen Trumps innige relaties met de bazen van Big Tech in de VS een snelle oplossing voor TikTok dichterbij brengen. Aan geld geen gebrek, immers. Mits ze daar in Beijing inmiddels ook het belang van inzien, natuurlijk.