Toezichthouder: gaswinning in Waddenzee kan niet op veilige manier

Gaswinning onder de Waddenzee bij het Friese dorp Ternaard kan niet plaatsvinden op een veilige wijze. Dat schrijft het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) in een advies aan minister van Klimaat en Groene Groei Sophie Hermans (VVD) dat woensdag naar buiten is gebracht.

Het SodM is bezorgd over de verwachte bodemdaling door gas- en zoutwinning in combinatie met de stijging van de zeespiegel. Door de aanvoer van zand en slib kan de Waddenzee zich tot op zekere hoogte zelf herstellen. In elk scenario dat de toezichthouder heeft onderzocht, zou dat zogeheten ‘meegroeivermogen’ in gevaar komen.

De plannen van de Nederlandsche Aardolie Maatschappij (NAM) om te boren onder het wad, beroeren Friesland al jaren. Gevreesd wordt voor ‘Groningse toestanden’. Provincie en gemeenten zijn tegen, en ook de Unesco gaf al een waarschuwing. Het Staatstoezicht op de Mijnen bracht al eerder een negatief advies uit. Ook na aanpassingen van de NAM blijft de toezichthouder zich tegen de plannen kanten.

Of minister Hermans meegaat in het advies van het SodM is voor het einde van dit jaar bekend. De Raad van State stelde de minister de deadline om voor 1 januari 2025 duidelijkheid te verschaffen over de vergunning voor de NAM.

De Waddenzee staat op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Het gaat het om het grootste getijdengebied ter wereld dat dagelijks op een unieke manier droogvalt en volstroomt.

Delen

Mail de redactie

„De-escaleren kun je leren”, staat op het protestbord dat de 28-jarige Anouk omhooghoudt. Daarmee doelt ze op het politieoptreden tijdens eerdere protesten, zegt ze. „Sinds de demonstraties van studenten bij universiteiten zie ik politiegeweld dat ik niet eerder heb gezien. En dat het demonstratierecht nu wordt ingeperkt, vind ik heel kwalijk. De rol van de politie zou moeten zijn om iedereen veilig z’n eigen verhaal te laten vertellen.”

Het is de eerste keer dat Anouk bij een verboden protest is – zondag, toen er ook ondanks het verbod werd gedemonstreerd op de Dam, was ze er niet bij. „De Maccabi-supporters zijn al weg, dus ik begrijp het verbod niet meer. Het lijkt alsof mensen die deze kant van het verhaal willen vertellen monddood worden gemaakt.”

Sinds vrijdagavond geldt in Amsterdam een demonstratieverbod, een maatregel die de gemeente nam na het geweld dat ontstond na de voetbalwedstrijd Ajax – Maccabi Tel Aviv.

Een halfuur voor het protest begint, rond 17.30 uur, maakte de gemeente bekend dat de demonstratie tóch mocht plaatsvinden. Niet op de Dam, maar op het Westergasterrein.

Daar wordt niet naar geluisterd. Vanaf 18.00 uur verzamelen zich enkele honderden actievoerders. Ze zingen, klappen en roepen leuzen als „Free, free Palestine” en „From the river to the sea, Palestine will be free”. Er wordt gezwaaid met Palestijnse vlaggen. De sfeer is relatief rustig.

Politieagenten stellen zich op in een brede cirkel om de demonstraten heen, er staan een stuk of tien politiebusjes op het plein. Rond 18.50 uur kondigt te politie via een megafoon aan te gaan vorderen. Een minuut of twintig later wordt omgeroepen dat iedereen de Dam moet verlaten en dat er geweld gebruikt kan worden als daar geen gehoor aan wordt gegeven.

Niemand vertrekt, de politie maakt de cirkel om de demonstranten steeds kleiner. Een man die aan de zijkant van de Dam staat, maar wel net binnen de cirkel, vraagt aan een van de omringende agenten wat er aan de hand is. „Moeten we weg, meneer?” De agent kijkt strak voor zich uit en reageert niet.

Terwijl de agenten langzaam dichterbij komen, roepen de demonstranten in koor „shame on you”. Ze haken de armen in elkaar en staan dicht bijeen gepakt. Om de politiecirkel heen loopt het vol toeschouwers en andere demonstranten, die zich enigszins uit de voeten hebben gemaakt nadat de politie begon met verder insluiten. De actievoerders in de cirkel worden toegezongen: „you are not alone”.

‘Moment om weg te gaan’

„Dit is misschien het moment om weg te gaan”, zegt een weggelopen demonstrant tegen een ander. Hij wijst naar het Rokin – daar komen acht politieagenten te paard aan. Met hun paarden rijden ze door de menigte, enkele mensen vallen op de grond. Als de paarden beginnen te draven, rennen mensen de Kalverstraat in en het Rokin op.

Dan roept de politie om: „Beste mensen op de Dam, u bent aangehouden en wordt naar het Westergasterrein gebracht.” De GVB-bussen waarin demonstraten afgevoerd worden arriveren op de Dam, net als meer politiebusjes. Beetje bij beetje worden mensen daarin gezet, terwijl omstanders verdreven worden door de agenten te paard. De eerste demonstranten worden rond 20.30 uur onder luid gejuich afgevoerd. Toeschouwers beginnen te vertrekken. De bussen worden steeds voller, de Dam steeds leger.

Delen

Mail de redactie

Het zou zomaar kunnen dat u vrijdag een uitnodiging in de bus vindt om deel te nemen aan het eerste Nationale Burgerberaad Klimaat, dat op 18 januari 2025 van start gaat. Daarin zal een groep burgers zich buigen over de vraag: hoe kunnen we als Nederland eten, spullen gebruiken en reizen op een manier die beter is voor het klimaat? De antwoorden op deze vragen en de aanbevelingen om dat te bereiken zullen worden aangeboden aan het kabinet en de Tweede Kamer.

Wat is het Nationale Burgerberaad Klimaat en waarom wordt het georganiseerd? Vijf vragen.

1. Wat is een burgerberaad?

Een burgerberaad is een democratische vorm van dialoog waaraan een groep ‘gelote burgers’ meedoet die samen een goede afspiegeling van de samenleving vormen. In meerdere bijeenkomsten gaan zij met elkaar en met deskundigen in gesprek over een vraagstuk dat vooraf is bepaald. Daarover formuleren ze samen aanbevelingen aan de politiek. Afhankelijk van de afspraken vooraf neemt de politiek deze adviezen over en zet ze om in beleid. In 2006 werd er in Nederland voor het laatst een landelijk burgerberaad georganiseerd, over wat het beste kiesstelsel is voor Nederland. Over klimaat vonden er eerder al lokale burgerberaden plaats in onder andere Gelderland, Rotterdam, Helvoirt en Sluis.

Maatregelen die gaan over de lange termijn worden vooruitgeschoven, waardoor problemen alleen maar groter worden

2. Waarom organiseert Nederland nu een nationaal burgerberaad over klimaat?

Dit burgerberaad is voorgesteld door een groep betrokken burgers die zorgen hebben over het klimaat. Zij waren geïnspireerd door burgerberaden uit andere landen. Daar zagen ze dat burgers goed in staat zijn om antwoorden te formuleren op complexe vraagstukken zoals over abortuswetgeving (Ierland), coronabeleid (Duitsland) of klimaat (Frankrijk). Ze spraken met politici en kregen steeds meer steun voor hun plan, dat werd omarmd door het kabinet Rutte-IV. Dat gaf in juli 2023 de opdracht aan het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving (OFL) om dit burgerberaad te organiseren.

„Klimaat is een zeer urgent probleem”, zegt Eva Rovers, een van de pleitbezorgers van dit burgerberaad. „Uit onderzoek blijkt dat burgers willen dat klimaatverandering wordt tegengegaan, maar wereldwijd hebben regeringen grote moeite met het maken van adequaat beleid.” Dat komt, zegt Rovers, door de korte verkiezingscycli die politici dwingt vooral bezig zijn met de korte termijn en om herkozen te worden. „Maatregelen die gaan over de lange termijn, zoals het verminderen van de CO₂-uitstoot, worden vooruitgeschoven, waardoor problemen alleen maar groter worden.”

Met een burgerberaad, zegt Rovers, die ook de stichting Bureau Burgerberaad oprichtte, wordt dat probleem ondervangen, „want burgers hoeven niet herkozen te worden. Uit de praktijk blijkt dat zij juist goed in staat zijn om tot langetermijnoplossingen te komen, zelfs als die op de korte termijn nadelig zijn voor henzelf.” Zoals het afschaffen van korteafstandsvluchten, dat in het Franse burgerberaad werd voorgesteld. „Niet leuk voor mensen nu, maar met een beoogd positief effect op toekomstige generaties.”

Dat komt, aldus Rovers, omdat mensen door met anderen over een onderwerp te praten, begrip krijgen voor de verschillende kanten van het probleem en wat het voor verschillende groepen mensen betekent. In Ierland mondde het burgerberaad uit in een referendum over het grondwettelijke verbod op abortus. Twee derde van de Ieren stemde naar aanleiding van het beraad vóór een versoepeling van de wet – waar het eerder tot extreme polarisatie had geleid.

3. Wie doen er mee?

Via een willekeurige loting krijgen zeventigduizend burgers in Nederland een oproep om mee te doen. Van iedereen die zich op basis van die brief aanmeldt, worden uiteindelijk 175 mensen geselecteerd via een gewogen loting. Dat betekent dat er rekening wordt gehouden met geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en woonplaats, voor een representatieve afspiegeling van de samenleving. Ook wordt gekeken naar de mening over klimaatbeleid. Eva Rovers: „In de samenleving gelooft zo’n 3 procent van de mensen niet in klimaatverandering. Als het goed is zien we dat straks ook terug in de 175 deelnemers.”

4. Hoe werkt het?

Als de 175 burgers zijn geselecteerd, komen zij zes weekenden bij elkaar. Daarin gaan ze aan de slag met de vooraf vastgestelde vraag, maar ze mogen zelf bepalen waar ze precies over willen praten en welke deskundigen ze willen uitnodigen. „Het proces is zo min mogelijk gestuurd”, zegt Nienke Meijer, die als onafhankelijk voorzitter aanwezig is bij alle bijeenkomsten. „Het is belangrijk dat deelnemers zelf de vrijheid hebben om tot de conclusie te komen: wat is er aan de hand?”

Zodat iedereen kan deelnemen zullen er tolken zijn, kinderopvang en worden hotelovernachtingen en reiskosten vergoed

Om dat te bereiken zijn er professionele gespreksbegeleiders die zorgen dat het een dialoog wordt en geen debat. „Het gaat er niet om elkaar te overtuigen of gelijk te krijgen. Maar om elkaar te begrijpen”, zegt Meijer. „Het belangrijkste is dat deelnemers zich vrij en veilig voelen.” Om iedereen de gelegenheid te geven deel te nemen zullen er tolken zijn, kinderopvang en worden hotelovernachtingen en reiskosten vergoed. Ook krijgen deelnemers een vergoeding van 120 euro per maand.

5. Wat gebeurt er met de uitkomsten?

Aan het eind komt het burgerberaad met adviezen, hoeveel dat er zijn is aan de deelnemers. Die worden aangeboden aan het kabinet en aan de Tweede Kamer. Vooraf is afgesproken dat het kabinet een half jaar de tijd krijgt om per aanbeveling te motiveren waarom deze wel of niet wordt overgenomen. Eva Rovers had liever gezien dat de politiek zichzelf had gecommitteerd om de aanbevelingen in principe over te nemen. „Die stap hebben ze nog niet durven nemen”, zegt ze. „Misschien de volgende keer, als duidelijk wordt dat burgers met hele goede aanbevelingen komen die écht in het algemeen belang zijn.”

Delen

Mail de redactie