TikTokkers roepen op de nieuwe ‘chubby-filter’ te verbannen: ‘Het dikke lichaam wordt gereduceerd tot een grapje’

In de hoek op de eerste verdieping van de bieb is geen boek te bekennen – maar daar komen de heren aan het tafeltje dan ook niet voor. John van Berkel (70) staart naar het schaakbord, geduldig wachtend op de zet van zijn tegenspeler. „We zijn inmiddels aan elkaar gewaagd”, zegt Fred (83) – hij wil alleen met voornaam in de krant.

De mannen komen hier „één à twee keer” per week. „Dat valt nog wel mee, hoor”, zegt John. „Sommige mensen komen elke dag.”

„Je komt heel wat schaakverslaafden tegen”, beaamt Fred, die hier „haast iedereen” kent. Wat hem betreft is het „de mooiste ontmoetingsplek van Rotterdam”. „Ik kom vooral naar de bibliotheek om mensen te ontmoeten. Vooral jongere mensen. Als ik een goed gesprek heb, is schaken niet zo belangrijk.”

De stadsbibliotheek van Rotterdam trekt jaarlijks zo’n 2,5 miljoen bezoekers, verspreid over 23 vestigingen door de stad. Toch ziet ook een aanzienlijk deel van de inwoners de bibliotheek nooit vanbinnen. Ze hebben het geld niet of weten simpelweg niet wat de bieb te bieden heeft.

Om hen over de streep te trekken, zet Rotterdam een uitzonderlijke stap: per 1 mei kunnen alle inwoners gratis lid worden van de bibliotheek. Wie een boek te laat inlevert, wordt daarnaast niet meer beboet. „In bibliothekenland een langgekoesterde wens”, aldus Alice Vlaanderen, directeur van Bibliotheek Rotterdam.

Laaggeletterd

Gidsend door de Centrale Bibliotheek aan de Hoogstraat ziet Vlaanderen „de wereld samenkomen”. Jongeren zitten verdiept in het scherm van hun laptop, ouders lezen hun kinderen voor, maar bezoekers krijgen ook hulp bij hun belastingaangifte of een WhatsApp-snelcursus.

„Als je hier een tijdje gaat zitten”, zegt Vlaanderen, „zie je mensen uit alle lagen van de stad. Maar we denken dat dat nog beter kan.” De gemeente krijgt namelijk „veel signalen dat mensen de bibliotheek nog niet laagdrempelig genoeg vinden”, zegt cultuurwethouder Said Kasmi (D66) in zijn werkkamer in het stadhuis. „Terwijl het bij uitstek een plek is waar iedereen een boek moet kunnen lezen, een cursus volgen, andere mensen ontmoeten.”

Laaggeletterdheid ga je maar op één manier tegen: door veel te oefenen en veel te lezen

Onlangs nog: een lerares die van een kind had gehoord dat haar moeder niet naar de bieb wilde vanwege een openstaande boete. Vlaanderen: „Dat gebeurt echt regelmatig.”

„Een hoop Rotterdammers hebben te maken met armoede”, zegt Kasmi. „Dan is een boete of lidmaatschapsgeld een te hoge drempel.” Hij wijst erop dat een op de vijf Rotterdammers laaggeletterd is – dat is ruim boven het landelijk gemiddelde (12 procent). „Laaggeletterdheid ga je maar op één manier tegen: door veel te oefenen en veel te lezen.”

Twintigduizend

Met het gratis lidmaatschap kunnen leden maximaal zes boeken per jaar lenen. Wie meer wil, moet voor 4 euro per maand een aanvullend abonnement afsluiten.

De wethouder verwacht niet dat dit mensen alsnog ervan weerhoudt om lid te worden. Het grootste deel van het aanbod van de bibliotheek ís bovendien al gratis, zegt Kasmi. „Het doel is mensen überhaupt de bieb in te krijgen. Als je eenmaal binnen bent, zijn er ook allerlei andere voorzieningen en faciliteiten. Maar mensen weten dat niet eens.”

De vraag is of de bibliotheek het bredere publiek bereikt dat ze hóópt te bereiken. Vlaanderen: „Ik wil niet zeggen dat het een makkie is, maar we hebben wel veel contact met scholen, huisartsen, kinderdagverblijven. Mede via hen willen we dit onder de aandacht brengen, bijvoorbeeld door folders neer te leggen.”

De doelstelling is ambitieus: de bibliotheek denkt, op basis van een pilot, twintigduizend nieuwe leden binnen te kunnen halen – 20 procent van het huidige bestand. De kosten (onder meer voor de inkoop van boeken) worden volgens de wethouder gedekt door „een combinatie van onze eigen subsidie en die van het Rijk”.

Leeftijdsgrens

In Nederland is een lidmaatschap van de bibliotheek tot aan de achttiende verjaardag gratis. Dan volgt doorgaans een e-mail met een felicitatie en de boodschap dat het lidmaatschap voortaan geld kost. Om te voorkomen dat jongeren afhaken, verhoogt een groeiend aantal gemeenten de leeftijdsgrens van het gratis lidmaatschap.

In Spijkenisse, een van de voorlopers op dit gebied, is een lidmaatschap sinds 2018 tot dertig jaar gratis. Met succes: het leverde de bibliotheek vijfduizend leden op, zegt directeur Victor Thissen. „We kregen veel meer jongeren over de vloer die hier een kop koffie kwamen drinken of studeren.”

We kregen veel meer jongeren over de vloer die hier een kop koffie kwamen drinken of studeren

Rotterdam hoopt dat andere gemeenten volgen. En wil een signaal afgeven aan politiek Den Haag, waar de btw-verhoging op boeken nog altijd in de lucht hangt – het door het kabinet toegezegde alternatief ontbreekt vooralsnog. „Dit is ook een beetje een reactie daarop”, aldus Kasmi.

De bibliotheek zegt het effect op de leden- en bezoekersaantallen te willen monitoren. „Ik denk niet dat een gratis lidmaatschap het panacee is”, zegt Vlaanderen. „Maar ik denk wel dat het helpt om een groep binnen te krijgen. En hopelijk worden ze dan verleid om eens een boek te lezen.”

Delen

Mail de redactie

In „de hele keten” van jeugdzorg moet meer aandacht komen voor het effect van schulden op gezinnen. Dat is een van de aanbevelingen in een onderzoek dat werd gedaan in opdracht van de Raad voor de rechtspraak. Onderzoekers bestudeerden de uithuisplaatsingen van kinderen van gedupeerden in de Toeslagenaffaire. Bij hen vorderde de Belastingdienst onterecht geld terug.

Onderzoekers analyseerden de dossierstukken van 397 uithuisplaatsingen. De centrale vraag was: in hoeverre hebben kinderrechters financiële problemen als gevolg van de Toeslagenaffaire meegewogen bij de beslissing om een kind uit huis te plaatsen?

Uit het rapport De weging van schulden bij uithuisplaatsingen blijkt dat „geen enkel kind” alleen vanwege financiële problemen uit huis werd geplaatst. Rechters zagen schulden wel terug in de meeste dossiers, maar bij de beslissing om kinderen uit huis te plaatsen, stonden andere problemen in het gezin op de voorgrond.

Volgorde

Dit rapport gaat niet in op de vraag of de enkele duizenden kinderen uit huis werden geplaatst omdat hun ouders in de geldproblemen kwamen door het Toeslagenschandaal óf omdat problemen speelden die anders ook al tot uithuisplaatsing hadden geleid. „De volgorde waarin problemen zijn ontstaan, kunnen we helaas niet vaststellen op basis van onze dossiers”, zegt Henk Naves, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, in het rapport. „We realiseren ons dat dit teleurstellend kan zijn voor de getroffen ouders en gedupeerde kinderen.”

Het is bekend dat schulden veel stress geven en kunnen leiden tot onder meer „huisvestingsproblemen, ontwrichte relaties en psychische problemen”, staat in het rapport. Ontstaat als gevolg daarvan een onveilige thuissituatie, dan kan de kinderrechter zich genoodzaakt zien een kind uit huis te plaatsen.

Als een verzoek tot uithuisplaatsing wordt gedaan, beoordeelt de kinderrechter of aan de wettelijke voorwaarden wordt voldaan. Uit eerdere reflecties van Jeugdzorg Nederland en de Raad voor de Kinderbescherming bleek dat signalen die duidden op financiële problemen, ten onrechte werden aangemerkt als tekenen van „slecht ouderschap”. Zoals „het ontbreken van speelgoed, onhygiënische woonruimtes, slapen op matrassen op de vloer, weinig buitenshuis ondernemen en geen vervoer hebben”.

Een eerder rapport stelde juist dat de Toeslagenaffaire een grote rol speelde bij de uithuisplaatsing van kinderen

Schulden waren ook volgens Jeugdzorg Nederland en de Raad voor de Kinderbescherming bij uithuisplaatsingen „ten onrechte geen structureel onderwerp van gesprek”.

Het is van „groot belang” dat medewerkers in de jeugdzorg beter zicht krijgen op schuldenproblematiek, schrijven de onderzoekers. „Zij kunnen dan al – vroegtijdig – hulp inzetten, bijvoorbeeld door ouders te verwijzen naar schuldhulpverlening of bewindvoering.”

Op die manier komt deze informatie ook bij de kinderrechter op tafel, die uiteindelijk over de uithuisplaatsing beslist. De kinderrechter kan tijdens de mondelinge behandeling over de schulden in gesprek gaan. Op de zitting kunnen dan mogelijke stappen worden besproken; een schuldenfunctionaris van de rechtbank kan de ouders in contact brengen met de gemeentelijke schuldhulpverlening.

De onderzoekers bevelen in hun rapport ook aan om de beslissingen van de kinderrechters inzichtelijker te maken. Ze constateren dat in een deel van de uitspraken de concrete motivering van de uithuisplaatsing ontbreekt.

Hamer

Vorige week presenteerde een onderzoekscommissie onder leiding van Mariëtte Hamer al het rapport Erfenis van onrecht, over uithuisplaatsingen bij gedupeerden van de Toeslagenaffaire. Daaruit bleek juist dat de Toeslagenaffaire een grote rol speelde bij de uithuisplaatsing van kinderen uit gedupeerde gezinnen. Een zevenkoppige commissie, bestaande uit ervaringsdeskundigen, een oud-kinderrechter en wetenschappers uit diverse disciplines, sprak gedurende twee jaar met 35 kinderen, 64 ouders en tientallen experts. Het rapport van Hamer ging in tegen de aanname dat de Toeslagenaffaire weinig invloed zou hebben gehad op de uithuisplaatsingen, omdat de gezinnen op voorhand al grote problemen zouden hebben.

Delen

Mail de redactie