Theaters worden doelwit van de pro-Russische regering van Georgië. ‘De Georgische cultuur zit in de gevangenis’

Het regent in de Georgische hoofdstad Tbilisi en dat maakt van deze zaterdag een perfecte theaterdag. Maar het Vaso Abashidze New Theater ligt er stilletjes bij. „Wat wilt u? Het theater is gesloten”, zegt de bewaker nors. Hij wijst op een grote banner die aan de voorgevel van het statige, in Sovjet-modernistische stijl opgetrokken pand is opgehangen. Tussen de twee middelste Ionische zuilen in prijkt de beeltenis van een serieus ogende jongeman in een zwart leren jack. „Vrijheid voor de gevangenen van het systeem!”, staat eronder in krullend Georgisch schrift.

De man op de foto is de 28-jarige Andro Tsjitsjinadze, een in Georgië razend populaire acteur die bekend is van zijn rollen in theatervoorstellingen en filmproducties. Maar Tsjitsjinadze staat niet meer op de planken. Sinds begin december zit de acteur in de gevangenis. Opgepakt tijdens een van de antiregeringsdemonstraties, die al ruim vier maanden Georgië beheersen. Sinds regeringspartij Georgische Droom afgelopen najaar de overwinning claimde bij vervalste parlementsverkiezingen, eisen woedende Georgiërs het vertrek van de autocratische en pro-Russische regeringspartij.

Tsjitsjinadze stond vooraan in de protesten. „Ik sta hier met mijn vrienden voor de Europese toekomst van ons land. We moeten alles doen om deze regering tegen te houden en te laten zien dat we hun beleid niet accepteren”, verklaarde hij enkele uren voor zijn arrestatie tegen een journalist. De volgende ochtend stonden er een stuk of zestig politieagenten bij hem voor de deur, die hem meenamen en opsloten. Sindsdien zit hij, samen met komiek Onise Tschadadze en negen anderen, in voorarrest op beschuldiging van het ‘organiseren van of deelnemen aan geweld in groepsverband’. Ze kunnen negen jaar cel krijgen. Verzoeken van hun advocaten om vrijlating werden deze maand door de rechtbank afgewezen.

Creatief directeur David Dojasjvili van het Georgische theatergezelschap. „Russen zijn gewend aan terreur. Wij, Georgiërs, beseffen eigenlijk nu pas dat het hier bij ons dezelfde kant op dreigt te gaan en vragen ons af wat we moeten doen om dat te voorkomen.”

Woede

De aanklacht tegen hun collega wekt zorgen en woede onder de ruim 140 medewerkers van het Abashidze-theater. Zij besloten alle voorstellingen te staken tot Tsjiitsjinadze en de overige politieke gevangenen vrijkomen. Tijdens een protestbijeenkomst, half januari, presenteerden de acteurs een manifest waarin ze opkomen voor hun artistieke vrijheid en hun verzet uitspreken tegen de regering. „De Georgische cultuur zit in de gevangenis”, riep David Doiasjvili, creatief directeur van het theater, staand op een podium voor het gebouw. Daar kondigde hij een tournee aan langs Georgische steden om met burgers te spreken over de crisis in het land.

„Er is geen enkel bewijs voor de beschuldigingen”, zegt dezelfde Doiasjvili in zijn ruime kantoor boven in het in 2020 grondig gerenoveerde theater. Ondanks de staking zit hij midden in de repetities voor Shakespeare’s A Midsummernight Dream. Een deur verder zijn de stemmen van de acteurs te horen. Doiasjvili staat op om de deur te sluiten en steekt een sigaret op. „Het stuk wordt natuurlijk pas opgevoerd als de gevangenen vrij zijn”, zegt hij. Hij spreekt lovende woorden over de gevangen Tsjitsjinadze, die hij „echt een gouden jongen” noemt.

Vriendelijk en bescheiden

De 53-jarige Doiasjvili is zelf een bekende in de Georgische theaterwereld en werkte samen met theaters in onder meer Italië en Duitsland en Oekraïne. Ooit begon hij als jonge acteur bij het beroemde Russische Mariinski Theater in Sint-Petersburg. Maar in het vijandige Rusland, dat in 2008 een korte oorlog voerde tegen Georgië en sindsdien twee provincies bezet houdt, komt hij al jaren niet meer. „Russen zijn gewend aan terreur. Wij, Georgiërs, beseffen eigenlijk nu pas dat het hier bij ons dezelfde kant op dreigt te gaan en vragen ons af wat we moeten doen om dat te voorkomen.”

De vriendelijke, bescheiden Dojasjvili neemt een prominente plaats in de pro-Europese, Georgische protestbeweging die ageert tegen de vele repressieve wetten die door de regering worden ingevoerd sinds de vervalste parlementsverkiezingen vorig najaar. Maar ook zijn eigen positie staat onder druk. Vorige maand maakte regeringspartij Georgische Droom bekend wetgeving te herzien die de artistieke vrijheid en onafhankelijkheid van Georgische theaters ernstig bedreigt. In de nieuwe wet verdwijnt de positie van artistiek directeur en krijgen theaters in het land nog maar één algemeen directeur, die onder verregaande controle komt van de regering.

Intimidatie

De voorgestelde wijzigingen ondervinden felle tegenstand. Zeker waar het staatstheaters betreft als het Vaso Abashidze New Theater, die hun inkomsten ontvangen van de overheid en daarmee extra kwetsbaar worden voor intimidatie. De vorig jaar door de regering aangenomen wet op ‘buitenlandse agenten’, die financiering van buiten criminaliseert, zorgt er bovendien voor dat buitenlandse toneelgroepen terughoudend worden in hun samenwerking met Georgische theaters.

De hervormingen zijn onderdeel van een waterval aan repressieve wetgeving om de publieke opinie in Georgië onder staatscontrole te brengen en critici te muilkorven. „Theater is altijd een invloedrijke plek geweest voor afwijkende meningen, protest en de vorming van de nationale identiteit”, schreef de online krant Georgia Today onlangs in een kritisch commentaar op de ontwikkelingen en roemde het Georgische theaters om hun drijvende kracht achter de onafhankelijkheidsbeweging in de late Sovjetjaren, toen Georgiërs massaal in opstand kwamen tegen het Sovjet-bewind.

Overdonderd

Ook Dojasjvili kan zich nog niet voorstellen dat de vrijheidslievende en in overgrote meerderheid pro-Europese Georgiërs het zover laten komen. Hij wijst op de demonstraties die nog iedere avond in het centrum van Tbilisi en andere steden worden gehouden, de studenten die zich uitspreken en de enorme steun onder Georgiërs voor de Oekraïense strijd tegen Rusland. „De regering wil de culturele sector het zwijgen opleggen. Nu voelen we ons daardoor overdonderd, maar wij zullen ons blijven verzetten in deze absurde strijd.”

Het pas vier jaar geleden geopende Abashidze New Theater heeft het verzet nieuw leven ingeblazen. Onder andere met de theatertournee, waarmee hij met zijn acteurs sinds enkele weken door Georgië reist en met burgers praat over hun problemen en angsten voor de toekomst. Hij vertelt over een voorstelling die ze op de planken brachten, getiteld ‘Ik sterf als mijn land’. „Het heeft als uitgangspunt dat ieder mens zijn land vertegenwoordigt en dat als één persoon wordt gedood, een stukje van het collectief uitdooft. Wat wij meemaken, lijkt op een stervensproces. Wij verliezen alleen geen mens, wij verliezen ons land.”

Delen





Mail de redactie