‘Te weinig agenten, te weinig Haagse regie en steeds meer misdaad’: in Caribisch Nederland is de rechtshandhaving ‘tragisch’

Door onderbezetting bij de politie, toenemende criminaliteit en een gebrekkige regie vanuit Den Haag, is de rechtshandhaving in Caribisch Nederland zeer kwetsbaar. Dat stelt de Raad voor de Rechtshandhaving, die sinds 2010 de strafrechtketen op de eilanden inspecteert. Afgelopen maandag publiceerde de Raad twee kritische rapporten over Bonaire, Saba, Sint-Eustatius en Sint Maarten.

Vooral op Bonaire is de situatie zorgelijk. De politie kampt met een personeelstekort: ze heeft 45 fte’s nodig, terwijl de huidige bezetting 17 fte’s bedraagt – een tekort van ruim 60 procent. Dat is te weinig om de basispolitiezorg te garanderen, aldus de Raad. Door de hoge werkdruk worden ook meer fouten gemaakt en valt meer personeel uit.

Een 24-uursdienst van tien agenten vereist dertig man. Plots ontstane tekorten kan je niet snel oplossen

Glenn Thodé
oud-gezaghebber Bonaire

In reactie op de Kamervragen van Faith Bruyning (NSC) van 20 mei, zei staatssecretaris Teun Struycken (Rechtsbescherming, NSC) afgelopen dinsdag dat de onderbezetting op Bonaire ontstond door „onverwachte uitstroom van personeel” en dat het tekort heeft geleid tot „verminderde capaciteit bij de opsporing”.

Al enkele medewerkers van de marechaussee werden tijdelijk overgeheveld naar de politie. En in februari kwamen tien agenten uit Europees Nederland naar Bonaire. Volgens Struycken begint in september daarnaast een groep van twintig aspirant-agenten. Tegelijkertijd erkent de staatssecretaris dat het „scherp aan de wind zeilen blijft” en dat „behoud van de oude garde cruciaal is – ook om nieuwe agenten te begeleiden”.

Het bestuurscollege van Bonaire stelde donderdag in een brief aan minister Van Weel (Justitie, VVD) dat, anders dan Struycken beweerde, de noodhulp van de politie (911, wat in Nederland 112 is) niet goed bereikbaar is, of zeer traag reageert. „Ook komt het voor dat bijvoorbeeld slachtoffers van seksueel en huiselijk geweld pas de volgende dag hulp krijgen.” Volgens het college doen de problemen zich ook voor bij de Marechaussee, waardoor het grenstoezicht „ernstig tekortschiet”. De situatie is „onhoudbaar”.


Lees ook

Onrustig Sint Maarten snakt naar politieke stabiliteit: ‘Mensen denken: werkt dit systeem nog?’

Een verkiezingsaffiche voor een politieke kandidaat op een hek aan de straat.

Lonen

Op Bonaire haken agenten vooral af vanwege het lage salaris. De Raad stelt dat hun lonen fors lager liggen dan „soortgelijke functies in de regio, maar ook ten aanzien van de Nationale Politie” in Europees Nederland. Dit „belemmert de continuïteit van het korps. Want personeel vertrekt steeds vaker naar andere werkgevers waar het zonder overuren en nachtdiensten meer kan verdienen”.

Volgens een bestuurder op Bonaire, die anoniem wil blijven, krijgen agenten „structureel ondermaats” betaald. „Terwijl ze dagelijks moeilijke situaties moeten aanpakken.”

De bestuurder stelt ook dat de recente versterking door agenten uit Europees Nederland leidt tot scheve verhoudingen. „Agenten uit Nederland verdienen al beter en krijgen hier een toelage en een woning toegewezen. Dat is niet motiverend voor lokale agenten. Nederlandse agenten hebben ook minder binding met onze gemeenschap.”

Overvol

De veiligheid op Bonaire staat ook onder druk door de groeiende criminaliteit. Volgens de Raad is de gevangenis op Bonaire overvol. 40 procent van de gevangenen bestaat uit illegale Venezolanen die werden veroordeeld voor drugssmokkel. Naar verluidt zorgt deze groep voor „toenemende onrust onder de gevangenispopulatie”, wat lastig is te verhelpen vanwege „de personele onderbezetting”.

Op Bonaire wordt gevreesd voor toestanden zoals in de Pointe Blanche-gevangenis op Sint Maarten, waar begin mei mariniers een opstand de kop in moesten drukken. Het incident deed zich voor terwijl premier Schoof het eiland bezocht.

Pointe Blanche is berucht vanwege de slechte omstandigheden voor gedetineerden en het personeelstekort. Begin maart staakten de gevangenisbewaarders een dag, waardoor gevangenen 24 uur geen eten kregen en niet werden gelucht.

Op Sint Maarten wordt wel een nieuwe gevangenis gebouwd, maar die is pas gereed in 2028.

Wapengebruik

In een tweede rapport dat deze week verscheen, waarschuwt de Raad voor de Rechtshandhaving voor de toenemende jeugdcriminaliteit op Sint Maarten. Steeds vaker plegen jongeren gewapende overvallen of handelen ze in drugs. Als oorzaken voor de toename noemt het rapport de structurele armoede, verwaarlozing en het huiselijk geweld. Ook aan de Franse kant van Sint Maarten groeit dit probleem: vorig jaar steeg het aantal misdrijven door minderjarigen met 19 procent.

Op Bonaire en de andere eilanden raken jongeren eveneens vaker betrokken bij berovingen. De afnemende veiligheid schaadt de economie van de eilanden, die sterk afhankelijk is van buitenlandse toeristen.

Op Sint Maarten wordt wel een nieuwe gevangenis gebouwd, maar die is pas gereed in 2028

In zijn rapporten pleit de Raad voor extra middelen vanuit Den Haag en een „geïntegreerde aanpak”, zodat de problemen in de rechtshandhaving kunnen worden aangepakt. „Er worden te vaak noodoplossingen bedacht in plaats van duurzame, langetermijnstrategieën die de onderliggende problemen aanpakken”, stelt de Raad.

In de eerste jaren na de hervormingen van 2010 – toen Bonaire, Saba en Sint-Eustatius bijzondere gemeenten werden – was al duidelijk dat de politie „krap in haar jasje zat,” zegt Glenn Thodé, destijds gezaghebber van Bonaire. „Voor het structureel draaien van een 24-uursdienst van tien agenten heb je dertig man nodig – vanwege roostering, ziekte, vakantie. Plots ontstane tekorten kan je niet snel oplossen.”

Tragisch

Thodé vindt dat het eilandbestuur op Bonaire de problemen beter onder de aandacht kan brengen van het Rijk. „Als bestuurders naar Den Haag gaan, willen ze vooral praten over meer autonomie. Maar ze moeten juist continu wijzen op de problemen bij de politie, waarvoor Den Haag verantwoordelijk is. En ze moeten zelf meer doen – bijvoorbeeld aan preventie.”

Ook vindt Thodé dat in Den Haag een integrale visie ontbreekt op de handhaving op de eilanden. „Het staat onderaan de lijst. Het lijkt vanuit Nederland alsof het om weinig significante aantallen gaat, maar voor Bonaire is het tragisch.”


Lees ook

‘Het is alsof de eilanden niet tot Nederland behoren, alsof hier alleen tweederangsburgers wonen’

Sint Eustatius met op de achtergrond het eiland Saba.