N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Verduurzaming Nadat werd geopperd om alleen nog schroot te smelten in IJmuiden, zet Tata nu op kleinere schaal door met waterstof. De aangepaste vergroeningsplannen zijn goedgekeurd door de directie in India.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103405422-6f4d35.jpg)
Foto Olivier Middendorp
De directie in India heeft ingestemd, en daarmee staat Tata Steel nog maar weinig in de weg om met een aangepast duurzaamheidsplan aan de slag te gaan. Donderdag maakte de grootste CO2-uitstoter van Nederland bekend definitief de vergroeningsplannen aan te passen. Tata was van plan om op grote schaal staal te gaan maken met waterstof, in allerlei innovatieve installaties. In plaats daarvan wil het nu op kleinere schaal waterstof gebruiken. Ook wil het deels schroot gaan omsmelten, in installaties die al uitgevonden en elders in gebruik zijn.
De aanpassingen bij het bedrijf (circa 9.000 werknemers) zijn het gevolg van een complex krachtenveld rondom de meest controversiële fabriek van Nederland. Technologie, financiën, de belangen van de eigenaar in India, van de fabriek in IJmuiden én de omwonenden spelen mee. En blijven meespelen: de ondernemingsraad heeft nog veel vragen. En over de precieze impact op de omgeving is nog weinig bekend.
1 Wat houdt het aangepaste vergroeningsplan in?
Deze week kwam naar buiten dat Tata Steel op aandringen van de Indiase eigenaar naar alternatieven voor het eerdere waterstofstaalplan was gaan kijken: dat was relatief duur én complex gebleken. Tata Steel kent op dit moment slechte financiële cijfers, en het plan bestond voor een groot deel uit technieken die nog nooit gebruikt waren in de staalwereld.
Een van de opties die voor kwam te liggen op instigatie van India was omvorming tot een schrootsmelter. Tata zou dan niet langer zelf staal maken met behulp van ijzererts, maar zich beperken tot het omsmelten van oud staal in een elektrische vlamboogoven. Vlamboogovens zijn een beproefde techniek en worden wereldwijd veel gebruikt. Hiermee zou de fabriek – overigens met veel minder mensen – een soort afvalverwerker worden en laagwaardig staal gaan produceren. Voor de Nederlandse directie én de ondernemingsraad was dit onacceptabel.
Uiteindelijk is gekozen voor een soort compromis: deels met waterstof ijzererts voorbewerken, en dat met schroot mengen in een vlamboogoven. Door zelf ook nog ijzererts toe te voegen blijft de kwaliteit van het staal op peil, is het idee. Het toevoegen van schroot maakt de fabriek dan weer meer circulair: iets waar de fabriek het belang de laatste maanden meer van is gaan inzien, onder meer door gesprekken met omwonenden.
Dit alles vervangt overigens pas één van de twee huidige hoogovens: de bedrijfsonderdelen die verantwoordelijk zijn voor de meeste CO2-uitstoot van Tata Steel. In een tweede fase van het plan zouden er na 2030 meer groene installaties gebouwd worden, waarna ook de tweede hoogoven dicht kan. Het is de bedoeling dat dit wel de innovatieve waterstofinstallaties uit het oorspronkelijke vergroeningsplan zijn.
2 Wat vindt de ondernemingsraad van dit plan?
Voorzitter Cinta Groos zegt dat ze blij is dat het niet de volledige schrootsmeltroute geworden is, waarbij veel banen op het spel stonden. „Dat was voor ons echt een doemscenario geweest.” Wel heeft ze nog de nodige vragen bij de nieuwe plannen. Zo vraagt de ondernemingsraad zich af of alle markten bediend kunnen worden met de nieuwe boogoven. De autowereld, van oudsher klant van Tata Steel, vereist bijvoorbeeld zeer goed staal.
Ook wil Groos meer garanties over het tweede deel van het toekomstplan. De directie van Tata Steel hintte er donderdag op dat er in een verdere toekomst een tweede waterstofinstallatie kan komen om kwalitatief hoogwaardig staal mee te maken. „Wij willen daar graag zekerheid over.”
3 Welke impact zal de nieuwe installatie hebben op de omgeving?
Tata Steel krijgt al jarenlang veel kritiek vanwege de schadelijke stoffen die het uitstoot. Omwonenden zouden het liefst zien dat de meest vervuilende fabrieksonderdelen, zoals de cokesfabrieken, zo snel mogelijk dichtgaan.
Bij het plan dat voorligt lijkt het er sterk op dat een van de cokesfabrieken dicht kan, omdat er in de nieuwe oven geen staal meer met kolen gemaakt zal worden. Dit staat echter nog niet expliciet in de plannen, die Tata Steel zegt nog verder uit te gaan werken de komende tijd.
Dat geldt ook voor de precieze impact van de vlamboogoven op de omgeving. Bronnen die de staalwereld goed kennen, maar niet met naam op de plannen van Tata Steel willen reageren, zeggen dat een vlamboogoven relatief veel geluid maakt. Je gooit in feite staal in een enorme bak die je onder stroom zet. Het gevolg is een soort onweersbui met bliksemschichten en harde knallen. Deze geluidsoverlast valt echter tegen te gaan door de installatie goed te overkappen.
De uitstoot van een vlamboogoven zou vooral afhangen van welk materiaal erin gaat. Als er vervuild materiaal als teflonpannen in gesmolten wordt, kunnen er schadelijke stoffen zoals PFOS vrijkomen. Dat vereist een goede afvanginstallatie; bij afvalverwerkers is dat vaak al het geval. Het is ook mogelijk alleen schoon staal in een vlamboogoven te gooien, hoewel dit dan van tevoren zeer goed gesorteerd en schoongemaakt moet worden.
4 Wat zijn andere uitdagingen in het plan?
Staalschroot is helemaal niet zo gemakkelijk te krijgen. Op dit moment zijn de prijzen van het materiaal hoog, en is er niet heel veel schroot beschikbaar. Er komt weinig oud staal op de markt, en het is maar de vraag of dit in de toekomst anders is.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data100580041-702203.jpg)
Lees ook: De Europese waterstofambities zijn groot, maar bedrijven zijn nog altijd afwachtend
Verder is de vlamboogoven die Tata Steel wil gaan bouwen erg groot: hij moet zo’n 2,5 miljoen ton staal per jaar gaan maken. De meeste van dit soort ovens die tot dusver zijn gebouwd zijn kleiner. In Tokio staat wel een vlamboogoven die ongeveer van de omvang is die Tata Steel wil gaan bouwen.
Ook is duidelijk dat Tata Steel graag staatssteun wil voor de omschakeling naar groene productie. Veel andere staalfabrieken in Europa hebben dergelijke miljardensteun al toegezegd gekregen van hun nationale overheden. Tata Steel en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat waren hierover in gesprek. Nu het kabinet is gevallen, is nog niet duidelijk wat dit betekent voor de gesprekken over staatssteun.
