Succession op z’n Catalaans

Posted on April 27, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Janneke kookt Mijn favoriete vertaalpagina’s zijn uiteraard de eetpagina’s en zo stuitte ik vorige week op een column in El Periódico getiteld ‘Succession en la Boquería’.

Janneke Vreugdenhil

27 april 2023 om 9:19

Leestijd 4 minuten

Na een slordige vijfeneenhalf jaar verkering in Spanje werd het toch eens tijd om serieus Spaans te leren. Hiertoe probeer ik, wanneer ik daar ben, af en toe een stukje uit de krant te ontcijferen. Mijn favoriete vertaalpagina’s zijn uiteraard de eetpagina’s en zo stuitte ik vorige week op een column in El Periódico getiteld ‘Succession en la Boquería’. De Boquería is, zoals u waarschijnlijk wel weet, de oudste en bekendste markt van Barcelona, gelegen aan de Rambla. Succession is, voor de volledigheid, de meest besproken HBO-serie van dit moment en gaat over de steenrijke mediatycoon Logan Roy en zijn vier kinderen die volcontinue en op spectaculaire wijze met elkaar in de clinch liggen.

De column begon zo: „Nu we zijn ondergedompeld in het laatste seizoen van Succession is het onmogelijk om de intriges van de Roy-clan niet te associëren met de zaak-Pinotxo. De dood van Juanito Bayén heeft een familie-oorlog tussen de mythische ober en zijn neef zichtbaar gemaakt.” Verdraaid, dacht ik al vertalende, dit gaat over mijn favoriete eetbarretje op de markt. Pinotxo, ik schreef er zelfs meermaals over. In januari 2009 vertelde ik bijvoorbeeld in nrc.next hoe ik er het goddelijkste bonengerecht ooit at: witte boontjes met chipirones (kleine inktvisjes).

Over die boontjes straks (hiernaast) meer. Want wat is er nou precies loos op de Mercat de la Boquería? Het draait allemaal om de negotie van één familie. Ruim tachtig jaar geleden startte Catalina Pérez een bescheiden eetgelegenheid op de markt. Haar zoon Juan (Bayén) begon er op zijn veertiende als ober te werken en zou dat bijna vijfenzeventig jaar volhouden. Gedurende driekwart eeuw ging er vrijwel geen dag voorbij zonder dat Juanito achter de bar te vinden was, steevast gekleed in wit overhemd, gilet en strikje, en altijd met een gulle lach. De afgelopen decennia werd hij bijgestaan door Jordi Asín, de zoon van zijn overleden zus María, en onder oom en neef groeide Pinotxo uit tot een legendarische bar, waar Barcelonezen en toeristen zij aan zij cava drinken en navajas (scheermessen) slurpen.

Maar toen. Begin dit jaar besloot de 88-jarige Juanito met pensioen te gaan en verkocht de zaak voor, naar verluidt, enkele miljoenen aan een externe partij. Dit tot grote verbazing en verontwaardiging van Jordi en de rest van de familie. Hoezo, zomaar zonder overleg verkopen? Pinotxo is toch óók de erfenis van Jordi, van hen allemaal? De familie begon een rechtszaak om de deal tegen te houden, of om in elk geval te voorkomen dat de nieuwe uitbater de naam Pinotxo gebruikt. (Dat laatste lijkt alvast te gaan lukken, blijkens een recent tussenvonnis van de rechter.)

Op 11 april jongstleden stierf Juan Bayén en sindsdien wordt in veel kranten vrijuit gespeculeerd over zijn motieven; hij zou zich al jaren slecht behandeld hebben gevoeld door zijn neven en nichten. De vergelijkingen met de fictieve familie Roy liggen daarbij natuurlijk voor het oprapen. Kijkers van Succession herkennen in Juanito’s handelen onmiddellijk een onvervalste Logan Roy-streek, al moet daar beslist bij worden opgemerkt dat de Catalaan als een stuk sympathieker bekendstond.

Hetgeen ons terugbrengt bij El Periódico. Dezelfde editie, die van 14 april, wijdde ook een pagina aan de uitvaart van Juanito Bayén: op de klanken van ‘Barcelona’, zijn favoriete lied van Freddy Mercury en Montserrat Caballé, werd hij in een lijkwagen de historische markthal uitgereden, links en rechts toegezwaaid door marktkooplui, stamgasten en toeristen. „Un último adiós al mítico restaurador.”

Alubias con almejas (Boontjes met schelpjes)

Zoals gezegd, de witte boontjes met chipirones die ik ooit op de Boquería at waren goddelijk. Maar omdat zulke kleine inktvisjes in Nederland lastig te krijgen zijn, combineren we de boontjes hier met schelpjes. Geloof me, het wordt evengoed een hemels gerecht.

Voor 4 personen:

300 g gedroogde witte bonen; 500 g kokkels of venusschelpen; olijfolie; 2 uien; 4 teentjes knoflook; 1 prei; 1 laurierblaadje; een klein bosje peterselie; een plukje (15-20) saffraandraadjes; ½ tl pimentón (gerooktepaprikapoeder); 100 ml droge witte wijn

Week de bonen 8 uur in een royale kom water. Spoel de schelpen af, verwijder de kapotte exemplaren en zet ze 1 uur weg in water met een flinke snuf zout.

Snijd 1 ui in kwarten. Snijd de prei in 2 stukken. Pel twee teentjes knoflook. Laat de bonen uitlekken.

Verhit 2 el olijfolie in een ruime pan. Voeg de kwarten ui, stukken prei en gepelde knoflook toe en laat heel even fruiten. Doe de bonen, de laurier en de helft van de peterselie in de pan en schenk er water op tot de bonen een vingerdikte onder staan. Voeg 1 theelepel zout toe en laat de boel aan de kook komen. Schep zodra de boontjes koken zo nodig het schuim af en voeg een half glas koud water toe. (Dit heet in het Spaans ‘asustar’: je laat de bonen schrikken waardoor ze minder snel stukkoken.) Herhaal eventueel en laat de bonen vervolgens op laag vuur, afgedekt, beetgaar koken. Dat kan alles tussen de 45 en wel 90 minuten duren; test regelmatig of ze al zover zijn.

Doe de saffraandraadjes in een kommetje en schenk er 2 eetlepels heet water over. Pureer de rest van de peterselie (blaadjes én stelen) met 3 – 4 el olijfolie, in een blender of met een staafmixer. Snipper de tweede ui en snijd de 2 resterende teentjes knoflook fijn.

Schep de kwarten ui, de prei en knoflook, laurier en peterselie uit de bonenpan. Gooi laurier en peterselie weg en doe de ui, prei en knoflook in de mengkom van de blender of in een mengbeker. Voeg ook 4 eetlepels boontjes, de pimentón en 2-3 eetlepels bonenkookvocht toe en pureer tot een gladde massa. Proef en maak het mengsel flink op smaak met zout en peper.

Giet de rest van de boontjes af, maar net niet helemaal – laat dus een klein beetje kookvocht in de pan. Voeg de groentepuree toe en houd warm onder een deksel.

Verhit nog 1 eetlepel olijfolie in een koekenpan en fruit hierin zachtjes een paar minuten de gesnipperde ui en fijngesneden knoflook. Draai het vuur hoog en doe de schelpjes in de pan. Schenk de witte wijn erbij en voeg het saffraanwater toe. Laat 2 – 3 minuten op hoog vuur bruisen terwijl u de inhoud van de pan af en toe flink omschudt.

Voeg de schelpjes toe aan de pan met boontjes. Zet deze pan op laag vuur en verwarm de boontjes en schelpjes nog een paar minuten samen, terwijl u regelmatig maar voorzichtig omschept. Serveer het gerecht met de peterselieolie.

Leven
NIEUWS

Kookboekschrijver Meera Sodha: ‘Als je bij mij thuis komt eten, krijg je deze gerechten’

admin
November 14, 2024
0

Na drie succesvolle kookboeken, Made in India, Puur India, Azië en een veganistische receptenrubriek in de Britse krant The Guardian verloor Meera Sodha het plezier in koken. Ze schrijft openhartig over die donkere periode in haar nieuwste boek Bij Meera aan tafel. „Ik heb heel lang in bed gelegen en maanden en maanden niet gekookt”, vertelt ze tijdens een videogesprek vanuit haar huis in Londen. De oorzaak noemt ze complex, maar de vele deadlines, een jonge baby en de coronapandemie hielpen niet. „Het was een opeenstapeling van alles in mijn leven waardoor ik mijn hoofd niet meer boven water kon houden en mijn weerstand volledig verdween.”

Het omslagpunt kwam toen ze zag dat haar man, die naast zijn baan alle zorg voor hun dochters en het huishouden op zich had genomen, brak. „Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging.”

Ze ging naar de keuken, pakte intuïtief wat ingrediënten, linzen, curryblad, citroengras en chilipepers, en maakte dahl. „Ik voelde een nieuwe energie in mijn vingertoppen, kon mijn longen voelen en weer ademhalen. Voor het eerst in lange tijd voelde koken anders, niet als een opgave.”

Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging

Sodha besefte toen dat dit was hoe ze wilde koken, eenvoudige gerechten voor haar man, dochters en zichzelf. En ze realiseerde zich hoe belangrijk ze de avondmaaltijd vindt. „Niet het ontbijt, niet de lunch, ik wilde alleen nog maar het avondeten maken.”

Het vermogen om een lekkere avondmaaltijd – de Engelse titel van haar boek is Dinner – op tafel te zetten noemt ze een ‘superkracht’. Ze kreeg weer plezier in koken; het voelde als een prestatie om iedere dag een maaltijd voor te bereiden en ’s avonds met haar gezin aan tafel te zitten. „Ik weet niet of dit voor iedereen geldt die mentaal door een diep dal is gegaan, maar ik was verdoofd, ik voelde niks meer. Door het klaarmaken van het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel.”

Bij moeder nog vlees

De recepten die ze in deze periode maakte vormden de basis van Bij Meera aan tafel. Ze noemt het haar meest persoonlijke boek. „Ik kookte altijd, maar het was nooit echt het soort eten waar ik van houd.” En dan aarzelt ze even. „Ik twijfel of ik dit woord moet gebruiken, maar het ging erom andere mensen te imponeren. Heel veel in deze wereld draait om indruk maken, waarom zou je anders nieuwe recepten verzinnen? Maar ik hou juist van eenvoudig eten. Als je bij mij thuis komt eten, krijg je de gerechten in dit boek.”

Door het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel

Die zijn allemaal vegetarisch. Alleen als ze bij haar moeder eet, eet ze nog weleens vlees. „Eten is niet alleen brandstof, maar ook nostalgie, plezier, geschiedenis en traditie, dus ik hou wat ruimte vrij voor mijn moeders kip curry of kip pilav, waar ik dol op ben.”

Sodha is de dochter van Indiase ouders uit Oeganda, die in 1972 het land moesten ontvluchten, omdat dictator Idi Amin de bevolking tegen de Indiase minderheid ophitste. „Ik heb geen plek om naar terug te gaan, ik kan niet naar het huis waar mijn ouders geboren zijn, de gemeenschap van toen is er niet meer. Daarom hou ik me vast aan de verhalen en de spullen die me verbinden met dat verleden.”

Ze staat op en komt terug met een houten lepel die haar dierbaar is, die ze van haar moeder kreeg en waar ze in haar boek over schrijft, net over als het koperen pannetje van haar oma en de beelden van de Hindoegoden Ganesha, Lakshmi en Annapurna in haar keuken. Ze staat weer op, pakt haar telefoon en laat ze zien. Ze is niet religieus, schrijft ze in haar boek, maar ‘door verbinding, traditie of rituelen’, geven ze haar ‘troost en het geluk dat ze nooit in haar eentje staat te koken’.

Haar ouders kwamen op het Engelse platteland van Lincolnshire terecht. „Wat mijn moeder aan mij heeft doorgegeven is dat koken je verbindt met tradities en in mijn geval was dat de Indiase Gujarati-keuken.” Gujarat is een deelstaat van India die aan Pakistan grenst.

De Indiase en Aziatische keuken zijn belangrijk voor Sodha, maar in Bij Meera aan tafel is de stijl veel uiteenlopender met invloeden uit bijvoorbeeld de Italiaanse en Egyptische keuken. De 120 recepten ademen de Londense diversiteit waar ze deel van uitmaakt. „Eten verandert met de omgeving en de mensen mee en dat omarm ik. Als ik iets van een andere cultuur gebruik, doe ik dat met respect en begrip voor de oorsprong, maar eten is ook een geweldig creatief medium.”

En eten is leuk, benadrukt ze. „Het moet leuk zijn. Hoewel de aanleiding voor dit boek verdrietig was, is het boek vrolijk geworden. Ik hou nu van mijn leven en als ik niet was ingestort, was ik zonder nadenken op oude voet door blijven gaan. Nu leef ik bewust en weet ik wat me gelukkig maakt.”

Dat zijn kleine dingen als zonlicht op haar gezicht, yogalessen, om drie uur klaar zijn met werken – en eenvoudige gerechten. „Ik heb aan dit boek echt met mijn hart en buik gewerkt. Wat ik er zo fijn aan vind is dat het me weer bij mezelf heeft gebracht.”

Leven
NIEUWS

In de Westelijke Tuinsteden zouden functioneel ingerichte woningen leiden tot ‘een gelukkiger gezinsleven en een vitale samenleving’

admin
November 13, 2024
0

Een halve eeuw geleden geleden verdween de verzuiling stilletjes uit Nederland. Maar in Slotermeer, de oudste van de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam, zijn de restanten ervan nog zichtbaar. Daar staan in de Dobbebuurt ‘katholieke’ woningblokken van vijf verdiepingen tegenover ‘algemene’. De bewoners van de algemene, rechttoe-rechtaan-blokken moeten een trappetje op naar de entree van hun woningen. De katholieke blokken hebben daarentegen op de begane grond een soort kerkportalen als ingangen, met gemetselde bogen en eenvoudige tympanen. Boven de bogen zitten veelkleurige, half abstracte mozaïeken van de kunstenaar Theo Forrer. Met enige moeite vallen hierin onder meer ploegende boeren, zwoegende werklui en de hand van god te herkennen.

De door Nielsen Spruit en Van der Kuilen ontworpen algemene blokken zijn begin jaren vijftig gebouwd voor de algemene woningbouwvereniging Rochdale. De blokken die een katholieke woningbouwvereniging liet neerzetten zijn van Aat Evers en Geert Sarlemijn, twee traditionalistische architecten die omstreeks 1950 de cursus kerkelijke architectuur van pater-architect Dom Hans van der Laan volgden. Evers en Sarlemijn gaven hun bakstenen woondozen, waarvan enkele in de jaren tachtig helaas vaal wit zijn gestuct, niet alleen stichtelijke entrees maar ook natuurstenen lateien en vier dikke, bakstenen zuilen op de kopse kanten. Een naburig, ook door hen ontworpen blok met winkels en woningen heeft zelfs rijen witte zuilen met rare ionische kapitelen aan weerszijden van een boogvormige poort.

De stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren, hoofd stadsontwikkeling in Amsterdam, zag de architectonische gevolgen van de verzuiling in Slotermeer met lede ogen aan. De hoofdontwerper van de Westelijke Tuinsteden hield niet van diversiteit. Het liefst had hij de enorme Amsterdamse uitbreidingswijken helemaal volgezet met radicaal modernistische architectuur. Van Eesteren en Sarlemijn en andere architecten die in Slotermeer hadden gebouwd vond Van Eesteren „kwalitatief op een laag peil” staan, schrijft Ineke Teijmant in het boekje De Dobbebuurt. Ze hadden er gezorgd voor een weerzinwekkende „kakofonie”, meende hij. De bewoners dachten hier anders over: zij vonden Slotermeer juist „gezellig gevarieerd”.

Goede smaak

Om de kloof tussen de smaak van Van Eesteren en die van de toekomstige bewoners van de Westelijke Tuinsteden te dichten, was in 1946 de stichting Goed Wonen opgericht. Uitgangspunt van Goed Wonen was dat smaak een kwestie van opvoeding is en de meeste Amsterdammers onopgevoed waren. „Slechts zelden treft men een interieur aan, waarin zuivere vormgeving, innerlijk evenwicht en harmonische kleurencombinatie ons het gevoel geven van werkelijke sfeer”, schreef de voorzitter van Goed Wonen (en Amsterdamse PvdA-wethouder van Volkshuisvesting) Jan Bommer in 1948 in het eerste nummer van het gelijknamige tijdschrift.

Om de lezers bij te brengen hoe ze hun interieurs konden zuiveren van zware balpootmeubelen en andere foute huisraad, schreef Goed Wonen niet alleen over „doelmatige” woninginrichting maar ook over kitsch en de vraag of massaproductie „een gevaar was voor onze persoonlijkheid”. Ook deed het tijdschrift de lezers een proefje aan de hand om vast te stellen of hun interieur ‘zuiver’ genoeg was: de melkflestest. De dikke, onelegante melkfles was „typerend voor onze tijd en voor de stand van onze natuur- en scheikunde” en past in elk „modern” interieur, zo legde de bedenker van de melkflestest uit. „Als u het beslist nodig vindt om de melk eerst over te gieten in een ‘mooi’ kannetje, dan is er ergens iets fout òf bij u òf bij uw interieur, want de fles is goed.”

In de jaren vijftig en zestig liet Goed Wonen twaalf modelwoningen inrichten in de Westelijke Tuinsteden. Wat de toekomstige tuinstedelingen daar toen zoal aantroffen, is te zien in de Van Eesteren Museumwoning, gevestigd in een woning in een algemeen blok in de Dobbebuurt. Hier staan de woon-, eet- en slaapkamer vol met huisraad die Goed Wonen had goedgekeurd, zoals de nog altijd populaire slaapbank van Mart Visser en een fauteuil van gebogen rotan. Aan de knalrode wand van de woonkamer hangen metalen wandrekken van het merk Pilastro, de keuken heeft een modulaire Bruynzeelkeuken van Piet Zwart en in de slaapkamer staan bedden van Auping met ‘hygiënische’ metalen spiraalbodems. Boven de eettafel hangt de beroemde en nog altijd geproduceerde PH 5-lamp van de Deense ontwerper Poul Henningsen.

De eerste modelwoning van de Westelijke Tuinsteden stond in Slotermeer en was in 1955 ingericht door Johan Niegeman, die in de jaren dertig in Stalins Sovjet-Unie had gewerkt. Daar werkte hij onder meer aan ‘sotsgorods’ als Magnitogorsk, nieuwe socialistische steden waar de Nieuwe Mens gestalte moest krijgen. De sotsgorods werden een faliekante mislukking en Niegeman moest in 1937, net als eerder de communistische architect Mart Stam, de Sovjet-Unie verlaten.

Betere mensen

Ook de Westelijke Tuinsteden waren bedoeld als een soort sotsgorods. Ontwerpers als Niegeman geloofden dat ‘zuiver’ ingerichte woningen betere mensen zouden maken van de bewoners. Mensen die zich omringen met melkflessen en andere ‘neutrale’ industrieel vervaardigde voorwerpen en meubels getuigen van een sterke persoonlijkheid, schreef Goed Wonen: „Zij hebben geen opvallende meubelen nodig in hun interieur om zichzelf tot recht te laten komen. Hoe eenvoudiger de meubelen, hoe beter de mens uitkomt.” Ook zouden functioneel ingerichte en hygiënische woningen leiden tot „een gelukkiger gezinsleven, een harmonieuze opvoeding van de kinderen en een vitale samenleving”.

De modelwoningen vielen lang niet bij alle bezoekers in de smaak. Velen vonden ze ‘kaal’ en ‘ongezellig’. En de degenen die er wel in iets zagen, konden de eenvoudige, maar desondanks dure huisraad meestal niet aanschaffen. Zo bleef het zuiver vormgegeven interieur alleen weggelegd voor een elite die ermee kon getuigen van hun goede smaak.

Museumwoning Van Eesteren. Freek Oxstraat 27, Amsterdam. Info: www.vaneesterenmuseum.nl/museumwoning

Leven
NIEUWS

Column | De oppaskat van Jan

admin
November 13, 2024
0

Mijn vriend Jan kwam bij ons eten. Van tevoren zei Willem: „Ik heb echt zin in vanavond. Jan gaat in ieder geval niet zo verschrikkelijk lopen jeremiëren over de toestanden in de wereld.” Daar verheugde ik me ook op, want ik kan er alleen tegen als ik zelf jeremieer.

Jan kwam bij het vallen van de avond binnen, een en al benen en glanzend kaal hoofd. Kaas klom als een kapucijnaapje tegen hem op, nestelde zich op zijn schoot en lispelde dat hij spaghetti carbonara wilde. Die kreeg hij, in een handomdraai door Jan bereid, maar vol en vet en bevredigend. De kaarsen brandden, er werd gegeten, buiten was het zacht novemberweer.

Jan woont in Leeuwarden, maar past in Amsterdam op een kat van achttien jaar oud, die allerlei medicijnen nodig heeft om door de dag te komen. Ik had weinig begrip voor de hele situatie. Een bejaarde kat in het licht van deze tijd vraagt te veel van iedereen, zeker op een avond als deze, die eindeloos moest duren. Ook heb ik mijn vader weleens een ongelukkig kuikentje, wiens hoofd verkeerd om aan zijn lijf zat, bij geboorte de nek om zien draaien. Toen zat het hoofd weer goed, maar daar was dan ook alles mee gezegd.

De kinderen gingen slapen. Willem bracht ze naar boven, aan tafel werd het even stil. Ik begon maar weer eens over het lot van vrouwen over de hele wereld. „Het is de alsof de wapens in je handen van suiker zijn, in een heel stroperige zich eeuwig herhalende droom”, fluisterde Jan en daarna, schel: „We kunnen er helemaal niks aan doen, vergeet die linkse lente.” We deden de gordijnen dicht. Willem kwam naar beneden, we moesten het er toch nog iets langer over hebben, je komt er niet onderuit. Dus vroegen we ons af waarom er zoveel stemmen zich laven aan de steeds grotere chaos, hoe die stemmen iedereen nog verder opdrijven, de waanzin willen laten heersen, de hoofdstad vol geweld en zij, juichend achter hun schermpjes verontwaardiging fingerend. „Het is nu wachten op Gavrilo Princip, en ondertussen verdringen ze elkaar om hem te mogen zijn”, zei ik en was geheel niet ontevreden met mezelf.

Toen begon Jan nonchalant The Waste Land te citeren en daarmee keerden we terug naar onze eigen, voor velen onuitstaanbare, veiligheid van oude teksten, liedjes, luisterend, in stille bewondering. Drie sukkels aan een keukentafel, met een stapel boeken, Medea en Cavalleria Rusticana. Een grote troost, maar één die moeilijk te vinden is, en daarom in het dagelijkse leven steeds verder uit zicht leek te verdwijnen.

De kat moest haar pillen, Jan vertrok even plots als hij gekomen was. Wij zaten nog even. Ik dacht aan Antigone die haar broer wilde begraven tegen de wens van de staat in. Daarna dacht ik aan mijn vader, die weigerde onze dode hond aan de dierenarts af te geven en hem achter in de tuin onder een appelboom begroef.

De volgende dag fietste ik met Kaas en Cléo katerig door onze straat. Op de hoek stond een verwarde man naar duiven te trappen. „Rot op, tyfusbeesten” schreeuwde hij. Toen kreeg hij er eentje onder zijn laars en stond met zijn volle gewicht op het beestje. Ik fietste met kloppend hart door en dacht aan de oppaskat van Jan. Moge het lieve dier voor eeuwig leven.

Related Posts