‘Een mokerslag”, zo kwalificeerde de advocaat van de nabestaanden van Carlo Heuvelman het arrest van het gerechtshof in Leeuwarden. Het hof bepaalde donderdag dat niemand wordt veroordeeld voor de doodslag op Carlo Heuvelman op Mallorca. In de nacht van 13 juli 2021 waren er meerdere geweldsincidenten op dat Spaanse eiland, waarbij een vriendengroep uit Hilversum betrokken was. Verschillende mensen raakten gewond na de vechtpartijen, Heuvelman bezweek aan zijn verwondingen.
De rechtbank had Sanil B. in november 1922 tot zeven jaar cel veroordeeld voor doodslag op Heuvelman én was ervan overtuigd dat nog een verdachte uit de vriendengroep verantwoordelijk was voor zijn dood. Maar het hof beoordeelde het bewijs tegen Sanil B. anders en sprak hem vrij voor zijn rol bij het overlijden van Heuvelman. Wel werd hij, net als zijn medeverdachten, in hoger beroep veroordeeld tot straffen wegens openlijke geweldpleging of poging tot doodslag tegen andere slachtoffers.
De uitspraak van het hof leidde tot beroering bij nabestaanden en in de maatschappij. In televisieprogramma’s en op sociale media klonk veel onbegrip.
Dat komt vooral doordat veel erop wijst dat degene of degenen die Heuvelman aanvielen, uit de Hilversumse groep komen: een dader buiten die groep is zeer onwaarschijnlijk.
1 Is het uitzonderlijk dat de rechtbank Sanil B. veroordeelde en het gerechtshof hem vrijsprak voor doodslag op Carlo Heuvelman?
Nee, dat gebeurt vaker. Strafrecht is geen jukebox waar je een muntje in gooit en waar altijd hetzelfde uit komt, zegt Sven Brinkhoff, hoogleraar strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam. „Per rechterlijk college kan het verschillen hoe bewijs wordt gewogen, want strafrecht is geen wiskunde maar een weging.”
Het gerechtshof pelde in het arrest het bewijs tegen Sanil B. af. Zo vindt het hof getuigenverklaringen onvoldoende specifiek en consistent en waren er te veel twijfels over dna dat op de schoen van B. werd gevonden. Dus concludeerde het hof: er is in het dossier weliswaar enig bewijs aanwezig voor de betrokkenheid van Sanil B. bij het geweld tegen Carlo Heuvelman, maar dat is onvoldoende om te kunnen stellen dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan het dodelijk geweld.
Voor de nabestaanden is het wrange in deze zaak dat alles erop wijst dat de dader wel uit de Hilversumse vriendengroep komt, maar dat niemand kon vertellen wat er met Carlo Heuvelman gebeurd is. Tijdens de eerdere behandeling bij de rechtbank benoemde zelfs de rechter dat: „Wees een vent en vertel wat er gebeurd is”, zei hij tegen de verdachten. „De rechter heeft in deze zaak vastgesteld: de dader zit hier in de zaal”, zegt Rosa Jansen, voorzitter van Slachtofferhulp. „En een strafproces is vaak een eind van een eerste periode van verdriet en verlies, waar mensen de regie terug proberen te krijgen. En hier glipt dat de nabestaanden dus door de vingers. Dat staat herstel in de weg.”
2 Maar als de dader waarschijnlijk uit de Hilversumse vriendengroep komt, kunnen zij dan niet allemaal verantwoordelijk worden gehouden voor de dood van Carlo Heuvelman?
Nee, dat kan niet. In het strafrecht bestaat wel collectieve aansprakelijkheid, maar die is in Nederland gekoppeld aan individuele verantwoordelijkheid, zegt Joost Nan, hoogleraar strafrecht aan de Erasmus Universiteit. „Als iedereen een schop heeft gegeven, dan maakt het in de rechtszaal niet uit wie de dodelijke schop gaf”, zegt Nan. „Maar als onvoldoende duidelijk is wie wat deed, en er is geen plan, dan kun je een groep niet of nauwelijks veroordelen voor doodslag.”
Dat kan wel voor het verwijt van openlijke geweldpleging, daar hoeven leden van een groep niet zélf geweld te hebben gepleegd om ervoor veroordeeld te worden. Overigens werden meerdere verdachten in de Mallorcazaak ook veroordeeld voor dit feit. De maximumstraf voor openlijke geweldpleging is veel lager dan voor doodstraf.
3 Waarom speelt bij doodslag individuele verantwoordelijkheid zo’n grote rol?
Voor doodslag kunnen mensen flinke straffen krijgen, zegt hoogleraar Brinkhoff, dus moet er op individueel niveau écht hard bewijs zijn. „Het betekent een straf, een strafblad en een stempel: dat je verantwoordelijk bent voor de dood van iemand.”
Juridisch kunnen nabestaanden het meestal wel volgen, zegt voorzitter Jansen van Slachtofferhulp. „Maar emotioneel is dat een andere zaak, In deze zaak is dat zo wrang, dat er sprake is van een duivels dilemma.”
En toch, zegt voorzitter Dennis Wolters van de Nederlandse vereniging van Strafrechtadvocaten, is het in ieders belang dat bij zulke zware delicten niet geldt: je was erbij, dus je bent erbij. „Liever negen schuldigen niet veroordelen, dan één onschuldige onterecht een celstraf laten uitzitten.
En dat is soms onverteerbaar, maar we kunnen ooit ook allemaal als verdachte voor de rechter komen te staan. Dan zijn zaken zoals de Mallorcazaak misschien wel de offers voor de maatschappij om iedere burger te beschermen tegen een onterechte veroordeling.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134655703-dfd678.jpg|https://images.nrc.nl/5xKR_5XxXLSiMcQuGuqz8da_jtk=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134655703-dfd678.jpg|https://images.nrc.nl/0vfM6pqMCcqdqt9WytvsgrxuakM=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134655703-dfd678.jpg)
