Straaljagers op Lelystad wil het kabinet wel, maar die vakantievluchten hebben nu geen politieke steun

Eén taak had Barry Madlener de afgelopen week. De minister van Infrastructuur en Waterstaat (PVV) moest politieke steun regelen voor vakantievliegveld annex luchtmachtbasis Lelystad Airport. Niet alleen voor iedereen die in de toekomst graag op vliegvakantie wil. Maar ook voor de uitbreidingsplannen van Defensie, in het bijzonder een basis voor de F-35-straaljagers. Want zonder vakantievluchten, geen gevechtsvliegtuigen, zeggen provincie Flevoland en gemeente Lelystad.

VVD en PVV hoefde Madlener niet te overtuigen. Dat zijn de enige partijen in de Tweede Kamer die nog vóór vakantievluchten op Lelystad Airport (LA) zijn. Gesprekken met NSC en BBB – Madlener zou onder meer zijn langs geweest bij Caroline van der Plas – bleven echter vruchteloos, bleek vrijdag na de ministerraad. De twee coalitiepartijen blijven tegen opening van Lelystad Airport voor commercieel passagiersverkeer.

BBB wil niet dat de luchtvaart wél en boeren níet worden geholpen met hun stikstofproblemen. Saillant is dat de BBB-fractie tegen LA is, maar partijgenoot Gijs Tuinman als staatssecretaris van Defensie luchthaven Lelystad graag open wil voor gedeeld militair en civiel gebruik. Dat schrijft hij in het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie (NPRD) dat hij vrijdag presenteerde.

De fractie van NSC twijfelt of openen van een extra vliegveld überhaupt wel kan vanwege klimaatverandering en de roep om geluidsreductie. Bovendien zijn burgers en bestuurders in ‘overvlieg-provincies’ Overijssel en Gelderland tegen de opening van LA. Gelderland en Overijssel vrezen geluidshinder op onder meer de Veluwe. En daar is juist de machtsbasis van de partij.

Voorkeurslocatie

En zo stond minister-president Dick Schoof vrijdagmiddag met halflege handen: wel straaljagers, maar (nog) geen vakantievluchten op Lelystad. Tijdens de persconferentie na de ministerraad kon Schoof bevestigen dat Lelystad Airport de enige ‘voorkeurslocatie’ van Defensie is voor een vliegbasis voor de Nederlandse F-35’s. Naast Leeuwarden en Volkel zou dat de derde basis zijn. Op het vliegveld zouden (vanaf 2035-2040) zeventien F-35’s moeten worden gestationeerd.

Maar, stelde Schoof: „Er is vandaag geen besluit genomen over het civiele deel van het vliegveld.” Daar was „de tijd nog niet rijp voor”. „Wij hopen dat minister Madlener op korte termijn een besluit aan de ministerraad kan voorleggen.”

Wat doet het kabinet, vroeg een journalist vrijdag aan Schoof, als dat niet lukt? Neemt de staat dan Lelystad Airport over van Schiphol? „Een creatieve gedachte”, wuifde Schoof het weg. Ook al brengt de overname van een vliegveld de Nederlandse defensie-investeringen een stuk dichter bij de NAVO-norm.

Madlener vertelde na afloop van de ministerraad aan de verzamelde pers dat hij de premier heeft beloofd om „zorgvuldig” aan het politieke draagvlak voor het vakantievliegveld verder te werken. „Ik hoop dat we dit jaar tot besluitvorming kunnen overgaan.”

En zo zouden gemeente Lelystad en provincie Flevoland voorlopig alleen de lasten krijgen en niet de lusten, zoals beide overheden het de afgelopen maanden altijd hebben genoemd. De F-35’s zijn de lasten, weet iedereen die wel eens in Leeuwarden of Volkel naar het gebulder van de straaljagers heeft geluisterd. De lusten zijn volgens de regionale politici de vakantievluchten, want die zouden werkgelegenheid scheppen.

Het lijkt er voorlopig op dat het kabinet vooral aankoerst op een bestemming als luchtmachtbasis. Als dat inderdaad de uitkomst wordt van het politieke proces, zullen veel partijen hun verwachtingen moeten bijstellen én is nog een flinke verbouwing nodig. Dat bleek ook uit de ‘Ruimte voor Defensie’-nota.

Tuinman noemt nog allerlei zaken die moeten worden opgelost voordat zijn straaljagers kunnen gebruikmaken van Lelystad Airport. Zo zoekt hij nog 60 tot 90 hectare ruimte voor de benodigde militaire infrastructuur (Lelystad is nu 35 hectare groot).

Waar het op neer komt: het hele vliegveld moet op de schop. Voor F-35’s zijn speciale hangars, betere beveiliging, de aanvoer van andere kerosine en nog meer aangepaste infrastructuur nodig. De huidige baanlengte (2,4 km) is mogelijk onvoldoende bij maximale belading.

Dertien woningen

De politieke prioriteitsverschuiving tekende zich vanaf eind 2024 af. Toen werd bekend dat Defensie Lelystad Airport – nu alleen nog in gebruik door hobbyvliegers en zakenjets – ziet zitten als een mogelijke basis. Ook de Peel was in beeld, maar daar vreesde het kabinet grote weerstand. En Groningen Airport Eelde viel af vanwege de ‘ereschuld’ die de regering voelt naar de provincie door de gevolgen van de gaswinning.

Rond Lelystad Airport, had Tuinman laten uitrekenen, wonen en werken de minste mensen die geluidshinder van het vliegveld zouden ervaren. Als de straaljagers naar LA zouden komen, zouden dertien woningen of bedrijven moeten worden uitgekocht, meldde Defensie.

Provincie en gemeente koppelden al in december de komst van de F-35’s aan het lot van het vakantievliegveld. De opening daarvan is al zeker vijf keer uitgesteld in de afgelopen jaren. The sound of freedom, het geluid van de straaljagers, willen de overheden accepteren als ook Boeing 737 Max-en en A321neo’s van maatschappijen als Transavia, Ryanair en Wizz Air op LA mogen starten en landen.

Flevoland en Lelystad hopen dat het vakantievliegveld banen oplevert. Nu werkt iets meer dan de helft van de beroepsbevolking van Flevoland buiten de provincie. Die banen houden ze graag binnen de provincie. Goed voor de lokale leefbaarheid en tegen de dagelijkse files naar de Randstad. Bij 10.000 vluchten zijn circa 400 tot 500 banen op Lelystad Airport te verwachten. Ter vergelijking: Eindhoven Airport verwerkt 42.000 vluchten per jaar en heeft 1.700 medewerkers. Hoeveel werk de F-35’s geven is niet bekend.

Lucratief medegebruik

De koerswijziging kan grote impact hebben op alle partijen die tot nu toe betrokken waren bij de ontwikkeling van LA en die dat puur deden omdat Schiphol uit zijn voegen barst en ze meer vakantievluchten willen verwerken.

De Schipholgroep, sinds 1993 volledig eigenaar van LA, heeft altijd gesteld dat zij weinig heil ziet in enkel de komst van de F-35’s. Waarom zou Schiphol een vliegveld beheren dat alleen militair gebruikt mag worden? De groep lijdt jaarlijks een verlies van 10 miljoen euro op Lelystad Airport. De luchthaven investeerde de afgelopen jaren – samen met de overheid – bijna 250 miljoen euro in Lelystad Airport. Volgens de LA-directie kan het vliegveld binnen drie jaar rendabel zijn bij 10.000 vluchten per jaar. Op termijn wil LA groeien naar 45.000.

Tegenstanders van het vliegveld vinden dit economisch wensdenken. Lelystad Airport zou veel te hoge inkomsten begroten uit havengelden (wat luchtvaartmaatschappijen een vliegveld betalen per passagier voor bagageafhandeling, beveiliging, schoonmaak).

Medegebruik door Defensie maakt het rekensommetje een stuk positiever. Dan delen de Schipholgroep en het ministerie de kosten voor bijvoorbeeld brandweer, baanonderhoud en overige faciliteiten en is LA eerder winstgevend.

Natuurvergunning

Schiphol, de LA-directie en politici van VVD en PVV stellen al jaren dat het vliegveld helemaal klaar is om vakantievluchten te ontvangen. Een handtekening van de minister onder het zogeheten ‘luchthavenbesluit’ en de eerste vluchten naar de zon kunnen er vertrekken. Maar dat klopt niet.

Het belangrijkste bezwaar: het vliegveld heeft geen natuurvergunning. Die is verplicht voor elke activiteit, bijvoorbeeld de luchtvaart, die een negatief effect heeft op nabijgelegen natuur. Schiphol heeft de vergunning voor LA aangevraagd in 2020. Dat was voor 10.000, niet voor 45.000 vliegbewegingen. Bovendien zouden hier op termijn nog de vluchten van de F-35’s bijkomen. Dat zouden 5.400 vliegbewegingen per jaar zijn.

Staatssecretaris Jean Rummenie (Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur; ook BBB) stelde vorige week: „Ik snap de wens van de Schipholgroep om Lelystad Airport te kunnen openen maar de Raad van State heeft eind 2024 beoordeeld dat er meer maatregelen nodig zijn voor natuurherstel.”

De Raad van State stelde destijds, simpel gesteld, dat er strengere regels moeten komen als een bedrijf emissierechten overneemt van agrarische ondernemers. Schiphol kocht stikstofruimte van drie boeren, maar het is onduidelijk of dat voldoende is voor een natuurvergunning voor LA.

Laagvliegroutes

Ook het probleem met de zogenoemde laagvliegroutes van en naar Lelystad Airport zijn nog steeds niet opgelost. Het Lelystadse vliegverkeer mag het verkeer van en naar Schiphol niet hinderen. Daarom zouden de vakantievluchten laag, onder de Schipholroutes, moeten vliegen. Dat geeft extra overlast. Met name de route over Lemelerveld in Overijssel kreeg veel aandacht. Die route is technisch gezien te omzeilen, maar daarmee zijn de problemen met de laagvliegroutes niet opgelost, stellen onder meer Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen (SATL).

Het probeem van de vliegroutes is sowieso ingewikkeld. Zeker als ook de F-35’s moeten worden ingepast. Al enkele jaren studeren Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL), luchtmacht, ministerie van Infrastructuur en andere betrokken op een herziening van het Nederlandse luchtruim. Die puzzel is nog lang niet gelegd.

Buitengewoon ontstemd

Gemeente en provincie reageerden vrijdag teleurgesteld op het nieuws dat het besluit over de vakantievluchten weer is uitgesteld. Burgemeester Mieke Baltus (Lelystad) in een schriftelijke reactie: „Na vijftien jaar wachten laat ook de huidige politiek in Den Haag zich kennen als onbetrouwbare partner.”

De gemeente is „buitengewoon ontstemd en diep verontwaardigd”. „Voor Lelystad is het onbespreekbaar en onaanvaardbaar dat er alleen jachtvliegtuigen komen, zonder maatschappelijk en economisch rendement voor de omgeving.”

Arjen Gerritsen, commissaris van de Koning, noemde het uitstel vrijdag „onbegrijpelijk”. Volgens hem wordt de regio „economische kansen onthouden zolang er geen vakantievluchten mogen komen”. „Alleen onder deze voorwaarde kunnen wij aan medegebruik door Defensie meewerken.”

Delen





Mail de redactie