Stickers op verkeersborden, op lantaarnpalen – wie plakt die daar?

Posted on by admin

Iemand was hier. Bij een verkeersbord op de Korte Poten en daarna bij een regenpijp in de Korte Houtstraat. Iemand was hier en plakte een sticker. Een abstract figuurtje met Aziatische strohoed, kotsend boven een wc: Team Wasted. Een schoolfoto van een wat sip kijkend pubermeisje met bril. Een melig zinnetje onder stoplichtknopjes: ‘Ik lees geen boeken / ik lays chips.’

Als je er eenmaal op let zie je ze overal. Eerst zijn ze nog onderdeel van de stedelijke ruis van billboards, iconen, bewegwijzering, en al die andere prikkels die je wegfiltert. Maar door hun herhaling breken ze vroeg of laat door je waarnemingsdrempel.

Iemand was hier, maar wie was het, en vooral waarom? Ik vroeg het me al langer af, en nu het Haagse gemeentearchief dit voorjaar een graffiti-expositie houdt, in de vitrines van de tramtunnel – inclusief een hoekje voor sticker-artiesten – besloot ik me eens te verdiepen in wat een hele underground-cultuur blijkt te zijn.

Met drie stickeraars spreek ik af om mee te gaan op zo’n plakronde, door de Binckhorst, de voormalig industriële stadswijk, nu de plek voor start-ups, creatievelingen en dus ook voor streetart. Omdat wildplakken illegaal is, wil geen van de stickeraars worden genoemd met hun volledige namen, die zijn wel bij NRC bekend.

Dorien (38), alias Het Zusje, heeft een rits op de mouw van haar bomberjack. Daarachter heeft ze altijd een stapeltje stickers paraat, voor als ze toevallig langs een geschikte spot komt. Zoals deze: een geel bord met ‘wegsleepregeling van kracht’. „Daar plak ik hem vaak in dat gekantelde autootje, alsof ik zelf word weggesleept.”

Van haar is de sticker die iedereen in Den Haag inmiddels kent: Het Zusje. Doriens eigen puberfoto als dertienjarige verschijnt sinds vijf jaar geleden overal. Een uit de hand gelopen grap. Eerst werd het de ironische afbeelding van de groepsapp van haar collega’s bij een restaurant. Een van hen vertrok naar een printbedrijf en deed haar een doos stickers cadeau. „Die gaf ik weer aan die collega’s en die gingen ze overal in Den Haag verspreiden.”

Ze begrijpt dat anderen er een conceptueel kunstproject in zien, maar het gaat haar er vooral om dat ze de straten wat speelser maakt. „Een beetje het ‘Waar is Wally’-gevoel”, noemt ze het. „Ontdekken, spoorzoeken. Dat je ergens loopt en ineens een sticker ziet van iemand die je kent.” Vrienden namen Het Zusje mee op vakantie, en dan hing ze ineens in India of Portugal.

De andere twee stickeraars zien hun werk wel degelijk als kunst. FromTheWRD (21) volgde het grafisch lyceum en zit nu op een kunstacademie. Op zijn stickers figureren meestal skeletachtige wezens met flexibele botten, heel kleurrijk en grafisch expressief. „Het maakt de straat een mooiere en interessantere plek.” Ook de stickeraar achter TuttiFrutti (22) zit op een kunstacademie. Op de middelbare school begon hij met een vriend aan streetart. „Eerst gingen we een beetje taggen, met een stiftje en een spuitbusje van de Gamma. Heel laagdrempelig.” En ja, ook „een beetje baldadig”, erkent hij.

De roes van het maken

Dat klinkt mij wel bekend. Begin jaren negentig trok ik er zelf met twee middelbareschoolvrienden soms op uit, gewapend met busjes autolak. Mijn carrière als graffiti-artist duurde niet langer dan één zomer. Toch kan ik de impuls nog navoelen. Het tikken van de loden kogel in de bussen, die koud besloegen in je handen. Geen boodschap, geen doel, puur de roes van het maken, weggedoken in een capuchon, je vrienden op de uitkijk.

De tag zit nog altijd in mijn vingers, merk ik. Sivle. De l gaat door als middenstreep van een e die eindigt als een glijbaan. De naam verwees, gespiegeld, naar de muziek die ik, na een kindertijd van strikt klassiek, was gaan luisteren en blijkbaar als uiterst rebels ervoer. Elvis. We spoten vooral op een dependance van onze school, die later dat jaar toch gesloopt ging worden.

Ook stickeren is een wat bravere vorm van vandalisme, denkt TuttiFrutti: „Dat wordt net iets meer gewaardeerd en getolereerd dan dat spuitwerk. Voor mij zit er zeker wel een kunstkant aan. Ik bedoel…” Hij reikt naar de achterkant van een rond verkeersbord. „Kijk, in twee seconden hangt er een kunstwerkje van je.”

Markeren van eigen terrein

„Welnee”, zegt stickeraar en straatkunstenaar (45) volgt nog ‘10GU’ aan de telefoon. „Die verkopen de publieke ruimte juist aan de hoogste bieder. Bijna alles wat je ziet is reclame. Ik sta er wat anarchistischer tegenover. Ik vind dat die ruimte van ons allemaal is.”

Hij is de man achter de Team Wasted-stickers met een samoerai-mannetje, dat hij ook in wandtegels en als vrolijke kleipoppetjes uitvoert. Hij is veertiger en plakt al sinds de jaren negentig, toen het fenomeen opkwam in de wereld van de skaters, de muziek, streetwear, en clubs – vaak om merken een bekendheid te geven of om concerten aan te kondigen. Sinds 2010 ontwerpt hij, het Samoeraitje, eerst als zeefdruk, op A4-formaat, wat nog vrij duur was. „Daarna heb ik het een beetje zien doodbloeden, maar de laatste jaren is het weer helemaal terug en geëxplodeerd.” Vooral door de goedkope offsetprint, waardoor iedereen voor een paar tientjes duizend stickers tegelijk kan bestellen.

En ook de coronacrisis speelt een rol. Thuiszitters pakten hun hobby op. Er verschenen coronasceptische boodschappen. Her en der hangen ze nog, verbleekte ‘het klopt niet’, of ‘covid-1984’, of overplakt door een kattenplaatje (‘hier zat een wappiesticker, nu niet meer’). Met het opleven van allerlei protestculturen werd de sticker ook een miniatuurpamflet. ‘Stem ze weg.’

Laatst verscheen een nieuwe sticker vlak bij mijn huis in Den Haag: onze burgemeester Jan van Zanen trekt zijn hemd open en onthult een T-shirt: Just stop oil. Ik moest denken aan De Rode Lap, de linkse activistische webwinkel die ook die anti-wappiestickers leverde. Degene die erachter zat zei eens tegen De Groene Amsterdammer: „Een sticker is een meme die in de openbare ruimte hangt.”

Net als op sociale media zal zo’n meme alleen aanslaan bij degenen die toch al hetzelfde standpunt hebben. Het zijn geen Lutherse stellingen, aan een deur gespijkerd om anderen te overtuigen, het zijn sporen, die de reikwijdte markeren van de eigen clan. TuttiFrutti: „Het is bijna alsof je als een hond bezig bent met het markeren van je eigen terrein. Je laat een spoor achter.”

Ook de sticker-kunstenaar spreekt niet zozeer tot anonieme voorbijgangers, maar eerder over hun hoofden heen naar specifieke bondgenoten. Het zijn knipoogplaatjes.

Wie schrèf die blèf!

Iemand was hier, en plakte zijn vinylspoor op de huid van de stad. De impuls is zo oud als de handafdrukken in de grotten van Lascaux, de vunzige teksten op de muren van Pompeï, de in boomschors gekerfde hartjes met pijlen van initiaal naar initiaal.

De meest intrigerende tekst die ik ooit in hout gekerfd zag, stond in de uitkijkhut bovenaan de Seringenberg in het Wassenaarse landgoed De Horsten: ‘Hic Non Virginem Eram.’ Het onbeholpen Latijn verraadde de hand van een gymnasiast en riep allerlei vragen op. Was zij – hij? – hier werkelijk ontmaagd? Was dit een monumentje voor die eerste daad, of was het alleen bedoeld om de gedachten daaraan in de hoofden van de brave wandelaars te planten? Alles zat in die vier woordjes: een verhaal suggereren, een herinnering markeren, een spoor nalaten in semi-geheimtaal op een semi-illegale manier, verborgen in het volle zicht. Iemand was hier. Het speelse protest van de homo sapiens tegen zijn eigen vluchtigheid.

Dat het illegaal is maakt het onderdeel van het avontuur. „Zo hoog mogelijk, en nog wel zichtbaar”, luidt het devies van FromTheWRD. Eén keer was hij in Delft in een paal geklommen. Bij de afdaling stond er een politieagent. Het bleef bij een waarschuwing, als hij de sticker er meteen afhaalde.

„De boete was twee jaar geleden 141 euro plus administratiekosten”, weet 10GU uit ervaring. Toch zit ook hierin iets paradoxaals. De wet verbiedt het, maar steden omarmen het tegelijkertijd als straatcultuur. Op de tentoonstelling in de Haagse tramtunnel – waarop ook bekladde trams zijn te zien – lees ik zelfs uitnodigend: ‘Wie schrèf die blèf!’

„We plakken nooit op privé-eigendommen”, zegt FromTheWRD, als hij een van zijn skeletontwerpen op een metalen deur van elektriciteitskast drukt, mooi bij een groepje anderen – een ‘combo’ heet dat in het jargon. „Als je dan zo’n heel groepje ziet, tsja, dan hoor je erbij.”

Dat is wat ik vooral leer: stickeraars vormen een wijdvertakte internationale gemeenschap, met allerlei rollen en eigen jargon. Zo zijn er ‘spotters’: degenen die ze fotografeert en op sociale media zet. Een belangrijk element zijn de ‘trades’: geruilde stickers.

Dat blijkt even later in het café, waar de overgebleven stickers op tafel belanden, een grabbelton die steeds enthousiaste kreten losmaakt. „Een beetje het Pokémon-gevoel”, zegt TuttiFrutti. „Je vindt elkaar via Instagram en wisselt je stickers uit per post. En dan maak je daar weer foto’s van. Het is een wisselwerking tussen de online en de fysieke wereld.” Thuis heeft FromTheWRD een uitpuilende bak, met stickers van Japan tot Mexico. „Je hangt op die manier al gauw internationaal overal, en ook dat geeft een kick. En ik heb er best veel nieuwe mensen door leren kennen. Zonder dit had ik jullie bijvoorbeeld ook niet gekend.”

Nee, het is niet één en al kameraderie onder de plakkunstenaars. Ze kunnen elkaar ook dwarszitten. Stickers van rivaliserende voetbalteams plakken soms centimeters dik over elkaar heen. En Het Zusje had een tijdje te maken met mensen die snorretjes op haar schoolfoto zetten, en ook met ‘wegkrabbers’. „Eén man ging zelfs met een rol ductape langs mijn stickers en plakte ze af. Iemand heeft dat een keer gefilmd en daaruit hebben we weer een screenshot gemaakt waarin hij de camera in kijkt. Daar hebben we een raar hoedje overheen geshopt en als sticker afgedrukt. Die plakken we daar weer overheen in de hoop dat hij stopt met dat kinderachtige gedoe.”

Maar vaak leidt het onderlinge contact tot ‘collabs’, vertelt 10GU. Meerdere tekenaars die samen aan één sticker werken, waarin ze op elkaar reageren. Soms spreken ze af om met een groepje samen een plakrondje te lopen – vooraf had ik mij dit wereldje voorgesteld als een verzameling van eenlingen, stiekem met een tasje op plakmars in het donker.

Eén vonk

In die simpele plakjes vinyl met lijm komen allerlei basale menselijke hunkeringen samen. Iemand zijn, ergens zijn, in het grensgebied tussen onwettig en omarmd, maar is de sterkste daarvan niet simpelweg deze: het oeroude verlangen om deel uit te maken van een groepje gelijkgestemden.

Iemand was hier, één vonk in die grote visuele explosie die dit energieke netwerk van creatievelingen loslaat op de opperhuid van onze steden in de wereld. Als voorbijganger kun je het ervaren als jeukende irritatie of juist als een stimulerende tinteling. Bij mij zal het blijven wisselen, maar iets weten van de wereld erachter maakt het wel anders. Bij iedere nieuwe sticker zal ik denken: daar was weer iemand.




Related Posts

Kookboekschrijver Meera Sodha: ‘Als je bij mij thuis komt eten, krijg je deze gerechten’

  • admin
  • November 14, 2024
  • 0

Na drie succesvolle kookboeken, Made in India, Puur India, Azië en een veganistische receptenrubriek in de Britse krant The Guardian verloor Meera Sodha het plezier in koken. Ze schrijft openhartig over die donkere periode in haar nieuwste boek Bij Meera aan tafel. „Ik heb heel lang in bed gelegen en maanden en maanden niet gekookt”, vertelt ze tijdens een videogesprek vanuit haar huis in Londen. De oorzaak noemt ze complex, maar de vele deadlines, een jonge baby en de coronapandemie hielpen niet. „Het was een opeenstapeling van alles in mijn leven waardoor ik mijn hoofd niet meer boven water kon houden en mijn weerstand volledig verdween.”

Het omslagpunt kwam toen ze zag dat haar man, die naast zijn baan alle zorg voor hun dochters en het huishouden op zich had genomen, brak. „Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging.”

Ze ging naar de keuken, pakte intuïtief wat ingrediënten, linzen, curryblad, citroengras en chilipepers, en maakte dahl. „Ik voelde een nieuwe energie in mijn vingertoppen, kon mijn longen voelen en weer ademhalen. Voor het eerst in lange tijd voelde koken anders, niet als een opgave.”

Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging

Sodha besefte toen dat dit was hoe ze wilde koken, eenvoudige gerechten voor haar man, dochters en zichzelf. En ze realiseerde zich hoe belangrijk ze de avondmaaltijd vindt. „Niet het ontbijt, niet de lunch, ik wilde alleen nog maar het avondeten maken.”

Het vermogen om een lekkere avondmaaltijd – de Engelse titel van haar boek is Dinner – op tafel te zetten noemt ze een ‘superkracht’. Ze kreeg weer plezier in koken; het voelde als een prestatie om iedere dag een maaltijd voor te bereiden en ’s avonds met haar gezin aan tafel te zitten. „Ik weet niet of dit voor iedereen geldt die mentaal door een diep dal is gegaan, maar ik was verdoofd, ik voelde niks meer. Door het klaarmaken van het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel.”

Bij moeder nog vlees

De recepten die ze in deze periode maakte vormden de basis van Bij Meera aan tafel. Ze noemt het haar meest persoonlijke boek. „Ik kookte altijd, maar het was nooit echt het soort eten waar ik van houd.” En dan aarzelt ze even. „Ik twijfel of ik dit woord moet gebruiken, maar het ging erom andere mensen te imponeren. Heel veel in deze wereld draait om indruk maken, waarom zou je anders nieuwe recepten verzinnen? Maar ik hou juist van eenvoudig eten. Als je bij mij thuis komt eten, krijg je de gerechten in dit boek.”

Door het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel

Die zijn allemaal vegetarisch. Alleen als ze bij haar moeder eet, eet ze nog weleens vlees. „Eten is niet alleen brandstof, maar ook nostalgie, plezier, geschiedenis en traditie, dus ik hou wat ruimte vrij voor mijn moeders kip curry of kip pilav, waar ik dol op ben.”

Sodha is de dochter van Indiase ouders uit Oeganda, die in 1972 het land moesten ontvluchten, omdat dictator Idi Amin de bevolking tegen de Indiase minderheid ophitste. „Ik heb geen plek om naar terug te gaan, ik kan niet naar het huis waar mijn ouders geboren zijn, de gemeenschap van toen is er niet meer. Daarom hou ik me vast aan de verhalen en de spullen die me verbinden met dat verleden.”

Ze staat op en komt terug met een houten lepel die haar dierbaar is, die ze van haar moeder kreeg en waar ze in haar boek over schrijft, net over als het koperen pannetje van haar oma en de beelden van de Hindoegoden Ganesha, Lakshmi en Annapurna in haar keuken. Ze staat weer op, pakt haar telefoon en laat ze zien. Ze is niet religieus, schrijft ze in haar boek, maar ‘door verbinding, traditie of rituelen’, geven ze haar ‘troost en het geluk dat ze nooit in haar eentje staat te koken’.

Haar ouders kwamen op het Engelse platteland van Lincolnshire terecht. „Wat mijn moeder aan mij heeft doorgegeven is dat koken je verbindt met tradities en in mijn geval was dat de Indiase Gujarati-keuken.” Gujarat is een deelstaat van India die aan Pakistan grenst.

De Indiase en Aziatische keuken zijn belangrijk voor Sodha, maar in Bij Meera aan tafel is de stijl veel uiteenlopender met invloeden uit bijvoorbeeld de Italiaanse en Egyptische keuken. De 120 recepten ademen de Londense diversiteit waar ze deel van uitmaakt. „Eten verandert met de omgeving en de mensen mee en dat omarm ik. Als ik iets van een andere cultuur gebruik, doe ik dat met respect en begrip voor de oorsprong, maar eten is ook een geweldig creatief medium.”

En eten is leuk, benadrukt ze. „Het moet leuk zijn. Hoewel de aanleiding voor dit boek verdrietig was, is het boek vrolijk geworden. Ik hou nu van mijn leven en als ik niet was ingestort, was ik zonder nadenken op oude voet door blijven gaan. Nu leef ik bewust en weet ik wat me gelukkig maakt.”

Dat zijn kleine dingen als zonlicht op haar gezicht, yogalessen, om drie uur klaar zijn met werken – en eenvoudige gerechten. „Ik heb aan dit boek echt met mijn hart en buik gewerkt. Wat ik er zo fijn aan vind is dat het me weer bij mezelf heeft gebracht.”


In de Westelijke Tuinsteden zouden functioneel ingerichte woningen leiden tot ‘een gelukkiger gezinsleven en een vitale samenleving’

  • admin
  • November 13, 2024
  • 0
Foto Jordi Huisman

Een halve eeuw geleden geleden verdween de verzuiling stilletjes uit Nederland. Maar in Slotermeer, de oudste van de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam, zijn de restanten ervan nog zichtbaar. Daar staan in de Dobbebuurt ‘katholieke’ woningblokken van vijf verdiepingen tegenover ‘algemene’. De bewoners van de algemene, rechttoe-rechtaan-blokken moeten een trappetje op naar de entree van hun woningen. De katholieke blokken hebben daarentegen op de begane grond een soort kerkportalen als ingangen, met gemetselde bogen en eenvoudige tympanen. Boven de bogen zitten veelkleurige, half abstracte mozaïeken van de kunstenaar Theo Forrer. Met enige moeite vallen hierin onder meer ploegende boeren, zwoegende werklui en de hand van god te herkennen.

De door Nielsen Spruit en Van der Kuilen ontworpen algemene blokken zijn begin jaren vijftig gebouwd voor de algemene woningbouwvereniging Rochdale. De blokken die een katholieke woningbouwvereniging liet neerzetten zijn van Aat Evers en Geert Sarlemijn, twee traditionalistische architecten die omstreeks 1950 de cursus kerkelijke architectuur van pater-architect Dom Hans van der Laan volgden. Evers en Sarlemijn gaven hun bakstenen woondozen, waarvan enkele in de jaren tachtig helaas vaal wit zijn gestuct, niet alleen stichtelijke entrees maar ook natuurstenen lateien en vier dikke, bakstenen zuilen op de kopse kanten. Een naburig, ook door hen ontworpen blok met winkels en woningen heeft zelfs rijen witte zuilen met rare ionische kapitelen aan weerszijden van een boogvormige poort.

Foto Jordi Huisman

De stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren, hoofd stadsontwikkeling in Amsterdam, zag de architectonische gevolgen van de verzuiling in Slotermeer met lede ogen aan. De hoofdontwerper van de Westelijke Tuinsteden hield niet van diversiteit. Het liefst had hij de enorme Amsterdamse uitbreidingswijken helemaal volgezet met radicaal modernistische architectuur. Van Eesteren en Sarlemijn en andere architecten die in Slotermeer hadden gebouwd vond Van Eesteren „kwalitatief op een laag peil” staan, schrijft Ineke Teijmant in het boekje De Dobbebuurt. Ze hadden er gezorgd voor een weerzinwekkende „kakofonie”, meende hij. De bewoners dachten hier anders over: zij vonden Slotermeer juist „gezellig gevarieerd”.

Foto Jordi Huisman

Goede smaak

Om de kloof tussen de smaak van Van Eesteren en die van de toekomstige bewoners van de Westelijke Tuinsteden te dichten, was in 1946 de stichting Goed Wonen opgericht. Uitgangspunt van Goed Wonen was dat smaak een kwestie van opvoeding is en de meeste Amsterdammers onopgevoed waren. „Slechts zelden treft men een interieur aan, waarin zuivere vormgeving, innerlijk evenwicht en harmonische kleurencombinatie ons het gevoel geven van werkelijke sfeer”, schreef de voorzitter van Goed Wonen (en Amsterdamse PvdA-wethouder van Volkshuisvesting) Jan Bommer in 1948 in het eerste nummer van het gelijknamige tijdschrift.

Om de lezers bij te brengen hoe ze hun interieurs konden zuiveren van zware balpootmeubelen en andere foute huisraad, schreef Goed Wonen niet alleen over „doelmatige” woninginrichting maar ook over kitsch en de vraag of massaproductie „een gevaar was voor onze persoonlijkheid”. Ook deed het tijdschrift de lezers een proefje aan de hand om vast te stellen of hun interieur ‘zuiver’ genoeg was: de melkflestest. De dikke, onelegante melkfles was „typerend voor onze tijd en voor de stand van onze natuur- en scheikunde” en past in elk „modern” interieur, zo legde de bedenker van de melkflestest uit. „Als u het beslist nodig vindt om de melk eerst over te gieten in een ‘mooi’ kannetje, dan is er ergens iets fout òf bij u òf bij uw interieur, want de fles is goed.”

Foto Jordi Huisman

In de jaren vijftig en zestig liet Goed Wonen twaalf modelwoningen inrichten in de Westelijke Tuinsteden. Wat de toekomstige tuinstedelingen daar toen zoal aantroffen, is te zien in de Van Eesteren Museumwoning, gevestigd in een woning in een algemeen blok in de Dobbebuurt. Hier staan de woon-, eet- en slaapkamer vol met huisraad die Goed Wonen had goedgekeurd, zoals de nog altijd populaire slaapbank van Mart Visser en een fauteuil van gebogen rotan. Aan de knalrode wand van de woonkamer hangen metalen wandrekken van het merk Pilastro, de keuken heeft een modulaire Bruynzeelkeuken van Piet Zwart en in de slaapkamer staan bedden van Auping met ‘hygiënische’ metalen spiraalbodems. Boven de eettafel hangt de beroemde en nog altijd geproduceerde PH 5-lamp van de Deense ontwerper Poul Henningsen.

De eerste modelwoning van de Westelijke Tuinsteden stond in Slotermeer en was in 1955 ingericht door Johan Niegeman, die in de jaren dertig in Stalins Sovjet-Unie had gewerkt. Daar werkte hij onder meer aan ‘sotsgorods’ als Magnitogorsk, nieuwe socialistische steden waar de Nieuwe Mens gestalte moest krijgen. De sotsgorods werden een faliekante mislukking en Niegeman moest in 1937, net als eerder de communistische architect Mart Stam, de Sovjet-Unie verlaten.

Foto Jordi Huisman

Betere mensen

Ook de Westelijke Tuinsteden waren bedoeld als een soort sotsgorods. Ontwerpers als Niegeman geloofden dat ‘zuiver’ ingerichte woningen betere mensen zouden maken van de bewoners. Mensen die zich omringen met melkflessen en andere ‘neutrale’ industrieel vervaardigde voorwerpen en meubels getuigen van een sterke persoonlijkheid, schreef Goed Wonen: „Zij hebben geen opvallende meubelen nodig in hun interieur om zichzelf tot recht te laten komen. Hoe eenvoudiger de meubelen, hoe beter de mens uitkomt.” Ook zouden functioneel ingerichte en hygiënische woningen leiden tot „een gelukkiger gezinsleven, een harmonieuze opvoeding van de kinderen en een vitale samenleving”.

De modelwoningen vielen lang niet bij alle bezoekers in de smaak. Velen vonden ze ‘kaal’ en ‘ongezellig’. En de degenen die er wel in iets zagen, konden de eenvoudige, maar desondanks dure huisraad meestal niet aanschaffen. Zo bleef het zuiver vormgegeven interieur alleen weggelegd voor een elite die ermee kon getuigen van hun goede smaak.

Museumwoning Van Eesteren. Freek Oxstraat 27, Amsterdam. Info: www.vaneesterenmuseum.nl/museumwoning

Foto Jordi Huisman


Column | De oppaskat van Jan

  • admin
  • November 13, 2024
  • 0

Mijn vriend Jan kwam bij ons eten. Van tevoren zei Willem: „Ik heb echt zin in vanavond. Jan gaat in ieder geval niet zo verschrikkelijk lopen jeremiëren over de toestanden in de wereld.” Daar verheugde ik me ook op, want ik kan er alleen tegen als ik zelf jeremieer.

Jan kwam bij het vallen van de avond binnen, een en al benen en glanzend kaal hoofd. Kaas klom als een kapucijnaapje tegen hem op, nestelde zich op zijn schoot en lispelde dat hij spaghetti carbonara wilde. Die kreeg hij, in een handomdraai door Jan bereid, maar vol en vet en bevredigend. De kaarsen brandden, er werd gegeten, buiten was het zacht novemberweer.

Jan woont in Leeuwarden, maar past in Amsterdam op een kat van achttien jaar oud, die allerlei medicijnen nodig heeft om door de dag te komen. Ik had weinig begrip voor de hele situatie. Een bejaarde kat in het licht van deze tijd vraagt te veel van iedereen, zeker op een avond als deze, die eindeloos moest duren. Ook heb ik mijn vader weleens een ongelukkig kuikentje, wiens hoofd verkeerd om aan zijn lijf zat, bij geboorte de nek om zien draaien. Toen zat het hoofd weer goed, maar daar was dan ook alles mee gezegd.

De kinderen gingen slapen. Willem bracht ze naar boven, aan tafel werd het even stil. Ik begon maar weer eens over het lot van vrouwen over de hele wereld. „Het is de alsof de wapens in je handen van suiker zijn, in een heel stroperige zich eeuwig herhalende droom”, fluisterde Jan en daarna, schel: „We kunnen er helemaal niks aan doen, vergeet die linkse lente.” We deden de gordijnen dicht. Willem kwam naar beneden, we moesten het er toch nog iets langer over hebben, je komt er niet onderuit. Dus vroegen we ons af waarom er zoveel stemmen zich laven aan de steeds grotere chaos, hoe die stemmen iedereen nog verder opdrijven, de waanzin willen laten heersen, de hoofdstad vol geweld en zij, juichend achter hun schermpjes verontwaardiging fingerend. „Het is nu wachten op Gavrilo Princip, en ondertussen verdringen ze elkaar om hem te mogen zijn”, zei ik en was geheel niet ontevreden met mezelf.

Toen begon Jan nonchalant The Waste Land te citeren en daarmee keerden we terug naar onze eigen, voor velen onuitstaanbare, veiligheid van oude teksten, liedjes, luisterend, in stille bewondering. Drie sukkels aan een keukentafel, met een stapel boeken, Medea en Cavalleria Rusticana. Een grote troost, maar één die moeilijk te vinden is, en daarom in het dagelijkse leven steeds verder uit zicht leek te verdwijnen.

De kat moest haar pillen, Jan vertrok even plots als hij gekomen was. Wij zaten nog even. Ik dacht aan Antigone die haar broer wilde begraven tegen de wens van de staat in. Daarna dacht ik aan mijn vader, die weigerde onze dode hond aan de dierenarts af te geven en hem achter in de tuin onder een appelboom begroef.

De volgende dag fietste ik met Kaas en Cléo katerig door onze straat. Op de hoek stond een verwarde man naar duiven te trappen. „Rot op, tyfusbeesten” schreeuwde hij. Toen kreeg hij er eentje onder zijn laars en stond met zijn volle gewicht op het beestje. Ik fietste met kloppend hart door en dacht aan de oppaskat van Jan. Moge het lieve dier voor eeuwig leven.