Het Stedelijk Museum Amsterdam zal het schilderij Odalisk van Henri Matisse teruggeven aan de Joodse familie die het tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft moeten verkopen. Dat maakte het museum dinsdag in een persbericht bekend, na een bindend advies van de Restitutiecommissie. „Het is een stap voorwaarts dat we samen met de erven deze zaak bij de Restitutiecommissie hebben kunnen aandragen,” zei de directeur van het Stedelijk Museum. „Dit werk vertegenwoordigt een zeer verdrietige geschiedenis en is verbonden met een onuitsprekelijk leed dat deze familie is aangedaan.”
De erven die het schilderij ontvangen zijn de nazaten van Albert Stern (1861-1945), een Duitse textielfabrikant. Zijn familie was Joods en werd vervolgd toen het nazi-regime in Duitsland aan de macht kwam. In 1937 week de familie uit naar Nederland, dat niet lang daarna werd bezet. Door de situatie raakte Stern in geldnood. Om een van hun vluchtpogingen uit Nederland te financieren was hij genoodzaakt om het schilderij en andere bezittingen te verkopen.
In 1941 kocht het museum het doek over via een Nederlandse vriend en handelspartner van Stern voor een magere 5.000 gulden, nu grofweg 39.000 euro. De veilingswaarde van het schilderij werd in 2015 geschat op minstens 10 miljoen euro. Sinds 1941 hangt het in de collectie van het Stedelijk Museum.
De vluchtpoging bleek onsuccesvol, Stern overleed in 1945 in een Beiers interneringskamp. Zijn vrouw overleefde de oorlog wel. Het verhaal van de familie blijkt uit jarenlang onderzoek door verschillende musea onder leiding van de Nederlandse Museumvereniging. Die hebben de afgelopen twintig jaar onderzoek gedaan naar kunstwerken die tijdens de Tweede Wereldoorlog onder „verdachte omstandigheden” in collecties zijn gekomen. Het gaat om mogelijke roof, confiscatie, of bijvoorbeeld gedwongen verkoop. Bijna tweehonderd objecten worden onderzocht. Zestien daarvan hangen in het Stedelijk Museum.
Lees ook
De restitutie van een ander schilderij, Kandinsky’s ‘Beeld met huizen’, was omstreden
