Sommige managers willen dat medewerkers weer fulltime naar kantoor komen. Anderen geloven daar niet in. Wie heeft er gelijk? Een groot reisbedrijf testte het – samen met wetenschappers – in de praktijk en kwam tot verrassende conclusies. Extra les: onderzoek loont.
1.612 proefpersonen
Trip.com is een Chinees onlinereisplatform met ruim veertigduizend medewerkers dat wereldwijd actief is. Gedurende zes maanden onderzocht het bedrijf samen met enkele wetenschappers de verschillen tussen geheel en gedeeltelijk werken op kantoor. In het laatste geval werd op woensdag en vrijdag vanuit huis gewerkt. 1.612 medewerkers werden willekeurig in twee groepen verdeeld. Het ging daarbij om universitair geschoolde mensen die kenniswerk doen. Volgens de onderzoekers bevinden zich binnen deze groep wereldwijd ook de meeste thuiswerkers. Artikelen over het onderzoek van Trip.com verschenen onder meer in Nature en Harvard Business Review. Wat waren de belangrijkste bevindingen?
35 procent minder verloop
Hybride werken verbeterde de werktevredenheid en verminderde het aantal opzeggingen met 35 procent. Het bedrijf bespaarde hierdoor miljoenen aan werving en selectie.
De daling in het aantal opzeggingen was vooral groot onder niet-leidinggevenden, vrouwelijke medewerkers en mensen met een lange reistijd.
Qua productiviteit waren er geen verschillen. Dat bleek bijvoorbeeld bij het tellen van de regels softwarecode die programmeurs tikten.
Ook bleek dat hybride werken geen invloed had op medewerkersbeoordelingen en promotiekansen. Dit werd tijdens het onderzoek en tot twee jaar erna gemeten.
Medewerkers gebruikten thuiswerkdagen deels voor privétaken, maar haalden die uren op andere momenten weer in, bijvoorbeeld ’s avonds of in het weekend.
Belangrijk voor het succes van hybride werken is volgens de onderzoekers ook dat duidelijk is welke dagen er op kantoor of thuis wordt gewerkt. Daardoor hadden medewerkers bij Trip.com niet de frustrerende ervaring dat je na lang forensen niemand van je team op kantoor treft.
A/B-testen
Het verhaal van Trip.com laat ook zien dat testen een goed idee is als je voor een lastige keuze staat. Bij het reisplatform waren de managers bijvoorbeeld aanvankelijk niet enthousiast over hybride werken, maar dat veranderde door het onderzoek.
De aanpak die men koos, het uitvoeren van een A/B-test, wordt in bedrijven vooral veel toegepast door marketeers die een nieuwe website of onlinereclame willen testen. Mensen uit de doelgroep krijgen afwisselend variant A of B te zien. Vervolgens wordt gemeten of dit leidt tot verschillen, bijvoorbeeld in het aantal bestellingen. Maar A/B-testen kunnen ook worden gebruikt voor het maken van allerlei andere beleidskeuzes. Bijvoorbeeld op het gebied van diversiteit, zoals telecombedrijf Ericsson deed.
Twee tips. Het helpt als je bij het testen samenwerkt met onafhankelijke onderzoekers. Dat voorkomt methodologisch gehannes en foute gevolgtrekkingen. En: maak als het even kan gebruik van data die je nu al verzamelt. Bij Trip.com werden de prestaties van medewerkers al jarenlang bijgehouden en besproken. Als dit enkel voor het onderzoek zou zijn ingevoerd, hadden serieuze conclusies (en een publicatie in Nature) er waarschijnlijk niet in gezeten.
Ben Tiggelaar schrijft wekelijks over persoonlijk leiderschap, werk en management.
Vanaf de eerste dag van haar zwangerschap, nu drie jaar geleden, was Liselore Bekkema (38) kotsmisselijk. „Ik moest steeds nét niet overgeven”, vertelt ze. Anders dan bij veel vrouwen ging die misselijkheid niet over na het eerste trimester. „Er is geen dag in mijn zwangerschap geweest dat ik er geen last van had.” Tijdens het werken waren de klachten erger. „Als ik achter een beeldscherm zat, werd ik nog misselijker. Heel onhandig, want ik werkte toen als webredacteur.”
De misselijkheid putte haar totaal uit. „Ik ging het liefste elke avond om zeven uur naar bed en ondernam zo min mogelijk activiteiten naast werken.” Toch heeft ze zich nooit ziek gemeld en werkte ze door tot aan zesendertig weken zwangerschap, het moment waarop je volgens de wet officieel met verlof moet. „Ik had net een nieuwe baan en wilde me heel graag bewijzen. Eerder stoppen was voor mij geen optie, maar hierin ben ik heel erg over mijn eigen grenzen gegaan.”
In Nederland kun je kiezen of je met vierendertig of met zesendertig weken met verlof gaat. Wie kiest voor de eerste optie, heeft na de geboorte recht op tien weken verlof in plaats van twaalf. Maar de klachten die zich vaak voordoen bij een zwangerschap, beginnen in veel gevallen al veel eerder dan slechts een paar weken voor de bevalling. En misselijkheid en braken, bijvoorbeeld, klachten die doorgaans in de derde of de vierde maand van de zwangerschap verdwijnen, doen zich bij zo’n 13 procent van de vrouwen ook nog voor na de twintigste week van de zwangerschap.
Met in totaal zestien weken heeft Nederland een van de kortste verlofregelingen voor vrouwen van Europa. Over de vraag of de verlofperiode na een geboorte niet langer moet, wordt al jarenlang volop gediscussieerd. Over de periode daarvoor, de zwangerschap, gaat het zelden.
‘Niet zeuren’
„Wij Nederlanders vinden eigenlijk dat we niet zo moeten zeuren over die zwangerschap”, zegt Monique van Beukering, bedrijfsarts bij Zorg van de Zaak, een netwerk van bedrijven die samenwerken aan een gezondere werkomgeving, en onderzoeker bij Amsterdam UMC op het gebied van veilig werken tijdens zwangerschap. „Je moet vooral doorgaan met wat je al deed en die zwangerschap er een beetje bij doen. Terwijl het echt niet zo simpel is. Een zwangerschap is een gigantische prestatie. Er groeit een kindje in je lichaam. Dat kost heel veel energie.
„Neem alleen al je bloedvolume. Dat neemt tijdens je zwangerschap met anderhalve liter toe. Dat extra bloed moet in je lichaam worden rondgepompt. Het gevolg is dat je hart en je longen extra hard moeten werken. Geen wonder dat 95 procent van de zwangere vrouwen veel sneller moe is dan normaal.”
Zwanger zijn is een gigantische prestatie. Er groeit een kindje in je lichaam: dat kost veel energie
Betekent dit dat zwangere vrouwen eerder in de zwangerschap moeten stoppen met werken? „Niet per se”, zegt Van Beukering. „Er zijn vrouwen die zich tot ver in de zwangerschap heel goed voelen en juist graag doorwerken. Bovendien: werken is ook belangrijk. Het maakt dat je als vrouw financieel zelfstandig bent en je gewaardeerd voelt. Ook heeft het een sociale functie.”
Maar vrouwen moeten hun werk tijdens de zwangerschap wél aanpassen, zegt Van Beukering. Gewoon doorwerken en doen alsof er niets aan de hand is, is namelijk niet zonder risico. Het grootste risico is vroeggeboorte. Van Beukering: „En dan hebben we het niet alleen over kindjes die één of twee weken eerder geboren worden, maar ook over geboortes bij 30 of zelfs of 28 weken. Hierdoor kunnen baby’s zowel fysiek als mentaal een achterstand ontwikkelen, waar ze de rest van hun leven last van kunnen hebben.”
Hoge bloeddruk
De kans op vroeggeboorte neemt toe bij zwangere vrouwen die tijdens hun werk regelmatig drie uur of langer staan, regelmatig vijf tot tien kilo – of meer – tillen of op een andere manier lichamelijk inspannend werk doen. Hetzelfde geldt voor zwangere vrouwen die meer dan veertig uur per week werken. En dan zijn er nog de persoonsgebonden factoren. Van Beukering: „De ene vrouw heeft nu eenmaal meer klachten dan de andere. Stel, je hebt bekkeninstabiliteit of een hoge bloeddruk. Dan zul je je werk meer moeten aanpassen dan een ‘gezonde’ zwangere die deze klachten niet heeft.”
In die eerste categorie viel Charlotte Jacobs. „Bij mijn eerste zwangerschap werkte ik gewoon door”, vertelt ze, „hoewel ik een hoge bloeddruk had. Toen ik 29 weken zwanger was, moest ik stoppen van de verloskundige. Dat heb ik toen gedaan. Gelukkig, want vier weken later beviel ik.”
Bij haar tweede en derde zwangerschap, ging ze al in een vroeg stadium minder werken. „Ik had weer een hoge bloeddruk en was natuurlijk als de dood voor weer een vroeggeboorte. Op advies van de gynaecoloog ben ik, toen ik twintig weken zwanger was, gaan minderen. Ik ging van acht naar zes uur per dag. Bij 25 weken zwangerschap ging ik naar vier uur per dag en met dertig weken zwangerschap ben ik helemaal gestopt.”
Jacobs (39) was als hr-manager goed op de hoogte van haar rechten als zwangere. Maar dat geldt voor een heleboel vrouwen niet. „Als zwangere vrouw heb je veel rechten”, zegt Lisa Viktorsson, vakbondsbestuurder vrouwenthema’s bij de FNV. „Denk aan het recht op regelmatige werktijden en extra rustmomenten. Maar de meeste vrouwen weten dit helemaal niet.”
‘Helft zwangeren werkt niet veilig’
Op dit moment werkt de helft van de Nederlandse zwangeren niet veilig, luidde een van de conclusies uit het onderzoek van Van Beukering. Bij veertig procent is dat al het geval vóór twintig weken zwangerschap, bij zestig procent na die datum. Van Beukering: „En dat terwijl er wel degelijk duidelijke medische richtlijnen en afspraken zijn waar werkgevers zich aan dienen te houden.” Wat volgens haar meespeelt, is dat verloskundigen doorgaans niet op de hoogte zijn van de specifieke situatie op de werkvloer. „Een bedrijfsarts is dat wel, maar die wordt vaak niet of te laat ingeschakeld.”
Niet alleen weten vrouwen vaak niet wat de gevaren zijn en waar ze recht op hebben, ze durven ook niet altijd te vragen of hun werk kan worden aangepast. Viktorsson: „Ze zijn bang om hun baan te verliezen of carrièrekansen mis te lopen. Die angst is vaak nog gegrond ook.” Ze vertelt over een vrouw die op een tijdelijk contract in een distributiecentrum werkte. „Die vrouw vroeg of ze vanwege haar zwangerschap haar werk zittend in plaats van staand mocht doen. Haar baas weigerde dat en besloot haar contract niet te verlengen.”
Ina Heijnen is docent zwangerschapsyoga en zelfbenoemde „bedrijfsdoula”. „Ik adviseer vrouwen op het gebied van zwangerschap en werk zodat ze passende keuzes maken voor hun welzijn en dat van hun baby.” Heijnen schreef het boek Spuug op je blouse, over zwangerschap en werk. Hiervoor interviewde ze achttien vrouwen uit uiteenlopende beroepsgroepen en zeventien experts. Wat haar opviel was dat veel vrouwen ongezonde keuzes maken uit schuldgevoel. „De meeste vrouwen zijn heel loyaal naar hun werkgever en collega’s”, zegt Heijnen. „Ze willen vooral niet te moeilijk doen en zijn bang dat ze als zeur worden gezien.”
Als zwangere vrouw heb je recht op zaken als regelmatige werktijden en extra rustmomenten. De meeste vrouwen weten dat niet
Dat herkent ook Liselore Bekkema. „Ik stond bekend als een harde werker en wilde mijn baas niet teleurstellen.” En ook Charlotte Jacobs ging tijdens haar eerste zwangerschap regelmatig over haar grenzen heen. „Dan zat ik om zes uur ’s ochtends in de auto om op tijd bij een vergadering aan de andere kant van het land te zijn. En dat terwijl ik eigenlijk doodmoe was.”
Voor bedrijven, zeker voor kleine ondernemers, kan het goed begeleiden van zwangere werknemers soms ook een worsteling zijn. „Als iemand uitvalt, heb je niet altijd zo snel een vervanger gevonden”, zegt Linda van Beek, beleidssecretaris van werkgeversorganisatie VNO-NCW en MKB-Nederland. „En op het moment dat je die hebt gevonden, moet je die persoon eerst nog inwerken. Dat kost tijd en geld.”
Harde buiken
Van Beek raadt werkgevers aan om direct na de zwangerschapsaankondiging een gesprek met de desbetreffende werknemer in te plannen om samen een plan te maken. „Werk aanpassen aan een zwangerschap is maatwerk”, legt ze uit. „Het hangt heel erg af van de zwangerschap en het type werk.” Ook adviseert ze om tijdens de hele zwangerschap de vinger aan de pols te houden. „Op het moment dat een werknemer aangeeft harde buiken [het samentrekken van de baarmoeder, ook wel ‘valse weeën genoemd] te hebben, ben je eigenlijk al te laat.”
Niets doen kost je als werkgever uiteindelijk meer geld, zegt Van Beukering. „We zien vaak dat zwangere vrouwen in één keer helemaal uitvallen. Terwijl het ziekteverzuim daalt als werkgevers hun zwangere werknemers goed informeren over de risico’s en het werk eraan aanpassen. Vrouwen kunnen dan vaak doorwerken tot aan hun verlofdatum.”
„Maar”, zegt ze. „Dat moet geen doel op zich zijn. We moeten toe naar een situatie waarin vrouwen als het echt nodig is geen schroom meer voelen om zich langdurig ziek te melden tijdens hun zwangerschap.”
Sommige managers willen dat medewerkers weer fulltime naar kantoor komen. Anderen geloven daar niet in. Wie heeft er gelijk? Een groot reisbedrijf testte het – samen met wetenschappers – in de praktijk en kwam tot verrassende conclusies. Extra les: onderzoek loont.
1.612 proefpersonen
Trip.com is een Chinees onlinereisplatform met ruim veertigduizend medewerkers dat wereldwijd actief is. Gedurende zes maanden onderzocht het bedrijf samen met enkele wetenschappers de verschillen tussen geheel en gedeeltelijk werken op kantoor. In het laatste geval werd op woensdag en vrijdag vanuit huis gewerkt. 1.612 medewerkers werden willekeurig in twee groepen verdeeld. Het ging daarbij om universitair geschoolde mensen die kenniswerk doen. Volgens de onderzoekers bevinden zich binnen deze groep wereldwijd ook de meeste thuiswerkers. Artikelen over het onderzoek van Trip.com verschenen onder meer in Nature en Harvard Business Review. Wat waren de belangrijkste bevindingen?
35 procent minder verloop
Hybride werken verbeterde de werktevredenheid en verminderde het aantal opzeggingen met 35 procent. Het bedrijf bespaarde hierdoor miljoenen aan werving en selectie.
De daling in het aantal opzeggingen was vooral groot onder niet-leidinggevenden, vrouwelijke medewerkers en mensen met een lange reistijd.
Qua productiviteit waren er geen verschillen. Dat bleek bijvoorbeeld bij het tellen van de regels softwarecode die programmeurs tikten.
Ook bleek dat hybride werken geen invloed had op medewerkersbeoordelingen en promotiekansen. Dit werd tijdens het onderzoek en tot twee jaar erna gemeten.
Medewerkers gebruikten thuiswerkdagen deels voor privétaken, maar haalden die uren op andere momenten weer in, bijvoorbeeld ’s avonds of in het weekend.
Belangrijk voor het succes van hybride werken is volgens de onderzoekers ook dat duidelijk is welke dagen er op kantoor of thuis wordt gewerkt. Daardoor hadden medewerkers bij Trip.com niet de frustrerende ervaring dat je na lang forensen niemand van je team op kantoor treft.
A/B-testen
Het verhaal van Trip.com laat ook zien dat testen een goed idee is als je voor een lastige keuze staat. Bij het reisplatform waren de managers bijvoorbeeld aanvankelijk niet enthousiast over hybride werken, maar dat veranderde door het onderzoek.
De aanpak die men koos, het uitvoeren van een A/B-test, wordt in bedrijven vooral veel toegepast door marketeers die een nieuwe website of onlinereclame willen testen. Mensen uit de doelgroep krijgen afwisselend variant A of B te zien. Vervolgens wordt gemeten of dit leidt tot verschillen, bijvoorbeeld in het aantal bestellingen. Maar A/B-testen kunnen ook worden gebruikt voor het maken van allerlei andere beleidskeuzes. Bijvoorbeeld op het gebied van diversiteit, zoals telecombedrijf Ericsson deed.
Twee tips. Het helpt als je bij het testen samenwerkt met onafhankelijke onderzoekers. Dat voorkomt methodologisch gehannes en foute gevolgtrekkingen. En: maak als het even kan gebruik van data die je nu al verzamelt. Bij Trip.com werden de prestaties van medewerkers al jarenlang bijgehouden en besproken. Als dit enkel voor het onderzoek zou zijn ingevoerd, hadden serieuze conclusies (en een publicatie in Nature) er waarschijnlijk niet in gezeten.
Ben Tiggelaar schrijft wekelijks over persoonlijk leiderschap, werk en management.
Erik: „We hebben elkaar ontmoet in 1983, toen we allebei net studeerden in Leiden. Ik was 18 en Tjitske 19.” Tjitske: „En allebei lid van de ietwat alternatieve studentenvereniging SSR.” Erik: „Ik studeerde scheikunde.”
Tjitske: „En ik Frans.”
Erik: „We werden meteen verliefd, maar we hebben nog tien jaar gewacht voordat we gingen samenwonen. In die tijd heb ik nog een half jaar in Parijs gestudeerd.”
Tjitske: „En ik heb een tijd in Drenthe gewoond, waar ik een baan had gevonden als lerares Frans.”
Erik: „Na tien jaar hebben we een gezin gesticht. We hebben drie dochters van 30, 28 en 23, die alle drie op hun achttiende het huis uit gegaan zijn.”
Tjitske: „Dat vonden wij wel een mooie leeftijd om op jezelf te gaan wonen en dat vonden zij ook. Maar we zien elkaar nog heel veel.”
Erik: „Nu onze dochters het huis uit zijn hebben we besloten te verhuizen naar een grachtenpandje aan het Rapenburg, ook in Leiden.”
Tjitske: „We hebben altijd in praktische gezinshuizen gewoond, nu wilden we weleens een oud huis met veel sfeer.”
Erik: „Het is vroeg-17de-eeuws. En het ziet er nog net zo uit als toen het werd opgeleverd. Op de balken staan streepjes die ze toen gekerfd hebben om te markeren waar die balken moeten liggen. En het schijnt dat hier de drukkerij van Antoni van Leeuwenhoek gezeten heeft, de grondlegger van de microbiologie. Dat vind ik natuurlijk mooi.”
Tjitske: „We gaan het huis helemaal verduurzamen. Het tocht aan alle kanten. Wij willen laten zien dat je ook zo’n pand van het gas af kan krijgen. Dat gaat niet vanzelf. Het is een rijksmonument, dus je mag niet alles eruit slopen en vervangen. En gemeentes waren tot voor kort terughoudend hierin, om de monumenten te beschermen, maar je ziet nu dat er een omslagpunt is.”
Erik: „Ze werken nu meer mee aan het verduurzamen van zulke woningen.”
Tjitske: „We gaan vanaf 21 januari kamperen in het achterhuis. Daar wonen we totdat we het pand helemaal verbouwd en verduurzaamd hebben.”
Samen hardlopen
Erik: „Ik ben hoogleraar genetica in Amsterdam UMC. Ik bestudeer ziektes met een erfelijke oorzaak. Mijn vakgebied beperkte zich vooral tot diagnostiek, maar sinds kort kunnen we ook mensen genezen. Dankzij nieuwe technologie is dat nu eindelijk mogelijk. Bijvoorbeeld door een gen in het lichaam aan te brengen of te repareren als het kapot is. Neem SMA, spinale musculaire atrofie; een zeldzame en zeer ernstige erfelijke spierziekte, die je al direct na de geboorte kunt constateren via een hielprik en waarbij we nu voor het eerst het gen kunnen repareren.”
Tjitske: „Ik ben freelance communicatieadviseur en werk momenteel voor de Zuid-Hollandse koepel van energiecoöperaties. Een energiecoöperatie is een groep particulieren die bijvoorbeeld samen een windmolen hebben, of een weide met zonnepanelen. Zo vergroenen ze hun eigen energieverbruik en het levert ook nog geld op. Ik ben zelf voorzitter van de lokale energiecoöperatie hier in Leiden. Daar gaat een groot deel van mijn vrije tijd in zitten.”
Erik: „Ik werk 40 tot 50 uur per week waarvan drie tot vier dagen in het ziekenhuis in Amsterdam.”
Tjitske: „Ik werk 36 uur waarvan twee dagen in Delft bij de koepel en verder thuis. Ik heb veel deadlines maar ik kan goed plannen. Zo houd ik mijn stress beperkt.”
Erik: „Als een van ons doorschiet, te hard werkt, grijpt de ander in.”
Tjitske: „Als we allebei thuis werken zitten we naast elkaar in de studeerkamer.”
Erik: „Heel gezellig!”
Erik: „Koken doen we ook meestal samen. En hardlopen ook altijd, twee keer per week.”
Tjitske: „We hebben ’t heel leuk samen.”
Erik: „Op woensdagochtend doen we een kort loopje van 5 kilometer en op zondag lopen we 10 tot 12 kilometer. We zijn behoorlijk fit, ook omdat we geen auto hebben.”
Tjitske: „We doen alles op de fiets.”
Erik: „Gaan ook soms op fietsvakantie. Naar België of Denemarken.”
Tjitske: „Als je niet per se hoeft te vliegen moet je het niet doen, vinden we.”
Zelf je wc schoonmaken
Erik: „Ik deed er langer over dan Tjitske om geen vlees meer te eten.”
Tjitske: „We zijn al een jaar of twintig vegetariër.”
Erik: „Een enkele keer, als het voor mijn neus gezet wordt, eet ik nog wel vlees. Ik vind het belangrijker op zo’n moment een goede gast te zijn. En laatst heb ik op een borrel nog een paar bitterballen gegeten.”
Tjitske: „Het huishouden is bij ons best wel in evenwicht.”
Erik: „Ik doe na het hardlopen op woensdagochtend de wc’s en badkamers. Ja, ik heb weleens een opmerking gekregen van een collega-professor in het ziekenhuis. ‘Je bent gek dat je je eigen wc schoonmaakt!’ Maar ik vind het normaal. Hoezo zou ik me daar te goed voor voelen? Ik heb het zelf vies gemaakt dus dan kan ik het ook schoonmaken. Dat houdt je met de beide benen op de grond.”
Tjitske: „Ik doe de rest, zoals opruimen en stof afnemen.”
Erik: „Tjitske kookt net iets vaker. Eten bestellen doen we nooit.”
Tjitske: „Dat is het voordeel van een biologisch groentepakket. Er is altijd wel een groente die op moet! Een spitskool, een pastinaak.”
Erik: „Heel soms halen we roti hier in de buurt.”
Tjitske: „Ik deed altijd de tuin. Ik hou van tuinieren, maar in ons nieuwe huis hebben we geen tuin. Dus ik heb twee boomspiegels geadopteerd, dat is het perkje rondom de boom.”
Erik: „We gaan wel met een glaasje wijn voor de deur zitten.”
