Smeer, en neem die vuurbal serieus

De strijd tegen huidkanker vertoont coronatrekjes. Desinfectiepalen toen, zonnebrandpalen nu. Druk op het pompje en in je handpalm ligt een shotje gratis zonnebrandcrème. De palen kom je tegen in pretparken van Hellendoorn tot Walibi, bij strandopgangen en komende maand op de oranjecampings in Duitsland tijdens het EK voetbal, vier palen per camping.

Afnemers van de palen zijn onder meer KWF Kankerbestrijding, zorgverzekeraars, gemeenten en de KNVB. Goed nieuws voor marktleider Sundo, opgericht door twee jonge Rotterdammers die om hun honderden palen bij te vullen continu drie personenauto’s door Nederland laten rijden, volgestouwd met zonnebrandcrème.

Ook dermatologen zullen er blij mee zijn. Elk jaar zien zij in hun poli’s zo’n 77.000 nieuwe patiënten met huidkanker verschijnen, in Nederland kankersoort nummer één. En dat terwijl de mens zich tegen huidkanker beter kan wapenen dan tegen verreweg de meeste andere kankers, want de zon met zijn uv-straling is bijna altijd de boosdoener. Probleem is alleen dat de mens, zo blijkt keer op keer uit onderzoek, zich buitengewoon slecht wapent.

Verreweg de meeste patiënten zullen overleven – ze lijden aan een van de tammere vormen van huidkanker. Hun kanker moet vaak worden weggesneden, met een risico op littekenvorming op oor, nek, lip, neus of waar de tumor maar zit. Vervormingen van het gezicht zijn geen uitzondering, amputaties evenmin.

Zo’n duizend mensen per jaar sterven aan huidkanker. De meesten overlijden na een agressieve huidkankersoort, melanoom. Uv-straling is meestal de oorzaak. De kans op levensgevaarlijke uitzaaiing is circa 20 procent.

Negen wenken voor onder de zon nu de lente is losgebarsten.

1
Check de zonkracht

De zonkracht is de maat voor de hoeveelheid uv-straling in het zonlicht. De schaal in Nederland loopt van 0 tot 8. Het RIVM publiceert dagelijks een grafiek van de zonkracht van uur tot uur. Ook het KNMI en weer-apps vermelden de zonkracht.

Vanaf zonkracht drie moet je je beschermen, zegt directeur Marijne Landman van het Nationaal Huidfonds. „Heel veel mensen denken dat je je alleen in de zomer moet beschermen, tussen twaalf en drie ’s middags, maar de zonkracht kan ook in de ochtend al gevaarlijk hoog zijn, in de zomer én in het voorjaar.”

Het dagelijks checken van de zonkracht zou net zo ingeburgerd moeten zijn als het checken van de temperatuur, zegt Landman. Op dagen met zonkracht vijf of hoger is het RIVM-advies om midden op de dag „zoveel mogelijk uit de zon te blijven”. En voor baby’s geldt: uit de zon houden de eerste twaalf maanden.

Zware bewolking blokkeert de schadelijke straling voor het overgrote deel, maar ook onder een halfbewolkte hemel kun je verbranden. De zonkracht kan ook schadelijk hoog zijn als het niet heet is, zoals wintersporters weten. Door de opwarming van de aarde zal blootstelling aan de zon toenemen, omdat mensen nu eenmaal graag naar buiten gaan als het warm is.

2
Smeer je in, maar dan goed

Volg de volgende stappen, zeggen kankerbestrijders in koor: smeer je in met factor 30 op zijn minst. Knijp het uit een fles van hoogstens een jaar oud want zuurstof tast de uv-blokkers in de crème aan. Breng de crème een half uurtje vóór je de zon instapt al aan, dan is de bescherming een stuk beter. Smeer je na twee uur opnieuw in, want bijna iedereen brengt eigenlijk een te dunne laag aan. Bovendien neemt bij zweten en ook bij zwemmen de bescherming enorm af, zelfs al staat er ‘water resistant’ op de zonnebrandflacon.

Slechts 8 procent van de mensen smeert elke twee uur, bleek vorig jaar uit een representatieve steekproef van het Nationaal Huidfonds onder ruim 2.500 respondenten. Want? Het is gedoe en het is duur, zeggen ze. Of ze hebben geen reden. „Veel mensen denken er gewoon niet over na”, zegt directeur Landman.

3
Zonnebrandcrème is veilig

Op sociale media zoemt eens in de zoveel tijd rond dat zonnebrandcrèmes zélf kanker kunnen verwekken of anderszins schadelijk zijn. Mensen maken zich zorgen om bestanddelen als zinkoxide, titaniumdioxide en uv-filter oxybenzon.

Dermatologen en organisaties als KWF Kankerbestrijding en het RIVM noemen gebruik van de crèmes verantwoord. Voor zonnebrandcrèmes gelden in de EU strenge veiligheidseisen, benadrukken zij. „Waar wél overtuigend wetenschappelijk bewijs voor bestaat, is dat zonlicht huidkanker veroorzaakt”, zei dermatoloog in het Radboudumc Satish Lubeek als reactie op online geruchten in 2022. „Dus ik roep iedereen op: bescherm je goed tegen de zon, zéker ook met zonnebrandcrème.”

4
De zon bereikt je overal

Op het strand smeren mensen zich meestal wel in. Maar weg van het strand, als ‘zonnen’ niet het officiële doel is, komt de huid er bekaaid af, bleek vorige week uit onderzoek in opdracht van drogisterijketen Etos, in samenspraak met Het Nationaal Huidfonds.

Van de ruim 1.500 respondenten zegt tweederde zich niet of nauwelijks in te smeren tijdens het tuinieren. Op terrassen smeert 60 procent zich ‘nooit’ of ‘soms’ in. En van de strandgangers smeert de helft van de mensen zich pas in op het strand zelf: tijdens de wandeling vanaf de zonovergoten parkeerplaats lopen zij er onbeschermd bij. Een krachtige zon heeft aan tien à twintig minuten genoeg om je huid te verbranden. Verbranding vergroot de kans op huidkanker.

Krachtige zon kan in tien minuten de huid verbranden

„Vandaag een tomaatje, morgen een chocolaatje!”, zeiden zonaanbidders in de vorige eeuw wel tegen elkaar, waarna ze nog een scheut zonnebloemolie op hun braadhuid smeerden. „In de poli’s van nu”, zegt dermatoloog-in-opleiding Sven van Egmond, medeoprichter van patiëntenorganisatie de Huidkanker Stichting, „zie je vooral die generatie terug. Zestigers en zeventigers. Huidkanker bouwt zich vaak langzaam op.”

5
Slorp!

Mensen slaan, zonnebrand in de hand, hun oren vaak over. Misschien omdat ze die niet zien als deel van hun gezicht, wat inderdaad een interessante, bijna filosofische kwestie is, maar uv-straling heeft daar verder maling aan. Huid is huid. Sterker, oren steken uit en zijn daardoor extra vatbaar voor straling, kanker op het oor is gangbaar. Maar mensen vergeten ook andere lichaamsdelen, zoals de bovenkant van hun voeten en handen en de huid aan de rand van kleding. Dermatoloog in het Rode Kruis Ziekenhuis Marjolein Leenarts bedacht de ezelsbrug ‘Slorp!’, ofte wel: vergeet de Scheiding in het haar niet, de Lippen, Oren, Randjes van het zwempak en het Puntje van de neus. Voor lippen is er balsem met beschermingsfactor, je scheiding dek je af met pet, hoed of zonnebrandcrème.

6
Naast het smeren: de kleren

‘Slip, slop, slap!’ zeggen Australiërs sinds 1981, toen een succesvolle campagne hen voorlichtte over de pan uit rijzende huidkankercijfers in het land. Slip on a shirt, slop on the sunscreen, slap on a hat. Want ook kleren beschermen tegen straling, bij uitstek uv-werende kleding, die in Australië zijn oorsprong vindt en in steeds meer Nederlandse winkels verkrijgbaar is. Maar ook gewone kleding „geeft meestal al een goede bescherming”, schrijft KWF Kankerbestrijding op haar site. „Denk aan kleding met lange mouwen en pijpen of een omslagdoek. Let wel op het materiaal: hoe lichter van kleur en hoe dunner de stof, hoe meer uv-straling het doorlaat.”

Foto’s Dingena Mol / ANP

Nederland heeft enkele jaren geleden een eigen drietrapsraket in het leven geroepen: ‘smeren, kleren, weren.’ De volgorde is inmiddels aangepast naar ‘weren, kleren, smeren’, om het belang te benadrukken van het mijden van de zon.

7
Een zonnebril is gezond

Zonnebrillen zijn geliefd, maar dan vooral omdat mensen de felheid van het licht slecht verdragen en omdat ze vinden dat ze er uiterlijk van opknappen. Maar zonnebrillen zijn ook goed voor de gezondheid, als de glazen uv-bescherming hebben tenminste. Ze verkleinen de kans op een ooglidtumor en bovendien de kans op staar, vertroebeling van je zicht.

8
Vitamine D, met mate

Zonlicht is óók de belangrijkste bron voor de aanmaak van vitamine D. Die versterkt de botten, tanden, spieren en het afweersysteem. Ook zijn er aanwijzingen dat vitamine D de kans op darmkanker verkleint. Maar die gezondheidswinst en het huidkankerrisico tegen elkaar wegstrepen om vervolgens grenzeloos te gaan zonnen, is onverstandig, zegt het RIVM.

Het RIVM is partner van het Zonkrachtactieplatform, dat in 2019 is opgezet in opdracht van het ministerie van VWS. Het advies van dat platform voor de aanmaak van genoeg vitamine D: stel in lente en zomer twee à drie keer per week een „zo groot mogelijk” deel van je huid „twee of drie minuten” onbeschermd bloot aan de zon. Zie je geen kans jezelf te ontbloten? Laat de zon dan in elk geval je handen, armen en gezicht beschijnen „gedurende de helft van de tijd waarin een bleke huid zou verbranden.”. Zonkracht zes? Stel jezelf tien minuten bloot. Zonkracht drie? Twintig minuten. „In herfst en winter staat de zon te laag voor de aanmaak van vitamine D.” Je kunt supplementen nemen in de vorm van druppels, capsules of tabletten.

9
Lichte huid, donkere huid

Mensen met een lichte huid lopen een groter risico op huidkanker, de rossige sproetenhuid voorop. Mede daarom heeft het zonverdorde Australië de twijfelachtige eer gidsland te zijn op het gebied van huidkanker: er gingen Britten en Ieren wonen. Die kolonisatie was dermatologisch een zéér slecht idee.

Een donkere huid kan beter tegen uv-straling, maar heeft wel degelijk bescherming nodig, concludeert de Amerikaanse Academy of Dermatology. Wie al een zongebruinde huid heeft, hoeft zich al helemaal geen illusies te maken. Zongebruinde huid beschermt maar een héél klein beetje tegen uv-straling, ongeveer het equivalent van zonnebrand met factor 4. Voor alle mensen onder de zon geldt kortom hetzelfde. Neem die vuurbal serieus.

Delen





Mail de redactie