Shell en de Nigerdelta zijn voorlopig nog tot elkaar veroordeeld

Posted on May 1, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Oliewinning Shell wil zijn ‘onshore’ bezittingen in Nigeria verkopen, maar de Nigeriaanse rechter heeft dat vooralsnog verboden. Wat betekent het vertrek van Shell voor de Nigerdelta? „Als we niet opletten, blijven wij met de olievervuiling zitten.”

Marnix de Bruyne

1 mei 2023 om 21:13

Leestijd 7 minuten

Achtergelaten vissersboten bij een vervuilde riviermonding in Ogoni in 2020.

Foto George Osodi/Bloomberg

Het was toenmalig bestuursvoorzitter Ben van Beurden zelf die op de aandeelhoudersvergadering van Shell in 2021 bekendmaakte dat het oliebedrijf zijn bezittingen op het Nigeriaanse vasteland wilde verkopen. „We kunnen de problemen van de gemeenschappen in de Nigerdelta niet oplossen, dat moet de Nigeriaanse regering misschien doen”, zei hij, onder meer doelend op het illegaal aftappen van olie en conflicten die in de Nigerdelta spelen. Waar Shell aan wordt „blootgesteld” zou niet meer passen „bij de risico’s die we willen nemen”.

Nigeria, waar Shell in 1958 voor het eerst olie oppompte, is al ruim zestig jaar een belangrijk land voor het concern. Shell-dochter SPDC runt er een netwerk van 263 oliebronnen en ruim drieduizend kilometer aan pijpleidingen. In 2021 produceerde Shell er dagelijks 480.000 vaten aan ‘olie-equivalent’ – olie en gas, onshore en offshore – wat het concern een winst van 2,3 miljard dollar (2,1 miljard euro) opleverde.

Op het vasteland vormt oliediefstal – ‘bunkering’ – een groot probleem, door het verlies aan inkomsten en het risico op ongelukken en vervuiling, als het misgaat bij het illegaal aftappen. Vorig jaar waren er 75 ‘lekincidenten’ waarbij 100 kilo olie of meer in het milieu terechtkwam, aldus cijfers van Shell. Dat waren er een kwart minder dan in 2021, maar er kwam nog altijd zeker 600.000 kilo ruwe olie in het milieu terecht. In 2023 staat de teller voor het aantal incidenten al op 43, voor de eerste drie maanden van het jaar.

Van die incidenten waren er volgens Shell 66 veroorzaakt door ‘derden’. Shell zegt altijd alle vervuiling op te ruimen, ook als die is veroorzaakt door derden. Maar veel gemeenschappen in de Nigerdelta, vissers en boeren die afhankelijk zijn van schoon viswater en gezonde landbouwgrond, denken daar anders over. Dat blijkt onder meer uit de rechtszaken die de afgelopen decennia tegen het concern zijn begonnen.

Het is dan ook niet vreemd dat Van Beurden de onshorebezittingen van Shell begin 2021 beschreef als een „hoofdpijndossier” van het concern. De verkoop past bovendien goed in de pogingen de uitstoot van broeikasgas terug te dringen, aldus Shell: gas levert bij winning én verbranding immers minder uitstoot op dan olie.

Vijf Nigeriaanse bieders

Het concern ging op zoek naar kopers voor zijn aandeel van 30 procent in de SPDC Joint Venture – niet te verwarren met Shell-dochter SPDC, de ‘operator’ van het netwerk – dat vergunningen voor negentien oliewingebieden (OML’s) bezit in de delta. Het vond ze ook, aldus persbureau Reuters begin vorig jaar: zeker vijf Nigeriaanse oliebedrijven wilden een bod uitbrengen op de onshore-activiteiten van Shell, die volgens Reuters 3 miljard dollar konden opbrengen.

De Nigeriaanse rechter hield de verkoop echter tegen. In november 2020 had een federaal hof SPDC veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding van 1,8 miljard dollar – een recordbedrag – aan 88 eisers uit Rivers State, de olierijke, met kreken en mangrovewouden dooraderde deelstaat in de Nigerdelta. Reden voor de rechtszaak: olielekken en vervuiling uit 2019.

Vissers werpen hun net uit in met ruwe olie vervuilde wateren in Goi, Nigeria in februari 2020.
Foto George Osodi/Bloomberg

Shell, dat zich niet aansprakelijk acht omdat derden de olielekken zouden hebben veroorzaakt, ging in beroep. Totdat dit beroep is behandeld, mag het zijn onshore-bezittingen echter niet verkopen, bepaalde de rechter.

„Dat Shell weg wil van het vasteland, heeft niets met vergroening of de oliediefstal te maken. De hoofdredenen zijn de rechtszaken, daar ben ik van overtuigd”, zegt Chima Williams, advocaat en directeur van Environmental Rights Action (ERA), telefonisch vanuit Benin City in Nigeria. De recente hoge schadevergoedingen die Shell opgelegd kreeg in Nigeria (zie inzet), zijn volgens hem een direct gevolg van de uitspraken in 2021 in Nederland en in het Verenigd Koninkrijk, waar de rechters onder meer bepaalden dat de rechtszaken rond het gedrag van de Shell-dochter in Nigeria in het land behandeld kunnen worden waar Shell zijn hoofdkantoor heeft. „Die uitspraken hebben een precedent geschapen dat de rechters in Nigeria beïnvloedt. Ze vertonen nu meer lef dan vroeger.”

Nigeriaanse rechters vertonen meer lef bij de aanpak van multinationals dan Shell

Williams was vanaf het begin betrokken bij de in Den Haag gevoerde – en begin 2021 gewonnen – rechtszaak van vier gedupeerde boeren uit de Nigerdelta. Hij kreeg er de Amerikaanse Goldman Environmental Prize 2022 voor.

Inmiddels maakt hij zich grote zorgen over de plannen van Shell en andere oliemultinationals om hun onshorelicenties te verkopen. Vandaar dat hij een aantal gemeenschappen in de Nigerdelta actief heeft benaderd voor overleg. „Let op, doe onderzoek, hebben we gezegd. Sta niet toe dat iemand zijn oliewinningsrecht in je gebied verkoopt voor hij alle vervuiling heeft opgeruimd. Ook de investeerders riepen we op tot due diligence-onderzoek voor ze Shells bezit aankopen. Anders kunnen ze Shell straks niet aansprakelijk stellen voor nieuw ontdekte vervuiling.”

„Het gaat hier immers niet om een gewone transactie. De oliemultinationals, die het milieu hebben vervuild en mensenlevens in gevaar brachten, mogen niet de vrije hand krijgen als ze van hun bezit af willen. Als we niet opletten, blijven de bewoners met de vervuiling zitten.”

Williams’ organisatie schreef een rapport over het risico van de ‘desinvesteringen’, onder meer met het voorstel een fonds op te richten. Zowel de verkopende partij, Shell, als de investeerder zou daar voorafgaand aan de verkoop vele miljoenen in moeten storten, bedoeld voor toekomstige vervuiling. Onafhankelijke toezichthouders moeten garanderen dat het geld goed besteed wordt. „Als zo’n fonds er is, kunnen ze meteen met opruimen beginnen, zonder eerst met de pet rond te gaan. Ik kreeg er vele positieve reacties op, ook van regeringsfunctionarissen.”

Op dit moment bestaat er al een fonds voor het opruimen van milieuvervuiling, maar alleen in Ogoniland. In 2011 publiceerde de VN-milieuorganisatie UNEP een diepgravend onderzoek naar de vervuiling door decennia oliewinning in deze beladen regio, waar Shell in 1993 uit verdreven werd door massale protesten van de Ogoni, geleid door schrijver en mensenrechtenactivist Ken Saro-Wiwa. Uit dat onderzoek bleek onder meer dat het drinkwater op een aantal plekken zwaar vergiftigd was met koolwaterstoffen als benzeen. Het Ogoni Trust Fund werd opgericht, waar 1 miljard dollar in gestort moest worden, om de eerste vijf jaar aan de slag te kunnen met de vaak complexe schoonmaak van het gebied. Daarna zou meer geld nodig zijn.

Voorbeelden van corruptie

De SPDC JV zegde financiering toe, en stak tot en met 2022 al 572 miljoen dollar in het fonds, dat nooit de 1 miljard heeft gehaald. Het Hydrocarbon Pollution Restoration Project (HYPREP), het voor de schoonmaak verantwoordelijke bestuursorgaan, kwam uiterst traag op gang, en wordt nu vooral gezien als melkkoe, zegt een bron dicht bij de schoonmaakoperatie, wiens naam bekend is bij de redactie. Hij geeft voorbeelden van corruptie, zoals contracten getekend met „totaal onervaren” bedrijven, die banden hebben met politici en hoge ambtenaren. „Dan delen ze een nog te saneren gebied op in vijftien stukken, om die door vijftien onervaren bedrijven te laten schoonmaken, in plaats van door één gespecialiseerd bedrijf. Zo kunnen meer mensen smeergeld ontvangen.”

Lees ook het interview met activist Henry Eferebo: ‘Shell kiest nu voor olieboring in de diepzee in de hoop niet voor de rechter te worden gesleept’

„Bij schoonmaakoperaties ploegen zulke bedrijven vaak de vruchtbare bovenlaag om van een groot gebied, waarbij ze goede landbouwgrond veranderen in een woestijnlandschap”, vervolgt hij, „in plaats van slechts enkele plekken aan te pakken, de hotspots waar de vervuiling diep in de grond het ergst is. Zo richten ze meer schade aan dan wanneer ze het gif in de grond hadden laten zitten. Terwijl de schoonmaakoperatie in Ogoniland in potentie een voorbeeldfunctie had kunnen vervullen, voor de wereld, die je kon toepassen in andere landen met olievervuiling zoals Colombia, is het nu meer een voorbeeld van hoe je het niet moet doen.”

Het ligt niet aan medefinancier SPDC, zegt hij. „Shell wil ook dat de schoonmaak van Ogoniland slaagt, wil ook dat hun geld goed wordt besteed.” SPDC JV heeft als financier wel invloed op HYPREP, maar het project valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Milieu, dat uiteindelijk alle besluiten neemt.

Preventie is cruciaal

Ogoniland laat zien hoe moeilijk goede schoonmaak is in de Nigerdelta, zelfs als de betrokkenen van goede wil zijn en er financiering is. Preventie is dan ook cruciaal, zegt de Britse advocaat Matthew Renshaw van het kantoor Leigh Day. „Pijpleidingen van Shell in landen als het Verenigd Koninkrijk hebben mechanismen, waardoor het doorpompen van olie automatisch stopt als er ergens een lek is, als de oliedruk ook maar iets vermindert. Die systemen zijn er niet of nauwelijks in Nigeria.”

Shell stelt in zijn duurzaamheidsrapport over Nigeria trots dat het in 2022 in de Nigerdelta 311 stalen kooien heeft geïnstalleerd rondom afsluitingen van oliebronnen, waarvan er 38 met videobewaking zijn uitgerust. Ook zegt het concern dat in 2022 „van de 732 geregistreerde pogingen door de kooien heen te breken, er 47 succes hadden”. De cijfers laten zien dat betere bewaking zin heeft. Maar tegelijkertijd werpen ze de vraag op: waarom worden die kooien en camera’s nu pas geïnstalleerd? Renshaw noemt nog een ‘verbeterpunt’ voor de beveiliging: „Veel oliepijpleidingen zijn gemakkelijk te bereiken. In andere landen zijn ze vaak dieper ingegraven.”

‘Legacy pollution’

Renshaw vertegenwoordigt 13.652 boeren en vissers van de Ogale- en de Bille-gemeenschap. Zij hebben Shell in februari gedagvaard in het Verenigd Koninkrijk wegens vervuiling door tientallen olielekkages, vooral in de jaren 2011-2013.

Ook hij maakt zich zorgen over de verkoop van Shells onshorebezittingen. Het maakt zijn rechtszaak extra belangrijk, zegt hij. „Die draait immers om de verantwoordelijkheid om vervuiling uit het verleden op te ruimen, de legacy pollution. Als het Britse hof zegt dat Shell alle vervuiling in het gebied van de Ogale- en de Bille-gemeenschap moet opruimen, zal dat zeker invloed hebben op de verkoop van de onshore activiteiten van Shell. Dan wordt het concern wellicht verplicht alle vervuiling in de Nigerdelta op te ruimen voor het zijn bezit verkoopt. Wanneer Shell op het moment van de Britse uitspraak zijn bezittingen al heeft kunnen verkopen, hebben toekomstige gedupeerden van legacy pollution er weinig meer aan. Het gaat dus in zekere zin om een race tegen de klok.” Het is wel een race van schildpadden: de inhoudelijke behandeling van de zaak begint op zijn vroegst eind volgend jaar, verwacht Renshaw.

Een Shell-installatie bij het Awoba-olieveld in de Nigerdelta.
Foto Pius Utomi Ekpei/AFP

Als Shell erin is geslaagd zijn onshorebezittingen te verkopen, kunnen die toekomstige gedupeerden uit de Nigerdelta niet meer terecht bij Leigh Day of elders in het Verenigd Koninkrijk. Het hoofdkantoor van de nieuwe eigenaars zal zich immers niet in het Verenigd Koninkrijk bevinden. „De zaak van de Ogale- en de Bille-gemeenschap kan goed de laatste van zijn soort zijn in het Verenigd Koninkrijk”, beaamt Renshaw.

Gezien de hoge vergoedingen die Nigeriaanse rechters de laatste tijd opleggen, hoeft dat voor toekomstige eisers niet nadelig te zijn, erkent hij. Eist Renshaw straks wellicht ook meer schadevergoeding bij Shell nu hij weet hoe ver rechters in Nigeria gaan? „Absoluut. We werken in deze zaak met Nigeriaans recht, dus de hoogte van vergoedingen in Nigeriaanse rechtszaken is zeker relevant.”

Shell wil niet ingaan op vragen over de verkoop van de onshorebezittingen in Nigeria, of de aansprakelijkheid voor vervuiling erna, omdat dit „marktgevoelige informatie” zou zijn. Ook vragen over de beveiliging van de pijpleidingen tegen illegaal aftappen en Shells ervaringen met HYPREP bleven onbeantwoord.

Rechtszaken Miljoenen aan schikkingen

Shell Plc, voorheen Royal Dutch Shell, en de Nigeriaanse dochter SPDC zijn geregeld voor de rechter gedaagd wegens hun activiteiten in de Nigerdelta. Vaak leidde dit tot jarenlange procedures, eindigend in schikkingen. De belangrijkste zaken:

2009: Nabestaanden van vijf in 1995 geëxecuteerde Ogonileiders, onder wie schrijver Ken Saro-Wiwa, krijgen 15,5 miljoen dollar te verdelen als ‘humanitair gebaar’. De schikking in New York beëindigt een rechtszaak wegens veronderstelde medeplichtigheid van Shell aan de dood van de Ogonileiders.

2015: Shell schikt voor 55 miljoen pond (destijds 70 miljoen euro) met een gemeenschap van dertigduizend vissers in Bodo, en belooft grondige schoonmaak van duizend hectare viswaters en mangrovewouden. Die waren vervuild sinds in 2008 een pijpleiding barstte.

Februari 2021: Shell verliest in Den Haag in hoger beroep de rechtszaak tegen vier boeren in de Nigerdelta, die dertien jaar eerder een zaak begonnen tegen Shell wegens olievervuiling in hun gebied. Eind 2022 bereiken de partijen een akkoord over een vergoeding van 15 miljoen euro, waarbij Shell geen aansprakelijkheid erkent.

Augustus 2021: in een zaak, aangespannen door de Ejama-Ebubu-gemeenschap in de Nigerdelta, zal Shell 110 miljoen dollar betalen (destijds 94 miljoen euro), wegens olievervuiling stammend uit 1970. Het is geen schikking, aldus Shell, maar een herberekening plus rente van een schadevergoeding van 41 miljoen dollar die Shell al in 2010 was opgelegd maar nooit had betaald.

November 2021: Een Federaal Hof in Nigeria veroordeelt twee Nigeriaanse Shell-dochters en het Nigeriaanse oliebedrijf NNPC samen tot het betalen van 1,8 miljard dollar aan 88 eisers in Ejabor, Rivers State wegens olievervuiling ontstaan in 2019 waardoor 2.400 hectare boerenland vervuild raakte. Shell gaat in beroep, dat nog behandeld moet worden.

Februari 2023: Het Britse kantoor Leigh Day begint in het Verenigd Koninkrijk een zaak tegen Shell namens 13.652 boeren en vissers van de Ogale- en de Bille-gemeenschap. Zij vragen compensatie en opruiming van olie voor tientallen olielekkages, vooral uit de jaren 2011-2013, waarvoor ze Shell aansprakelijk achten. Hoeveel geld ze eisen is nog niet vastgesteld.

Jammen, neerschieten, hacken: wat kun je doen tegen aanslagen met drones?

admin
November 15, 2024
0

Een vuurstraal daalt neer op het bos en maakt korte metten met iedereen die zich tussen de bomen verschuilt.

Het is geen drakenscène uit Game of Thrones, maar een vloeibaar thermiet spuwende drone die Oekraïense strijdkrachten inzetten tegen het Russische leger. Het filmpje circuleert sinds september op sociale media en past in een lange reeks frontvideo’s van drones die soldaten en militaire voertuigen uitschakelen met explosieven vanuit de lucht. Dood en verderf, verpakt in hardrock en snedige teksten: dat is oorlogspropaganda in de 21ste eeuw.

Huiveringwekkend. Vooral de wetenschap dat dit soort drones, in elkaar geknutseld met 3D-printers en huis-tuin-en-keukentechniek, niet alleen aan het front kunnen vliegen. De ingrediënten zijn overal te koop en de killer drones zijn net zo makkelijk in te zetten voor terroristische aanslagen, op plekken waar geen oorlog woedt. Wat kun je daartegen doen?

Luitenant-kolonel Arjen Nijkamp moest even slikken toen hij de vliegende vlammenwerper zag. Daar helpt geen kippengaas tegen – dat materiaal spannen Russische soldaten boven de loopgraven om drones af te weren.

‘Head Joint Nucleus C-UAS’ staat op zijn visitekaartje: counter-uncrewed aircraft systems, drones dus. Het counter-drone peloton telt tientallen specialisten die vallen onder het Grondgebonden Luchtverdedigingscommando ,

Regelmatig worden zij door de politie ingeschakeld om te assisteren bij de beveiliging van grote evenementen – potentiële plekken voor aanslagen. Denk aan de intocht van Sinterklaas, Koningsdag, de Nationale Dodenherdenking op de Dam of de NAVO-top in Den Haag. Nijkamp: „Vroeger waren we bang voor een man in een vrachtwagen. Het gevaar komt nu ook van boven. Je moet denken in drie dimensies.”

Hightech hondenkennel

Het counterdrone-testcentrum zit in een voormalige hondenkennel op een kazerne in de Peel. Hier hebben ze toestemming om met hightech wapens te experimenteren om droneaanvallen af te weren. Eigenlijk is vliegen met drones in de buurt van een vliegveld verboden, maar voor Nijkamp is een telefoontje naar luchtmachtbasis Volkel, om de hoek, genoeg.

Naderende drones zie je aankomen met detectiecamera’s, radars of met microfoons die het zoemende geluid opvangen – detectie is vaak een combinatie van die methoden. De mobiele radars van het Nederlandse bedrijf Robin Radar, ooit ontwikkeld door TNO om vogels te herkennen, kunnen de kleinste drones waarnemen. Defensie doneerde onlangs nog 51 van deze systemen aan Oekraïne.

Om drones uit te schakelen hoef je ze niet per se neer te schieten. ‘Jammen’ met stoorzenders is een gangbare strategie. De draagbare stoorzenders kun je enigszins nauwkeurig richten en hebben een reikwijdte van ongeveer twee kilometer. Ze drukken het controlesignaal van de dronepiloot weg met een krachtiger signaal, op de wifi-frequenties. Dan krijgt de drone geen instructies meer, blijft stil hangen of keert terug naar de thuisbasis.

De andere optie is verstoring van het GPS-signaal, maar dat is gevaarlijk in gebieden waar luchtvaartverkeer is.

Drones hacken kan ook: je verstoort dan de geplande route en dwingt de drone te landen op een veilige plek. Hacken is lastiger nu de drones hun datacommunicatie versleutelen. Volgens de wet is het bovendien computervredebreuk, dus niet toegestaan. Maar dat is je laatste zorg als er een drone met een granaat op je afkomt. Moderne drones zijn al ‘storingsproof’: als het signaal verstoord wordt, navigeren ze verder op basis van beeldherkenning of gebruiken lidar, een combinatie van radar en laser die in het donker werkt. Zo vinden ze zelf hun doel, in een tevoren aangegeven gebied. Kunstmatige intelligentie doet de rest.

Paraplu

Nijkamp gaat voor in het magazijn van de voormalige hondenkennel, daar ligt materiaal waar de C-UAS-unit mee oefent. De meeste antidrone-apparatuur is mobiel; ze past ook op het dak van een gebouw, om tijdens de Dodenherdenking een beschermende ‘paraplu’ boven de menigte op De Dam te creëren. Die keer dat het C-UAS-team ingreep, ging het om iemand die de regels overtrad, maar geen kwaad in de zin had.

Als storen niet werkt, dan zijn de tragere drones te ‘pakken’ door een vangnet af te schieten met een andere drone, zoals de Dronecatcher van het Nederlandse Delft Dynamics. Neerschieten met kogels is lastig – zeker bij de nieuwste generatie FPV-drones (first person view); die halen 300 kilometer per uur, sneller dan een racewagen.

De filmpjes uit Oekraïne openden bij het grote publiek de ogen voor gevaar uit de lucht en antidronemaatregelen hebben in Europa hoge prioriteit. De EU benadrukt tegelijkertijd hoe nuttig drones kunnen zijn, bijvoorbeeld voor snel hulptransport met medicijnen en medische hulpmiddelen – niet alleen voor makelaarsvideo’s.

Maar bij evenementen moeten ze wegblijven. De Franse politie haalde tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Parijs vijftig drones uit de lucht. „Die detectie is nog niet waterdicht. Je zit er eigenlijk op te wachten dat het een keertje mis gaat”, zegt Wiebe de Jager.

Hij is een ervaren dronepiloot en houdt op dronewatch.nl het nieuws bij – ook dat over de snelgroeiende anti-dronemarkt. Er is strenge regulering voor waar en hoe je met drones mag vliegen, en waar je je moet registreren. Regels beschermen echter niet tegen terreuraanslagen.

Zijn eerste drone kocht De Jager tien jaar geleden: een DJI Phantom 2 Vision Plus. Hij betaalde destijds 1.100 euro voor een drone van anderhalve kilo waar hij een kwartiertje mee kon vliegen. Tegenwoordig heb je voor de helft een drone die zes keer lichter is en drie keer zo lang vliegt, met een veel betere camera en sensoren om botsingen te mijden. „De dronetechniek gaat knetterhard en is bijna niet te reguleren.”

If it flies…

De politie organiseerde in het verleden droneclashes, wedstrijdjes om te oefenen tegen goede dronevliegers. In de militaire wereld is het allang geen spelletje meer. Het front verandert in Star Wars. Drones die vechten tegen drones, of je schiet ze met lasers uit de lucht, zoals Israëls Iron Beam, die met 100 kilowatt vermogen een euromunt op tien kilometer afstand kan raken. Het kost alleen stroom, geen kogels.

Over vijf jaar hebben we dat ook in Nederland, denkt luitenant-kolonel Nijkamp. Het past ook in zijn ‘toolbox’ maar is niet het meest handige wapen voor inzet in Nederland: schiet je een drone uit de lucht boven een menigte, dan raken er toch mensen gewond.

Een andere variant is high power microwave, een elektromagnetische golf die een onzichtbare mokerslag uitdeelt aan de elektrische motors in een drone. Je mept er in één keer een zwerm drones mee uit de lucht. Zoals leverancier Epirus zegt: „If it flies, it dies.”

Dat is een oude slogan uit het Amerikaanse leger, zegt Nijkamp. „In dit dronetijdperk moet je het aanpassen. If it flies, you die.”

Rechtse meerderheid in Europees Parlement wil de anti-boskapwet afzwakken

admin
November 14, 2024
0

In Brussel wordt opnieuw gesnoeid in groene Europese plannen. Een meerderheid van het Europees Parlement wil de invoering van de omvangrijke ontbossingswet niet alleen uitstellen, maar ook afzwakken. Om dat te bereiken, sloegen centrumrechtse Europarlementariërs donderdag de handen ineen met de radicaalrechtse flank, een unicum.

De ontbossingswet, bedoeld om boskap tegen te gaan, werd gezien als een historische mijlpaal in het Europese natuur- en klimaatbeleid. Bedrijven die zich bezighouden met de import van hout, papier, palmolie, rubber, soja, koffie en vlees moeten voortaan aantonen dat hun producten niet afkomstig zijn van land dat illegaal is ontbost. Het parlement had al ingestemd, de lidstaten waren akkoord, de Europese Commissie was aan de uitvoering begonnen en bedrijven bereidden zich voor.

De kanteling rond de ontbossingswet tekent de verschuivende machtsbalans in het parlement

Na een stevige lobby vanuit de landbouw, de industrie en het buitenland stelde de Commissie vorige maand al voor de invoering met één jaar uit te stellen, naar 2026. Donderdag deed een rechtse meerderheid in het Europese Parlement daar nog een schep bovenop: de wet moet niet alleen worden uitgesteld, maar ook op punten worden versoepeld.

De kanteling rond de ontbossingswet tekent de verschuivende machtsbalans in het parlement. De drie grote fracties van christendemocraten (EVP), sociaal-democraten (S&D) en liberalen (Renew) vormen nog altijd de coalitie waar de Europese Commissie op leunt. Maar de verhoudingen beginnen te verzuren, omdat de grootste fractie, de EVP, sinds de verkiezingen in juni desgewenst ook naar rechts kan buigen. Woensdag bleek al dat de benoeming van de nieuwe Eurocommisssarissen in een moddergevecht is ontaard waarbij links en rechts elkaar in een wurggreep houden.

Donderdag zocht de EVP steun van radicaalrechts om de belangrijke natuurverordening aan te passen en uit te stellen. Dat lukte. Een aantal bedrijven reageerde opgelucht, natuurorganisaties zijn juist bezorgd. „Een schandelijk moment voor de EVP en een verraad van haar toezeggingen aan Europese burgers, vooruitstrevende bedrijven, de bossen van de wereld en ons klimaat”, stelde het Wereld Natuur Fonds.

Onzekerheid

Van de Ontbossingswet, die twee jaar geleden door het Europees Parlement was aangenomen, was twee maanden geleden al duidelijk dat die zou worden uitgesteld. Toen adviseerde de Europese Commissie daartoe.

Met name vanuit Duitsland kwam de klacht dat bedrijven nog niet klaar waren om een goed registratiesysteem in te voeren. Vooral kleine bedrijven zouden moeite hebben om de ingewikkelde productieketens in kaart te brengen. Een van de sectoren die met de wet te maken krijgt is de Duitse autoindustrie: het leer voor autostoelen komt uit het Amazonegebied.

Er was ook verzet uit andere landen, bijvoorbeeld uit Brazilië, waarvan 30 procent van de export onder de wet zou vallen. De Braziliaanse overheid noemde de regels onlangs „eenzijdig en bestraffend”. De regering van Indonesië deed de wet af als een vorm van imperialisme. Ze kregen dit najaar bijval van de baas van de Wereldhandelsorganisatie WTO.

Tegelijkertijd waarschuwden meer dan vijftig grote bedrijven, waaronder Nestlé en Michelin, juist tegen uitstel. Nu de wet eenmaal was aangekondigd, zeiden zij, zou uitstel onzekerheid veroorzaken en investeringen op het spel zetten.

Omdat het parlement zich mocht uitspreken over het voorstel van de Commissie, kwamen nieuwe onderhandelingen op gang. De EVP kwam daarin twee weken geleden onverwachts met voorstellen om de wet ook te versoepelen. De EVP was voor de verkiezingen nog een groot voorstander van de wet, maar spreekt sinds kort van „een bureaucratisch monster”. „Deze wet was zo’n gedrocht geworden met zoveel rompslomp dat we hebben gezegd: dit is niet de bedoeling”, zegt CDA-Europarlementariër Ingeborg ter Laak, aangesloten bij de EVP. De huidige wet dreigt volgens haar te ingewikkeld uit te pakken, met name voor kleine boeren buiten Europa. „We zijn voor de wet, maar het moet werkbaar zijn.”

Op een aantal belangrijke punten kreeg de EVP donderdag steun van radicaalrechtse partijen. Daardoor ging een meerderheid akkoord met een voorstel om landen met minimale risico’s op illegale boskap uit te zonderen. Landen die sinds 1990 in totaal geen bosareaal verloren, krijgen in dit voorstel een ‘zonder risico’-label: producten uit die landen worden vrijgesteld. Milieuorganisaties hebben hier kritiek op, omdat soms oud bos is vervangen voor nieuw bos en producenten de wet makkelijker kunnen omzeilen.

Het uitstel is nu een feit. De voorstellen om de wet te versoepelen zullen eerst door de Europese Commissie en de EU-landen worden bestudeerd. Daar viel de afgelopen tijd bereidheid te horen om de wet aan te passen, maar ook de angst dat de hele wet dan weer ter discussie komt te staan.

Duits topeconoom: ‘De relatie tussen politiek en economie in Duitsland is ongezond’

admin
November 14, 2024
0

Het Duitse businessmodel berustte op goedkoop gas uit Rusland en een schijnbaar onverzadigbare afzetmarkt in China. En de VS bekostigden de Duitse defensie.

Maar aan de goedkope energie uit Rusland kwam in februari 2022 een abrupt einde, de economische groei in China stagneert, en sinds de oorlog in Oekraïne steekt Duitsland weer meer geld in defensie – hoewel de afhankelijkheid van de VS nog altijd enorm is.

Ziehier de korte samenvatting van de grote problemen waarmee Duitsland kampt. Over de vraag hoe de Duitse business nieuw leven in te blazen is – de economie krimpt in 2024 voor het tweede jaar op rij – viel vorige week de regering onder kanselier Olaf Scholz (SPD). De coalitie van zijn sociaal-democraten, de Groenen en de liberale FDP werd het niet eens over welke weg ze moest inslaan. De FDP wilde ondanks alles vasthouden aan de roemruchte Schuldenbremse, die de overheid streng beperkt schulden aan te gaan. SPD en Groenen wilden wel extra ruimte.

Hoe nu verder? Marcel Fratzscher, hoofd van het gerenommeerde economisch onderzoeksinstituut Deutsche Institut für Wirtschaftsforschung, evalueert de politieke en economische situatie.

Veel commentatoren stellen nu dat de coalitie van SPD, Groenen en FDP gedoemd was te mislukken. Ziet u dat ook zo?

„Nee. Het akkoord tussen de drie partijen was goed, het stelde de juiste prioriteiten. Maar enkele maanden na het aantreden van de regering begon de oorlog in Oekraïne en dit zette alles op zijn kop. Voor defensie bleek veel meer geld nodig, net als voor inzakkende economie. De coalitie wilde zich richten op een concurrerende economie, de energietransitie, vergroening en hervorming van sociale voorzieningen, maar stond plotseling voor geheel andere uitdagingen. Ze reageerde eigenlijk goed op de crisis en kon in 2022 snel de energieprijzen stabiliseren. Maar de partijen hebben zich onvoldoende aangepast aan de nieuwe realiteit en hielden – met name de FDP – te veel vast aan ideologische dogma’s.”

FDP-voorzitter en oud-minister van Financiën Christian Lindner lijkt teruggekeerd naar klassieke FDP-waarden als de Schuldenbremse. In 2021 noemde hij de zwarte nul [een begroting die in evenwicht is of een overschot vertoont] immers nog een ‘conservatieve fetisj’.

„Ja. Ik denk alleen niet dat hij ooit echt anders over die Schuldenbremse dacht, maar dat hij zich met die uitspraak een beetje boven de partijen wilde verheffen. De FDP staat sceptisch tegenover de overheid, een beetje zoals de Republikeinen in de VS. Hoe kleiner de overheid, hoe beter. Dat sluit hogere schulden en belastingverhoging uit, want de overheid doet in die optiek niet per se iets goeds met dat geld. Een rem op schuld is dus absolute prioriteit. Maar in een situatie als in de afgelopen jaren is het onmogelijk zo politiek te bedrijven.”

Luister naar