Terwijl de situatie in het aanmeldcentrum bij Ter Apel steeds nijpender en onveiliger wordt, steggelen senatoren al weken over de behandeling van de spreidingswet, die vorig jaar zomer werd aangekondigd als panacee voor de opvangcrisis. Ondanks dringende verzoeken van lokale bestuurders en uitvoeringsorganisaties om vaart te maken, gaat het de Eerste Kamer hoogstwaarschijnlijk niet lukken om de spreidingswet voor het einde van het jaar te behandelen.
Het blijft daarbij onzeker of de spreidingswet zal worden aangenomen, omdat niet duidelijk is hoe de BBB-fractie (in de senaat de grootste met 16 zetels) erover denkt. Om de wet ingevoerd te krijgen, zijn op dit moment nog zeker twee stemmen nodig .
Partijleider Caroline van der Plas heeft eerder gezegd dat BBB ook in de senaat tegen het wetsvoorstel zal stemmen. Tegelijkertijd wil de partij opkomen voor dunbevolkte gebieden in het noorden en oosten van het land, waar volgens BBB onevenredig veel asielzoekers worden opgevangen.
„Wij hebben niet zo’n zware fractiediscipline”, zegt senaatsfractievoorzitter Ilona Lagas. Ze benadrukt dat BBB „niet enthousiast” is over de wet, maar zegt dat de BBB-senatoren na het inhoudelijke debat met „open houding” hun standpunt zullen bepalen. Zij mogen op „ethische en morele gronden” afwijken van de fractielijn, aldus Lagas.
De Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen, zoals de spreidingswet officieel heet, werd vorig jaar zomer aangekondigd door staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel, VVD). Die wet moet het mogelijk maken dat gemeenten meer permanente opvangplekken creëren. Van der Burg beloofde lokale bestuurders aanvankelijk dat de wet op 1 januari van dit jaar zou ingaan. In ruil daarvoor gingen gemeenten akkoord met het beschikbaar stellen van tijdelijke crisisnoodopvanglocaties.
De Tweede Kamer nam de wet in oktober met 88 stemmen aan. Rechtse partijen die toen tegen de wet hebben gestemd zijn bij de verkiezingen aanzienlijk gegroeid in de Tweede Kamer (van 66 naar 95 zetels), reden voor JA21-fractievoorzitter Annabel Nanninga om te pleiten voor terugtrekking van de spreidingswet. „Ik zou het liefst willen dat de dwangwet onderdeel wordt van de formatie”, aldus Nanninga. Ze erkent dat de Tweede Kamer voor de wet heeft gestemd en dat de Eerste Kamer het voorstel in principe hoort te toetsen aan „haalbaarheid en uitvoerbaarheid”. Nanninga: „Maar het is onzin om te zeggen dat de Eerste Kamer geen politiek orgaan is.”
BBB-senator Arie Griffioen ziet dat anders. „We moeten kijken naar onze formele rol, en daar proberen we ons bij BBB echt aan te houden.”
Lees ook
Staatssecretaris leurt met asielwet die hij eigenlijk ook niet ziet zitten
Een ruime meerderheid van de Eerste Kamer wil het wetsvoorstel voor het kerstreces afhandelen. Dat reces begint over twee weken en duurt tot 16 januari. De BBB hoort tot die meerderheid, de partij wil snel duidelijkheid over de spreidingswet geven en stemde eerder daarom tegen het controversieel verklaren van de wet.
70 pagina’s aan vragen
Of het lukt de wet komende weken nog te behandelen is de vraag. Vertraging was er al bij het beantwoorden van een eerste ronde vragen. De inmiddels demissionaire staatssecretaris Van der Burg had dat voor de deadline van afgelopen maandagmiddag moeten doen. „Het is een aanzienlijke hoeveelheid vragen”, verklaart zijn woordvoerder. „Ik hoor iets van zeventig pagina’s aan vragen.” De PVV-fractie diende 104 vragen in. Op woensdag kwamen de antwoorden binnen, een dag na de procedurevergadering waar een meerderheid van de senaat had gehoopt een datum vast te stellen voor plenaire behandeling.
Partijen als PVV, VVD, JA21 en Forum voor Democratie hinten op een tweede vragenronde, wat zou kunnen betekenen dat de wet pas vanaf half januari inhoudelijk kan worden behandeld. Voorstanders van de wet zien dit als strategie om inhoudelijke behandeling te traineren.
Lees ook
Nachtopvang in Stadskanaal verhult het echte probleem: de onwil van veel gemeenten
Klemmend beroep
Begin deze week deed Jaap Velema, de burgemeester van Westerwolde (waar het plaatsje Ter Apel onder valt), opnieuw een klemmend beroep op collega-bestuurders en de landelijke politiek om de druk op het aanmeldcentrum in Ter Apel te verlichten. Hij vindt dat de landelijke politiek onvoldoende verantwoordelijkheid neemt in de crisis in de asielopvang. „Ik ben heel boos”, aldus Velema (D66) in actualiteitenprogramma EenVandaag.
Dinsdag spraken alle fracties in de Eerste Kamer het streven uit om in elk geval vóór 1 februari duidelijkheid te geven over de spreidingswet. Die datum is relevant, omdat in het wetsvoorstel staat dat de minister van Justitie en Veiligheid dan aan provincies kenbaar moet hebben gemaakt hoeveel opvangplekken zij voor hun rekening moeten nemen. Binnen provincies kan dan worden afgesproken hoeveel plekken gemeenten moeten leveren. Het is de verwachting dat de wet, mits deze wordt aangenomen, pas volgend najaar effect heeft.
Het is niet de eerste keer dat senatoren zich min of meer committeren aan een datum. Half november zei een ruime meerderheid op 18 of 19 december over de wet te willen debatteren en stemmen. Dit kan in principe nog steeds, al slinken de kansen hierop vanwege de houding van de meeste rechtse fracties.
De Eerste Kamer heeft „nu genoeg informatie beschikbaar”, vindt senator Farah Karimi van GroenLinks-PvdA. Ze wijst op technische briefings en een bijeenkomst waarbij „dertien deskundigen aan het woord zijn geweest”. Karimi is ongelukkig over de houding van fracties als die van de PVV, VVD en JA21. „De procedure wordt misbruikt voor inhoudelijke standpunten. Dat is onbehoorlijk bestuur.”
Leeslijst
