Moderne spiritualiteit, heksen en de kracht van vrouwen: schrijver Susan Smith schreef er al meer dan vijftien boeken over. In haar nieuwste boek ‘De tweede helft van je leven’ laat ze zien dat er vanaf je veertigste een nieuwe fase begint, die – in tegenstelling tot wat de samenleving vertelt over ouder worden – juist mooie kanten heeft. Met Pieter van der wielen praat ze over ‘zorghormonen’ die afnemen waardoor een vrouw zich meer richt op haar ‘authentieke zelf’. Ze wordt hoekiger en wijzer, en is steeds minder ‘the nice girl’ om anderen te behagen. Over oude patronen opruimen en steeds milder naar thema’s in je leven kijken. Over het belang van stilte en natuur voor haar om ‘ruimte te creëren tussen zichzelf en de gekte in de wereld’. En over hoe we er als samenleving veel aan zouden hebben om met respect en eerbied naar oudere, wijzere mensen te luisteren.
Grappige kappersrekening van minister Marjolein Faber. Ze heeft haar dooie punten laten snoeien voor het schamele bedrag van 571 euro en 74 cent. Die Haagse kapper heeft het inmiddels drukker dan ooit. Honderden kansloze koppies grijpen hun kans. Zo ook ik.
Donderdag zat ik er en het was gezellig. We namen de wereld door. Iedereen vroeg of ik afgelopen vrijdag de persconferentie van dappere Dickie had gezien. Onze premier was na zijn door de mand gevallen kabinet in bloedvorm. Vooral dat mantra over racisme was adembenemend. Hoe zei hij het ook alweer? Er was in Den Haag geen racisme. Hij kon het niet vaak genoeg zeggen. Niet in de regering en niet in de fracties. Ik dacht aan staatssecretaris Jansen. Dat is die van die Marokkanen. Inderdaad geen racisme rond het Binnenhof.
„Maar wel in de tram, de kroeg en de voetbalkantine”, lachte een klant die Dickie steevast ‘het schoofhondje van Geert’ noemde. Op dat moment belde een woedende Sywert. Omdat we met de hele zaak zin hadden om een beetje te lachen zette ik hem op de speaker. Sywert stak meteen van wal. Of ik nu mijn zin had?
„Ik niet alleen”, lachte ik, „het hele land vindt het leuk.” Hierop gaven alle klanten een spontaan applausje. Op datzelfde moment begonnen Bernd en Camille op de achtergrond keihard te schreeuwen.
„Zijn de heren overspannen of nog steeds gillend rijk?”, vroeg ik aan onze Melkmuil des Vaderlands. Nu begon Sywert zelf ook radeloos te foeteren. Hij was onschuldig en dat ging hij nu bewijzen. Het woord smaad viel. Laster uiteraard ook. Ik was nog niet van hem af.
Jij ook niet van mij, dacht ik zacht in mezelf, waarop de klanten vroegen of ik die gluipkop wilde ophangen. Op dat moment zwaaide de deur open. Een sterk vermagerde Frans Timmermans betrad de winkel. Glimmend van trots zei hij: „Ik ben afgevallen.” Een oude dame keek de limbo smalend aan en zei: „Maar dat was je toch al bij de verkiezingen schat!” Hierop draaide Fransje zich geïrriteerd om en beende de Van Loostraat in. Vroeger konden die zuiderlingen nog wel eens tegen een geintje.
Voor ik het wist kreeg ik weer telefoon. Netanyahu dit keer. Of Wilders in de zaak was? Nee, alle blondeerstoelen waren bezet met onzekere botoxdames. Dan wilde hij Casper.
„Bedoel je Veldkamp?”
Ja, die bedoelde hij en of ik tegen hem wilde zeggen dat hij niet hoefde te komen. Ze zouden hem daar meteen arresteren of gewoon laten omleggen door de harde kern van Maccabi. Of ik had gehoord dat hij gezocht werd door dat Strafhof?
Wat ik er van vond? Ik legde uit dat ik nog wel eens schrik van fotootjes van uitgemergelde kindertjes met hongerogen en dat die plaatjes me ergens aan doen denken. Net als de hulpgoederen die worden tegengehouden. Daarna fluisterde ik voorzichtig dat ik 40.000 doden ook wel wat aan de hoge kant vind.
„Antisemiet” brieste hij en hing op.
„Hij heeft zijn dag niet”, sprak mijn buurman die alleen zijn snor liet bijpunten.
De klanten vroegen me om het niet over politiek te hebben. Een oude dame lachte: „Voor je het weet heb je bonje met humorloze rechtse of linkse minkukels.”
We kregen het veilig over de tuinkabouter van MDMA die in Brabant is aangehouden. Daarna vroegen we ons af of in die roomse provincie een kerststalletje met het hele zootje van geperste cocaïne een leuk idee zou zijn. Dus Jozef, Maria, de herders, de os, de ezel en dat je na het kerstdiner met de hele familie de kleine Jezus uit zijn kribbe snuift.
Een keurige Haagse meneer begon over het Belgische bejaardenhuis waar ze strippers hadden ingehuurd en dat hij zich daar nu ging inschrijven.
„Of moet ik tot mijn urn sjoelen en scrabbelen?”, lachte hij.
Toen was ik aan de beurt. In tien minuten was ik geknipt. Kosten 10 euro.
Ik zei tegen de kapper dat ik dacht dat hij hartstikke duur was.
Sinds de overwinning van Donald Trump hangt de belofte van een spoedig staakt-het-vuren in Oekraïne in de lucht. Trump heeft beloofd dat hij dat binnen 24 uur na betreden van het Witte Huis wel even zal regelen. Niemand neemt die aankondiging letterlijk en het duurt ook nog twee maanden voordat Trump president is, maar een staakt-het-vuren beheerst inmiddels het gesprek over de oorlog.
Het vooruitzicht op een wending ten goede in Poetins oorlog is na ruim 1.000 dagen een perspectief waar velen zich graag aan vastklampen. Wie gunt Oekraïners niet een leven in vrede en veiligheid?
Maar met de belofte ligt ook wensdenken op de loer. Om tot een staakt-het-vuren te komen, moeten nog vele hordes worden genomen. En als het al lukt, betekent dat geenszins dat Europa zal terugkeren naar een onbekommerd tijdperk van vredesdividend en goedkoop gas uit Rusland.
Ook met een staakt-het-vuren zit in het Kremlin een onberekenbare autocraat die gezocht wordt voor oorlogsmisdaden. Europa zal daarop nog jaren moeten antwoorden met een stevige én kostbare militaire afschrikking én met vergaande militaire en economisch steun voor Oekraïne.
Vooruitlopend op eventuele onderhandelingen is de oorlog in de afgelopen week geëscaleerd. Mocht het tot gesprekken komen, dan willen beide partijen zo sterk mogelijk staan. De VS gaven, eindelijk, de inzet van langeafstandsraketten op Russisch grondgebied vrij en leverden omstreden antipersoonsmijnen. Oekraïne nam doelen in de regio Bryansk onder vuur. Rusland wees weer eens uitdrukkelijk op zijn kernwapens.
De twee hoofdrolspelers hebben alvast hun posities gemarkeerd. Het Kremlin liet doorschemeren dat het wel wil praten, maar dat het niet van plan is bezet gebied op te geven en het niet zal accepteren dat Oekraïne lid wordt van de NAVO.
Onduidelijk is of president Poetin daadwerkelijk bereid is te onderhandelen, of dat hij alleen maar aan de onderhandelingstafel gaat kijken of er iets te halen valt. En er is altijd het risico dat hij een gevechtspauze aangrijpt om te hergroeperen. In de entourage van Trump is geopperd dat de VS nog genoeg economische machtsmiddelen hebben om druk op Poetin uit te oefenen. Ook de inzet van langeafstandsraketten op Russisch grondgebied zou een drukmiddel kunnen zijn.
De Oekraïense president Zelensky heeft Trump onthaald op een charme-offensief. Zo zei hij deze week dat de kans op vrede met de komst van Trump is gestegen. Eerder uitte hij zich positief over zijn ontmoeting met Trump in september in New York. Zijn overwinningsplan bevat suggesties die duidelijk bedoeld zijn om Trump te paaien. Zo oppert Zelensky de mogelijkheid om gezamenlijk met bondgenoten de delfstoffenrijkdom van Oekraïne te ontginnen. Ook spiegelt hij de VS voor dat het goedgetrainde en ervaren Oekraïense leger straks de taken van Amerikaanse militairen in Europa kan overnemen.
Zelensky wil met steun van de VS het gesprek aangaan, maar zal formeel nooit accepteren dat bezet gebied Russisch wordt en hamert op snelle toetreding tot de NAVO, de beste veiligheidsgarantie die hij zich kan wensen. In de VS is geopperd dat een bestandslijn bewaakt moet worden door een internationale of Europese troepenmacht.
Het is aan Zelensky om te bepalen wanneer hij gesprekken aangaat en wat hij over heeft voor een staakt-het-vuren. Maar wat daar straks op tafel komt is ook van groot belang voor de veiligheid van Europa.
Zo zou het uit moreel én strategisch oogpunt moeilijk verteerbaar zijn als Poetin een overwinning zou kunnen claimen. Rusland houdt nu ongeveer een vijfde van Oekraïne bezet. Het zou onacceptabel zijn als Rusland dat als oorlogsbuit zou kunnen houden. Het zou een signaal zijn dat agressie loont. Het zou een aanmoediging zijn voor Poetin én voor andere autocraten met ambitie om basale omgangsregels tussen staten te schenden.
De gedachtevorming over onderhandelingen is nog pril, maar dit is wel het moment om vooruit te denken over randvoorwaarden. Een Oekraïense vrede is ook een Europese vrede. Het zou een geschenk zijn voor Oekraïne als het in 2025 langs diplomatieke weg tot een staak-het-vuren komt, zoals Zelensky hoopt. Maar het is ook van het grootste belang dat Poetin en geestverwanten niet tot nog meer agressie worden aangemoedigd. Europa moet intussen beseffen dat een staakt-het-vuren iets anders is dan langdurige vrede en zich voorbereiden op een lange fase van afschrikking met hoge defensie-uitgaven.
‘Als het gaat om belangrijke strategische, internationale vraagstukken, schreef de Amerikaanse historicus en columnist Robert Kagan in 2002 in een artikel voor Policy Review, „zijn de Amerikanen van Mars en de Europeanen van Venus”. Die typering van de trans-Atlantische verschillen werd zo’n hit, aan beide kanten van de plas, dat Kagan zijn Mars-en-Venus-theorie uitwerkte in het boekje Of Paradise and Power; America and Europe in the New World Order. Twintig jaar lang stond dit (cliché)beeld van Amerikanen als realistische machtsdenkers versus Europeanen als idealistische dromers als een huis.
Nu Donald Trump opnieuw president wordt, en de trans-Atlantische relaties ingrijpend kunnen veranderen, moeten Mars en Venus waarschijnlijk bij het oud vuil. De Amerikanen zijn nu de idealisten (om niet te zeggen revolutionairen), de Europeanen moeten meer aan machtspolitiek en -vertoon gaan doen – volgens een nieuwe peiling van de Bertelsmann-stichting wil 73 procent van de Europeanen dat de EU actiever wordt op het wereldtoneel, tegen 56 procent van de Amerikanen. En zie, amper twee weken na de Amerikaanse verkiezingen, duikt er al een nieuwe typering van de trans-Atlantische verschillen op: Amerikanen zouden „astrologisch” denken, Europeanen juist „astronomisch”.
Astrologie versus astronomie, wie dat bedacht heeft? Een zekere Michaël Malherbe, een communicatie-adviseur in Parijs die een blog schrijft onder de naam Lacomeuropéenne.fr. Hij heeft zijn ideetje deze week op sociale media gepost, wat hem op X tegen donderdagavond nul likes opleverde en op Bluesky (waar twitteraars massaal naartoe verhuizen op de vlucht voor Elon Musk) welgeteld drie. Niet veel, voor iemand die zichzelf ‘directeur sociale media’ noemt.
Toch is Malherbes overweging de moeite van het lezen waard. Niet alleen omdat hij aanvoelt dat Trump-II een fundamentele reset van de trans-Atlantische betrekkingen in gang kan zetten. Maar ook omdat hij constateert dat het verschil tussen Amerika en Europa niet langer beperkt blijft tot een andere kijk op hun eigen rol in de wereld, maar zich nu uitstrekt tot een andere opvatting over het wezen van de democratie, de staatsinrichting, de politiek. Malherbe schrijft dat „Amerika een soort politiek bedrijft alsof het astrologie is – het probeert de waarheid te raden aan de hand van emotionele resonantie en persoonlijke overtuigingen. Intussen houdt Europa een meer astronomische aanpak aan. Het probeert een rationeel parcours uit te stippelen door objectief de beste politieke opties te wegen voor goed beleid”. Identiteitspolitiek en sentiment voeren de boventoon in Amerika, en feiten en verstand doen dat in Europa. Nog altijd, tenminste – hoewel landen als Hongarije en Nederland momenteel gevaarlijk overhellen naar de astrologische kant.
De vraag rijst wat Europa doet als Amerika een antivaxer krijgt als minister van Gezondheid en een defensieminister die in 2021 als te groot veiligheidsrisico werd gezien om het Capitool te beschermen. Stug doorgaan met die astronomische aanpak, alsof er niks aan de hand is? Of eindelijk eens laten zien waarom Europeanen al jaren hun beleidsbeslissingen baseren op deskundigheid, feitelijke analyses en rationele debatten, en hoeveel dat ons eigenlijk oplevert? Malherbe vindt dat Europa dit veel beter moet doen, met meer emotie ook. Hij heeft gelijk. Nationale politici, die alle belangrijke besluiten nemen in Brussel, nemen nooit de moeite om uit te leggen hoe dat in zijn werk gaat. En wat ze daar doen. De meesten katten op Brussel of negeren het, en claimen de succesjes voor zichzelf. Dat is alles wat veel burgers meekrijgen. Geen wonder dat ze zich amper betrokken voelen bij Europa.
Als Europa welvarend en veilig wil blijven, moet het astronomisch blijven denken. En zorgen dat burgers hier niet óók bezwijken voor angstpsychoses en samenzweringstheorieën die politieke charlatans inzetten om aan de macht te komen. Geef die astrologen flink tegengas.
