Schrappen nachtvluchten en geen privéjets meer op Schiphol: in Den Haag stelt rechts Kamervragen en roept links ‘eindelijk’

De luchtvaartmaatschappijen zijn boos. De meeste reisconcerns zijn onaangenaam verrast. De luchtvracht is ontevreden. En de aanbieders van privéjets vinden de maatregelen buitenproportioneel.

De omwonenden van Schiphol daarentegen vinden het een hoopvolle stap. Net als de milieuorganisaties. De gemeente Haarlemmermeer is blij dat de tweede Kaagbaan wordt geschrapt. En in Den Haag stelt rechts Kamervragen en roept links eindelijk, eindelijk doet Schiphol iets tegen de nachtvluchten en de privéjets.

Volop gemengde reacties dinsdagmorgen op de maatregelen die Ruud Sondag, interim-president-directeur van Schiphol, maandagavond bekendmaakte om het „stiller, schoner en beter te doen” op de Amsterdamse luchthaven.

Zijn pakket: minder nachtvluchten, geen privéjets meer, verboden toegang voor lawaaiige toestellen, geen extra start- en landingsbanen, een omgevingsfonds van 10 miljoen euro, meer aandacht voor het economisch belang van de luchtvracht en voor de arbeidsomstandigheden van het luchthavenpersoneel, en een oproep om snel nieuwe regels op te stellen met heldere grenzen voor geluid en uitstoot.

Met vuist op tafel

Het zijn allemaal maatregelen die al (veel) eerder zijn besproken op allerlei niveaus op en rond Schiphol. Vandaag verbazen vooral de toon en de timing van Sondag. De Schiphol-directeur slaat met zijn vuist op tafel; overleg is prima, stelde hij, maar is er geen consensus? Dan zijn we het maar niet eens.

„De confrontatie is tekenend voor de huidige situatie in de Nederlandse luchtvaart”, zegt Ruud Ummels van het gerenommeerde luchtvaart-adviesbureau To70. „Het zijn geen kinderachtige maatregelen, die een positieve impact op de omgeving zullen hebben en een negatieve op de luchtvaartmaatschappijen. Maar misschien was overleg met alle betrokkenen beter geweest om de maatregelen uit te voeren. Terugbrengen van het aantal nachtvluchten bijvoorbeeld is niet zomaar geregeld.”

Ook het kort geding van KLM en andere luchtvaartmaatschappijen tegen de Nederlandse staat en Schiphol noemt Ummels illustratief voor de huidige gespannen situatie in de luchtvaart. Woensdagmorgen doet de rechtbank in Haarlem uitspraak in deze zaak. KLM c.s. willen dat het kabinet afziet van de aangekondigde krimp van Schiphol.

Luchtvaartmaatschappij Transavia is onaangenaam verrast over het „eenzijdige voorstel”, zegt directeur Marcel de Nooijer. Zijn bedrijf wordt het hardst geraakt door de ban op nachtvluchten. „Wij snappen dat wij onderdeel zijn van de maatschappij. Daarom investeren wij ook in schonere en stillere vliegtuigen. De impact van de nachtsluiting is enorm; in de zomer vervoeren wij circa 5,2 miljoen reizigers. Het schrappen van de nachtvluchten kost ons de capaciteit voor 1,5 miljoen passagiers.”

KLM hekelt met name het gebrek aan overleg over deze maatregelen. „Het feit dat Schiphol nu zelfstandig met suggesties komt die verstrekkende gevolgen hebben voor luchtvaartmaatschappijen, zonder de sectorpartijen hierbij te betrekken, verbaast ons”, zegt een woordvoerder. „Alleen een gezamenlijke aanpak zal leiden tot een luchtvaart die in balans is met de omgeving en het klimaat.” Schiphol moet volgens haar ook naar zichzelf kijken, bijvoorbeeld als het gaat om de slechte arbeidsomstandigheden op de luchthaven. Daar zou het meer aan moeten doen.

Lees ook een interview met topman Sebastian Ebel van TUI Group: ‘Schiphol doet z’n werk niet – dat is volstrekt onacceptabel’

Ook de woordvoerder van reisconcern TUI Nederland is „heel onaangenaam verrast” door het beperken van de nachtvluchten. „Deze plannen zetten opnieuw de Nederlandse vakantieganger in de kou. Juist voor deze vluchten wordt gebruikgemaakt van vertrek in de vroege ochtend en aankomst in de late avond. Gevolg van een nachtsluiting is dat je niet meer meerdere keren per dag kan vliegen met hetzelfde toestel. Dat werkt schaarste in de hand en heeft een voor reizigers nadelig effect op de betaalbaarheid van vakanties.”

De impact van nachtsluiting is enorm

Marcel Nooijer directeur Transavia

Directeur Steven van der Heijden van reisconcern Corendon vindt dat onzin. „De maatschappelijke optelsom is snel gemaakt”, zegt hij. „Het verbod op nachtvluchten en de andere maatregelen die Schiphol heeft aangekondigd maken een vakantie 10 tot 20 euro duurder. Dat is marginaal, op een gemiddelde reissom van 1.000 euro per persoon. Als je op die manier de overlast in het holst van de nacht wegneemt voor duizenden mensen, dan is het al met al een prima plan.”

Een gering offer met veel maatschappelijke winst, vindt Van der Heijden. Corendon zal meer kosten moeten maken, zegt hij. De ban op nachtelijk vliegen zorgt dat de reisorganisatie niet meer drie keer per dag op en neer kan vliegen naar een zonnige bestemming. Dat wordt twee keer. Van der Heijden ziet wel manieren om dat anders te organiseren.

Hoogpolig tapijt

Privéjets en klein zakelijk vliegverkeer kan wat Steven van der Heijden betreft prima worden verplaatst naar Lelystad Airport. „Hoogpolig tapijt in de terminal, een paar schilderijen aan de muur en klaar.” De zakenlieden, dj’s en profvoetballers moeten dan maar een halfuurtje langer rijden naar Amsterdam op de achterbank van de Mercedes of in de Porsche, zegt Van der Heijden.

Schiphol negeert de cruciale bijdrage die de zakenluchtvaart aan de Nederlandse economie levert volledig

Róman Kok European Business Aviation Association

De Europese brancheorganisatie van aanbieders van privéjets is het daarmee oneens. „Schiphol negeert de cruciale bijdrage die de zakenluchtvaart aan de Nederlandse economie levert volledig”’, zegt Róman Kok van de European Business Aviation Association (EBAA). „Het verbieden van zakenluchtvaart op Schiphol kan leiden tot een aanzienlijk verlies aan inkomsten voor de Nederlandse economie, terwijl de CO₂-winst die wordt behaald door het verbieden van de zakenluchtvaart minimaal is.” Bedrijven zullen Nederland eerder vermijden en hun activiteiten naar elders verplaatsen, denkt de EBAA. Maar hoe groot dat verlies dan is voor de Nederlandse economie, maakt Kok niet hard.

Schiphol-directeur Sondag stelde dat mensen die nu met privéjets reizen ook een lijnvlucht kunnen nemen naar zakelijke bestemmingen als Londen, Parijs en Milaan. Een bijzondere opmerking, zegt een exploitant van zakenvluchten die niet met zijn naam in de krant wil. Zijn klanten namen de afgelopen jaren juist een privévliegtuig omdat Schiphol zijn operationele activiteiten niet onder controle had en reizigers heel lang moesten wachten.

Herriebakken

De maatregelen tegen nachtelijk overlast vallen in goede aarde bij de omwonenden van Schiphol. „De luchthaven lijkt nu toch echt stappen te willen zetten op weg naar een gezondere leefomgeving”, zegt Jan Boomhouwer, inwoner van Aalsmeer. Hij is ook een van de drijvende krachten achter de stichting Recht op Bescherming tegen Vlieghinder (RBV). RBV heeft een rechtszaak aangespannen tegen de staat vanwege de geluidsoverlast van de luchthaven. De stichting voegde zich ook bij het kort geding, aan de zijde van de staat en Schiphol, want „elke beetje krimp helpt”, aldus Boomhouwer.

„Meer nachtrust en weg met de ergste herriebakken en de privéjets: dat zijn maatregelen die wat oplossen. En nu maar hopen dat de luchtvaartmaatschappijen het uit hun hoofd laten om te proberen ook de uitvoering van deze krimpplannen te dwarsbomen.”

Boomhouwer zegt dat er nu „lawaairuimte” vrijkomt door minder nachtvluchten en kleinverkeer. „Wat gaat de luchthaven daarmee doen? Inzetten voor meer verkeer in de randen van de nacht of overdag? Wij zeggen: gewoon inleveren. Want ook buiten de nacht van twaalf tot vijf uur is er nog veel te veel vliegtuiglawaai voor een gezonde leefomgeving.”

Ook de gemeente Haarlemmermeer is blij met de maatregelen van Schiphol. Wethouder Jurgen Nobel (Financiën en luchtvaartzaken, VVD) noemt de ban op privéjets en nachtvluchten „een verstandig besluit’. „Nu nog versneld elektrisch taxiën invoeren.” Als vliegtuigen via elektrisch grondvervoer naar de gate worden gesleept (taxiën), scheelt dat veel uitstoot op de grond. Schiphol experimenteert met elektrische ‘taxi-robots’.

De gemeente is verder tevreden dat de reservering voor grond ten behoeve van een nieuwe start- en landingbaan (tweede baan parallel aan de Kaagbaan) kan worden geschrapt. Die grond heeft het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat jaren geleden al gereserveerd voor een nieuwe baan, maar die is niet langer nodig. Volgens Schiphol-directeur Sondag wegen de investeringen van meer dan 1 miljard euro niet langer op tegen de maatschappelijke kosten.

Nog meer beperkingen

Klimaat- en milieuorganisaties zijn tevreden over de maatregelen die Schiphol heeft bekendgemaakt. Maar zij zien die vooral als eerste stap naar nog meer beperkingen van de luchtvaart. Maarten de Zeeuw, luchtvaartexpert bij Greenpeace Nederland: „Eindelijk lijkt de knop om bij Schiphol, maar we moeten nog wel goed kijken naar de details van dit besluit. De luchtvaart is helemaal uit z’n jas gegroeid en gaat ver over de grenzen van omwonenden, natuur en klimaat. ’s Nachts niet meer vliegen is het minste wat je kunt doen voor omwonenden van het ‘plofvliegveld’.”

Dat Schiphol privéjets gaat verbannen is ook een goede stap, zegt De Zeeuw. „Deze vorm van vervoer in tijden van klimaatcrisis is schaamteloos en kan echt niet meer. We hebben niet voor niets met honderden actievoerders van Greenpeace en Extinction Rebellion de privéjets uren geblokkeerd.”

Deze stappen mogen echter geen excuus zijn om Schiphol minder te laten krimpen, waarschuwt de Greenpeace-vertegenwoordiger. „Als de luchtvaart het Klimaatakkoord van Parijs wil volgen, zal het aantal vluchten nog verder moeten dalen.”

In Den Haag vreest Tweede Kamerlid Daniël Koerhuis (VVD) voor de werkgelegenheid op Schiphol, stelt hij op Twitter. Hij heeft Kamervragen gesteld aan minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) over de aangekondigde plannen van de luchthaven. Suzanne Kröger (GroenLinks) tot slot is opgetogen over de plannen: „Eindelijk een nachtverbod. Eindelijk worden privéjets aangepakt. Eindelijk lijkt het kwartje bij Schiphol te vallen dat groei geen optie is. Nu de noodzakelijke krimp wettelijk verankeren.”