Schaatster Joy Beune heeft bij de wereldkampioenschappen afstanden in het Canadese Calgary verrassend de 5.000 meter gewonnen. Daarmee versloeg ze ook onverwacht titelverdedigster Irene Schouten.
De 24-jarige schaatsster uit Borne ging in haar rit tegen de Noorse Ragne Wiklund snel van start en die aanpak werkte. Beune hield voldoende tijd over op Schouten, die een rit eerder in actie kwam: 6.47,72 om 6.48,98.
Schouten liet daarmee de kans liggen om als eerste Nederlandse vier wereldtitels op één WK te pakken. Eerder deze week was ze de beste op de 3.000 meter, ploegachtervolging en massastart. Het brons op de 5.000 meter ging naar de Tsjechische Martina Sablikova. (ANP)
Het aantal gevallen van mazelen in de Verenigde Staten heeft zijn hoogste aantal bereikt sinds 1992, met 1.283 gevallen verspreid over het hele land. Dat meldt het Center for Outbreak Response Innovation van Johns Hopkins University. 155 mensen zijn tot dusver opgenomen in het ziekenhuis. Drie mensen zijn eraan overleden: één volwassen man, en twee kinderen die verder gezond waren. Alle drie waren ze niet gevaccineerd, schrijftThe Washington Post. Het zijn evenveel doden door de ziekte als in de periode van 2001 tot 2024.
Mazelen is één van de meest besmettelijke ziekten. In ernstige gevallen kan het virus long- of hersenontsteking veroorzaken. Dankzij vaccinatieprogramma’s is de ziekte in de VS sinds 2000 officieel uitgeroeid.
Die status dreigt verloren te gaan door de afnemende vaccinatiegraad. 92 procent van de mensen bij wie dit jaar mazelen werd geconstateerd, was volgens gezondheidsdienst CDC niet gevaccineerd. Bij kinderen onder de twee jaar is de vaccinatiegraad in het hele land nu 84,9 procent. Een graad van 95 procent is nodig om uitbraken te voorkomen.
Kanarie in de kolenmijn
Doordat mazelen een stuk besmettelijker is dan bijvoorbeeld kinkhoest of polio, is deze ziekte een „kanarie in de kolenmijn”, zegt viroloog Rik de Swart van Erasmus MC. „Als in het vaccinatieprogramma zwakke plekken zitten, zie je dat het eerste bij mazelen.” Tegenover The Washington Post spreekt kinderarts Eric Ball van een „voorbode van wat komen gaat”: „Zodra we een heropleving van mazelen zien, weten we dat er andere ziekten zullen volgen.”
De afname van de vaccinatiegraad hangt in de VS samen met de opkomst van de antivaxbeweging, waarvan minister van volksgezondheid Robert Kennedy Jr. een prominent vertegenwoordiger is. Kennedy prees in het verleden onder meer de Britse arts Andrew Wakefield, die in een (later teruggetrokken) paper een verband verzon tussen het BMR-vaccin (bof, mazelen en rodehond) en autisme.
Lees ook
Nederlanders aan Harvard merken hoe Trump hun medisch onderzoek op de korrel neemt
Wakefield werd vanwege fraude in 2010 uit zijn beroep gezet, maar geldt nog steeds als een invloedrijk figuur in de antivaxbeweging. In maart kondigde gezondheidsdienst CDC, die onder Kennedy’s ministerie valt, een officieel onderzoek aan naar het zogenaamde verband tussen autisme en de BMR-prik.
Nadat in april een tweede kind overleed aan de mazelen, maakte Kennedy een draai: op X schreef hij toen dat inenting „de meest effectieve manier is om de verspreiding van mazelen te voorkomen”.
Nederland doet het slechter
De vaccinatiegraad in Nederland is lager dan die in de Verenigde Staten. Hier is volgens het RIVM op 83,1 procent van de kinderen onder de twee jaar tegen mazelen gevaccineerd, waar dit in 2015 nog meer dan 95 procent was. Dat blijkt uit de meest recente rapportage van het Rijksvaccinatieprogramma. Het aantal bekende besmettingen per hoofd van de bevolking is, met 475 gevallen in 2025, in Nederland zeventig keer hoger dan in de VS. Vorige maand overleed een volwassene aan de ziekte, de eerste dode sinds 2023.
De uitbraken in Nederland bestaan nu uit zogeheten „clusters”, schrijft het RIVM. Daarbij gaat het virus rond in een kleine groep mensen, maar dooft het daarna uit. Volgens het instituut gaat het veelal om mensen die in het buitenland besmet raken, en het virus mee terugnemen naar Nederland. Het overgrote deel van de besmette mensen was volgens het instituut niet gevaccineerd.
Opnieuw endemisch
Ook in de VS gaat het vooralsnog om zulke clusters, zegt De Swart. „Je hebt altijd groepjes van mensen die niet beschermd zijn, bijvoorbeeld doordat ze niet zijn gevaccineerd, of het vaccin bij hen minder goed werkt. De vaccinatieprogramma’s zitten zo in elkaar, dat het normaal gesproken bij die clusters blijft.”
Met de dalende vaccinatiegraad groeit in beide landen echter de kans dat het virus opnieuw endemisch wordt. „Op een gegeven moment bereik je de kritische grens waarbij de groepsbescherming niet meer werkt, en het virus rond blijft gaan.” Nemen de besmettingscijfers sterk toe, dan zullen ook steeds meer mensen ernstig ziek worden van het virus.
Vooralsnog is er volgens De Swart weinig reden tot paniek. „We hebben het over honderden gevallen, terwijl er enorme aantallen kinderen worden geboren [in Nederland 165.404 in 2024]. Het zijn dus hele kleine percentages. Het is veel bijzonderder hoeveel mensen de ziekte niet krijgen.”
Lees ook
Van het christelijke Urk tot het stadse Almere, overal in Flevoland daalt de vaccinatiegraad
In het zuiden van Frankrijk en de Spaanse regio Catalonië woeden dinsdag meerdere hevige natuurbranden. In Les Pennes-Mirabeau, iets ten noorden van Marseille, is een gebied van honderden hectares getroffen, meldt persbureau Reuters.
De brand in de regio brak dinsdag uit na een voertuigbrand op een snelweg, berichtte nieuwszender BFMTV. De burgemeester meldde evacuaties en zei dat brandweerlieden paraat stonden bij onder meer een bejaardentehuis om de naderende vlammen te bestrijden. In het gebied zijn honderden brandweerlieden ingezet.
Sinds het begin van dinsdagmiddag vliegen er door de brand geen vliegtuigen meer van en naar de internationale luchthaven van Marseille. Diverse vluchten zijn omgeleid naar luchthavens zoals Nice en Nîmes. Het is niet duidelijk wanneer het vliegverkeer vanaf Marseille wordt hervat.
De brand en rook verplaatsen zich richting Marseille, de tweede grootste stad van Frankrijk. De brandlucht is tot in het centrum van de stad te ruiken, zeggen inwoners tegen Reuters. De autoriteiten roepen inwoners in delen van de stad op om binnen te blijven en deuren en ramen te sluiten.
Blusvliegtuigen
Eerder op de dag woedde ook een grote natuurbrand bij Narbonne, ook een stad aan de Middellandse Zee, maar dichter bij de grens met Spanje. Daardoor werd een deel van de A9, de snelweg die Frankrijk verbindt met Spanje en die veel wordt gebruikt door vakantiegangers, afgesloten. Inmiddels is de weg weer open.
De Franse minister van Binnenlandse Zaken, Bruno Retailleau, meldde op X dat bij de brand een kind lichtgewond raakte en zeker vijf huizen in vlammen opgingen. De brand bij Narbonne legde zo’n tweeduizend hectare in de as. Een fotograaf van persbureau AFP zag vlammen van tientallen meters hoog. De brandweer zette meerdere blusvliegtuigen in.
In Spanje woeden eveneens natuurbranden. De autoriteiten hebben meer dan 18.000 inwoners van de provincie Tarragona opdracht gegeven binnen te blijven. De brand brak maandag uit bij het dorp Paüls, waar harde wind en het slecht begaanbare terrein het blussen bemoeilijken. Naast honderden brandweerlieden werd ook de krijgsmacht ingezet.
„Gisteravond konden we ons huis niet uit vanwege de wind die het vuur en de rook aanjaagde. Verschrikkelijk, zoiets hebben we nog nooit eerder meegemaakt”, zei een 76-jarige inwoonster tegen Reuters.
Frankrijk en Spanje worden al weken geteisterd door verschillende natuurbranden. In Spanje kwamen vorige week nog twee mensen om het leven bij een bosbrand. Door harde windstoten van op sommige plekken zeventig kilometer per uur kan het vuur snel om zich heen grijpen. Daarnaast is de natuur vanwege de aanhoudende hitte droog.
De bevolkingsonderzoeken voor borstkanker, darmkanker en baarmoederhalskanker voorkomen jaarlijks duizenden sterfgevallen en besparen de samenleving per jaar netto 60 miljoen euro aan toekomstige zorgkosten. Dat is de conclusie van een onderzoek van het Erasmus MC naar de kosteneffectiviteit van de drie bevolkingsonderzoeken. De besparing die onderzoek naar darmkanker oplevert is zelfs groter dan de totale kosten van het bevolkingsonderzoek.
Per honderdduizend mensen kunnen de bevolkingsonderzoeken ruim tweeduizend gevallen van darm- en baarmoederhalskanker voorkomen, blijkt uit het onderzoek. Borstkanker is niet te voorkomen, omdat het geen opspoorbaar voorstadium heeft. Screening kan wel het aantal sterfgevallen door de ziekte voorkomen. Bij elkaar opgeteld voorkomen de drie onderzoeken ruim 2.500 sterfgevallen per 100.000 mensen. Screening op borstkanker voorkomt de meeste sterfgevallen per honderdduizend vrouwen.
Iedere vier jaar wordt berekend hoe kosteneffectief de drie bevolkingsonderzoeken zijn. Dit keer beschikten de onderzoekers van het Erasmus MC over extra accurate data. Ze konden een dataset raadplegen die alle kosten bijhoudt die zorgverzekeraars hebben vergoed. „Daardoor konden we alle zorg in kaart brengen die patiënten met één van deze drie soorten kanker gebruiken, niet alleen de kosten van de kankerbehandeling zelf”, zegt hoofdonderzoeker Iris Lansdorp-Vogelaar, hoogleraar in modellering van vroegopsporing van kanker bij het Erasmus MC.
Lansdorp-Vogelaar: „We konden bijvoorbeeld meenemen hoeveel extra zorg bij de huisarts of fysiotherapeut zij gebruikten ten opzichte van mensen zonder die vormen van kanker. Op die manier stelden we nauwkeurig vast wat de zorg voor deze patiënten kost, en hoeveel zorgkosten het voorkomen daarvan de samenleving bespaart.”
Lees ook
Pleidooi om vroeger te screenen op darmkanker. Waarom wijkt Nederland af van Europese aanbeveling?
Kosteneffectief
De onderzoekers bootsten de hele route na die iemand met de screening doorloopt. Daarin zijn alle kosten meegenomen, van het versturen van de uitnodigingen en de analyse van de resultaten tot de kosten van vervolgonderzoek en eventuele behandeling na een ongunstige testuitslag. Die totale kostenpost, zo’n 155 miljoen euro, legden de onderzoekers langs de meetlat van de prijs die in Nederland wordt gehanteerd voor één gewonnen levensjaar. Voor preventieve ingrepen, zoals een screening, is die grens onlangs verschoven van 20.000 naar 50.000 euro.
„Alle drie de screenings zijn kosteneffectief, ze overschrijden niet die grens van 50.000 euro en kosten dus niet méér dan we bereid zijn uit te geven aan een bevolkingsonderzoek”, zegt Lansdorp-Vogelaar. „Screening voor darmkanker en een deel van baarmoederhalskanker (de groep die geen vaccin tegen baarmoederhalskanker heeft gehad) levert zelfs geld op. Door een voorstadium van deze kankers vroeg op te sporen worden in de toekomst meer zorgkosten bespaard dan het testen kost.”
Onderaan de streep is onze conclusie voor deze drie onderzoeken dat de voordelen opwegen tegen de nadelen
Vals-positief
Afgelopen april kwam de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) nog met een alarmerend rapport over de „forse nadelen” van vroegtijdige screenings en diagnoses in de zorg. RVS-voorzitter Jet Bussemaker bepleitte in NRC dat de voordelen van de bevolkingsonderzoeken voor kanker te hoog worden ingeschat, en de nadelen te laag, mede omdat in veel gevallen uit zo’n screening een vals-positieve uitslag komt, een vals alarm dus. „Dat zorgt voor angst, stress en onzekerheid”, aldus Bussemaker.
Volgens Lansdorp-Vogelaar spreekt het onderzoek van het Erasmus MC die conclusie niet tegen. „Het doel van dat rapport was ook om een kritisch tegengeluid te laten horen. Ook wij vinden dat je niet zomaar moet screenen voor alle soorten kanker. Maar onderaan de streep is onze conclusie voor deze drie onderzoeken wel dat de voordelen opwegen tegen de nadelen.”
In het onderzoek nam Lansdorp-Vogelaar ook de ongunstige aspecten van screening mee, zoals vals-positieve uitslagen en de impact die dat op mensen kan hebben. Dat verlies aan kwaliteit van leven trokken de onderzoekers af van de gezonde levensjaren die een screening kan opleveren. Zo corrigeerden ze voor de negatieve aspecten van een bevolkingsonderzoek.
„Wellicht heeft de RVS anders beoordeeld dan wij hoe zwaar een te voorkomen sterfgeval weegt ten opzichte van een overdiagnose of een onterecht positieve testuitslag”, zegt Lansdorp-Vogelaar. „Dat soort dingen is heel moeilijk meetbaar te maken, omdat het subjectief blijft.” Wel benadrukt ze dat het kritische rapport van de RVS een onderscheid maakt tussen de overdaad aan testen en screenings in het ziekenhuis enerzijds, en de drie bevolkingsonderzoeken anderzijds. „Die laatsten komen daar positiever uit.”
Lees ook
Dicht borstweefsel, hoger borstkankerrisico, maar geen extra onderzoek. Waarom niet?
