Scenarist Willem Wallyn: ‘Het is ons overkomen, we snappen het nog steeds niet helemaal’

De Vlaamse scenarist Willem Wallyn houdt naar eigen zeggen niet van het gebruiken van te zware vergelijkingen. „Maar qua impact zou je de Bende van Nijvel ons Vietnam kunnen noemen”, stelt hij. „Het is ons overkomen, we snappen het nog steeds niet helemaal. En het blijkt, ook decennia later, nog steeds een heel gevoelig onderwerp voor iedereen die ermee te maken heeft gehad.”

Het dossier van het onderzoek naar de misdadigers die tussen 1982 en 1985 talloze moorden, inbraken, diefstallen en overvallen pleegden, beslaat inmiddels veel honderdduizenden bladzijden. Er werden 28 mensen gedood. Daarnaast raakten meer dan veertig mensen ernstig gewond, vooral bij de bloedige roofovervallen op supermarkten van Delhaize.

Ondanks het wijdvertakte onderzoek, dat inmiddels bijna vier decennia voortduurt, is nog geen enkele hamvraag rond de bende beantwoord. Geen van de daders werd ontmaskerd, de motieven van de bende zijn nooit doorgrond.

Dit bood ook voedingsbodem voor talloze complottheorieën – wat het verhaal een opvallend actueel randje geeft. „Er is veel gespeculeerd over kopstukken bij de rijkswacht en in de politiek die het onderzoek zouden tegenwerken”, vertelt Wallyn. „Een hardnekkig scenario stelt dat prominente Belgen door de bende werden afgeperst met filmpjes en foto’s van seksfeesten. Sommige mensen schreven de bende zelfs occulte krachten toe.”

De feiten

Het verhaal bleef Wallyn fascineren – hij was zelf in die tijd een rechtenstudent van begin 20. „De basis van de serie is alles wat wél bekend is, en dat is aanzienlijk”, legt hij uit. „Met die gegevens hebben we ons eigen verhaal gevormd, met grotendeels fictieve personages. Maar bovenal wilden we bij de feiten proberen te blijven. Het voelde alsof we dat ook verplicht waren aan de slachtoffers en de nabestaanden.”

Het achtdelige 1985 beziet de opkomst van de Bende van Nijvel door de ogen van drie twintigers: Vicky (Mona Mina Leon), haar broer Franky (Aimé Claeys) en zijn beste vriend Marc (Tijmen Govaerts). Vicky studeert rechten, Franky en Marc ambiëren een carrière bij de rijkswacht, het elitecorps van de Belgische ordehandhaving. Door een aantal bijzondere ontwikkelingen belandt het drietal midden in het onderzoek naar de bende.

De serie is een mijlpaal in de Belgische televisiegeschiedenis. Voor het eerst maakten de Vlaamse openbare omroep VRT en de Waalse openbare omroep La Une samen een dramaserie. „Het is een unicum, maar tegelijkertijd ook een logische stap, omdat de bende slachtoffers maakte in beide taalgebieden”, legt scenarist Wallyn uit.

Historisch feit

Regisseur Wouter Bouvijn had bij de voorbereidingen als voorbeeld de veelgeprezen HBO-serie Chernobyl in zijn hoofd, die ook een historisch feit waar nog veel vragen over bestaan als basis voor een spannend en aansprekend verhaal nam: „We pretenderen geen documentaire te zijn, maar proberen juist door de ogen van de personages de impact van de gebeurtenissen duidelijk te maken.”

De serie maakte veel los bij mensen die de ontwikkelingen toen heel bewust meemaakten. Maar het is de bedoeling dat 1985 het grote trauma ook ontsluit voor een nieuwe generatie, stelt regisseur Bouvijn. „Juist omdat niemand van de generatie die het meemaakte erover praat, zijn er heel veel vragen bij jongeren”, legt hij uit. „Ik ben geboren in 1987. Ik ben mede door Nijvel opgegroeid met vragen over het justitiële systeem: hoe kon het dat er niemand is gepakt voor zulke gruwelijke daden? In de jaren negentig kwamen Marc Dutroux en de vele misstappen van het gerechtelijk apparaat daar nog overheen.”

We pretenderen geen documentaire te zijn, maar proberen juist door de ogen van de personages de impact van de gebeurtenissen duidelijk te maken

Behalve een misdaaddrama is 1985 ook een coming-of-ageverhaal, vindt hoofdrolspeler Tijmen Govaerts. „Al het onderzoek is gedaan door Wouter en Willem”, lacht hij. „Ik weet dat er overvallen zijn geweest en dat er mensen zijn overleden. Maar het leek mij het beste om, net als mijn personage, verder zo min mogelijk details te kennen. Marc weet ook niet goed wat hem overkomt in het verhaal.” Wel bereidde de acteur zich voor door zich in de jeugdcultuur van de jaren 80 te verdiepen. „Ik heb ter voorbereiding vooral veel muziek uit die periode geluisterd. Alles leek een enorme urgentie te hebben die ik tegenwoordig weleens mis: ik werd bijvoorbeeld heel gelukkig van de platen van Joy Division.”

Ook regisseur Bouvijn bestudeerde vooral veel foto’s van het studentenleven van die tijd om in zijn beelden een geloofwaardige sfeer te recreëren. Tegelijkertijd waakte hij er wel voor om niet te veel door te schieten in dat eighties-gevoel. „Het was een periode waar je je visueel enorm op uit kan leven”, knikt hij. „Het was een heel kleurrijke periode, vol fluor, buttons en opvallende kleren. Maar een bonte parade van markante kapsels en oude kleren kan ook gaan afleiden van de emotionele tocht die de hoofdpersonages doormaken.”

https://www.youtube.com/watch?v=kGprjHJo-_8