Saoedi-Arabië mag vrijwel zeker het WK voetbal van 2034 organiseren, nu Australië heeft besloten geen gooi te doen naar het binnenhalen van het toernooi. Dinsdag verstrijkt om middernacht de deadline voor gastlanden om zich aan te melden. Mensenrechtenorganisaties zijn niet te spreken over een WK voetbal in Saoedi-Arabië.
De FIFA moet de toewijzing aan Saoedi-Arabië formeel nog goedkeuren, iets wat waarschijnlijk volgend jaar plaatsvindt, maar dat lijkt nu nog enkel een formaliteit. Daarmee wordt een nieuw hoogtepunt bereikt in de torenhoge voetbalambities die Riad de afgelopen jaren aan de dag legde. Het koninkrijk spendeerde al miljarden euro’s aan het binnenhengelen van Europese sterspelers voor hun landelijke competitie.
Kritiek
Het organiseren van het WK in Saoedi-Arabië kan rekenen op veel kritiek van mensenrechtenorganisaties. Amnesty International roept op om duidelijke en bindende afspraken te maken om de mensenrechtensituatie te verbeteren in landen die de WK’s van 2030 en 2034 organiseren. Voor eerstgenoemde jaar wordt enkel een gezamenlijk voorstel van Marokko, Portugal en Spanje onderzocht.
„Met slechts één aanbod voor elk toernooi op tafel heeft FIFA een eigen doelpunt gescoord”, zo schrijft Steve Cockburn, Amnesty-directeur economische en sociale rechtvaardigheid. „De FIFA moet nu duidelijk maken hoe het verwacht dat gastlanden voldoen aan hun mensenrechtenbeleid. Het moet ook bereid zijn om het lotingsproces te staken wanneer risico’s op ernstige mensenrechtenschendingen niet worden geadresseerd.” Uit een peiling van Amnesty onder 17.000 mensen in vijftien landen in juni bleek dat een grote meerderheid van voetbalfans wil dat mensenrechten een rol spelen bij het toekennen van het WK voetbal.
Ook Human Rights Watch is niet te spreken over een WK voetbal in Saoedi-Arabië vanwege „haar weerzinwekkende mensenrechtenreputatie”. De mensenrechtenorganisatie noemt een eventuele toekenning van het toernooi aan Riad een „blamage” vanuit respect voor mensenrechten. Saoedi-Arabië kent de doodstraf, martelt gevangenen, kent geen vrijheid van meningsuiting of gelijkheid voor vrouwen. De rechten van arbeidsmigranten worden met voeten getreden en leden van de lhbti-gemeenschap worden massaal onderdrukt en gediscrimineerd.
De keuze van de FIFA om het WK voetbal in 2022 aan Qatar toe te wijzen kwam de voetbalbond op flinke kritiek te staan. Bij werkzaamheden in de aanloop naar het WK in het oliestaatje kwamen minstens 6.500 gastarbeiders om het leven. Ook waren er sterke vermoedens van omkoping door Qatar om het WK toegewezen te krijgen. Tevens was er kritiek op de erbarmelijke mensenrechtensituatie in het land, vooral voor mensen uit de lhtbi-gemeenschap.
Geen barricade van schoolmeubilair of een verkleedfeest, maar zwaar vuurwerk en vechtpartijen: lopen examenstunts dit jaar meer uit de hand dan gebruikelijk? Op meerdere scholen verliep de viering van de laatste schooldag van middelbare scholieren die in mei eindexamen doen deze week onstuimig.
Op het Rudolf Steiner College in Rotterdam staken jongeren woensdag zwaar vuurwerk af en probeerden ze deuren in te trappen. „Agenten werden bekogeld met eieren en fruit”, zegt een politiewoordvoerder. De school was al gesloten, de politie gebruikte wapenstokken toen jongeren niet wilden vertrekken. „Dit geweld ziet er altijd heftig uit, maar werd wel nodig geacht”, zegt de politie. In Rotterdam was het donderdag ook onrustig bij het Emmauscollege. „Jongeren gooiden eieren, ook naar de politie.”
Het is het begin van afscheid nemen van je middelbare schooltijd, een vormende fase waarin jongeren sociaal veel uitproberen
In Almelo wilden zo’n tachtig tot honderd leerlingen dinsdag een onaangekondigde eindexamenstunt doen bij het Alma College. Daarbij ontstond „een grimmige sfeer”, zegt de politie Oost-Nederland. Jongeren staken zwaar vuurwerk af en pleegden vernielingen. Vier jongens en een meisje werden aangehouden.
In Almere braken woensdag, op het Oostvaarders College, vechtparijen uit bij een stunt met een confetti- en een schuimkanon. Drie jongeren werden opgepakt. In Noord-Brabant arresteerde de politie een scholier die bij een stunt mogelijk een explosief in zijn rugzak had.
Lees ook
Leerlingen examenstunt Almere geschrokken van politieoptreden: ‘Kijk, die heeft iedereen geslagen’
Trend
Of examenstunts vaker ontsporen dan voorheen, is lastig te zeggen. Cijfers ontbreken. De VO-raad, de koepelorganisatie van voortgezet onderwijs, ziet op basis van anekdotes wel een trend. „Voor corona had je soms een uitschieter, nu zien we jaarlijks tien tot twintig incidenten”, zegt een woordvoerder. Dat wijt hij onder meer aan sociale media. „Een sensationeel filmpje levert je zo tweehonderd likes op.”
„De rebellie van de jaren zeventig is weer terug”, zegt Jaques Dane van het Onderwijsmuseum in Dordrecht, die het fenomeen examenstunts onderzocht. „Het jaar na de treinkaping van De Punt [in 1977] deden scholieren in Haarlem alsof ze hun leraren gijzelden, compleet met bivakmutsen op.”
Stunts zijn volgens Dane van alle tijden. „De laatste jaren probeerden scholen ze in te dammen door te overleggen met scholieren. Nu lijkt dat ongeorganiseerde weer terug.”
Socioloog Beate Völker ziet hoe de examenstunt rituele trekjes heeft. „Het is het begin van afscheid nemen van je middelbare schooltijd, een vormende fase waarin jongeren sociaal veel uitproberen. Spelen met machtsverhoudingen hoort bij een stunt, net als jouw eindexamencohort als groep presenteren aan de rest van de school. Leraren door de mangel halen is eigenlijk reflecteren op je schooltijd.”
Ook volgens Völker kennen examenstunts een lange geschiedenis van uit de hand lopen. „Nu is het wel bijzonder heftig. Ik zie verharding.”
Bij Völker zelf ging de examenstunt er enkele decennia terug „heel braaf” aan toe. „We gingen zingend langs de lokalen en veegden de volgeschreven schoolborden leeg.”
Als de hekken bij het Catshuis donderdagochtend openen voor journalisten, staat één BMW al op het terrein. Het is de dienstauto van vicepremier en minister Sophie Hermans van Klimaat (VVD), zij is alvast binnen gaan zitten. Vragen stellen is niet mogelijk.
Over klimaat of het vastgelopen stroomnet, waar miljarden voor nodig zijn, ging het deze Voorjaarsnota-week amper – en dat is geen goed teken voor de minister.
De ministerraad komt donderdag bij elkaar in het Catshuis om de Voorjaarsnota, een aanpassing van de lopende begroting en vooruitblik over de uitgaven van 2026, officieel vast te stellen. In een marathonoverleg van meer dan 24 uur op dinsdag en woensdag met coalitiefracties PVV, VVD, NSC en BBB sloot minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) een politieke deal. Waarbij ministers en staatssecretarissen op afstand zaten, niet op het ministerie van Financiën waar overlegd werd.
Hebben de coalitiepartijen hun eigen bewindslieden gepasseerd bij het sluiten van een akkoord over de Voorjaarsnota?
Nedersaksenlijn
De fractievoorzitters van de coalitiepartijen vertelden woensdagochtend na het urenlange overleg vooral waar ze blíj mee zijn. De VVD noemde geld voor defensie, Caroline van der Plas van BBB was trots op geld voor de Nedersaksenlijn. De PVV was blij dat de sociale huren in 2025 en 2026 bevroren worden, en NSC vierde het extra geld voor mensen die problemen hadden met hun WIA-uitkering door een overheidsfout.
De grote vraag is nog steeds hoe het kabinet al die plannen betaalt. De Voorjaarsnota zelf komt namelijk pas op Goede Vrijdag naar buiten.
Omdat de fractievoorzitters woensdag al het ‘goede nieuws’ brachten, willen de media bij het Catshuis van ministers en staatssecretarissen horen: waar doet het dan pijn in de begroting voor hun ministeries?
Gelekt wordt er al wel. De arbeidskorting en heffingskorting zouden niet meegroeien met de inflatie, waardoor mensen meer inkomstenbelasting gaan betalen. Daarmee kan de geplande btw-verhoging op cultuur, boeken, sport en media worden teruggedraaid. Ook groeien de begrotingen van de ministeries niet zoals gebruikelijk mee met de inflatie, wordt niet uitgegeven geld op zorg elders ingezet, en wordt de Nedersaksenlijn deels betaald met geld dat bedoeld was voor een ander treinspoor naar het noorden: de Lelylijn.
Gevangenissen
De meeste bewindslieden hebben bij het Catshuis weinig zin in het bevestigen van zulke geruchten. De Voorjaarsnota moet eerst officieel goedgekeurd door de ministerraad, zeggen ze vooraf. Of ze zeggen dat ze de stukken die voortkomen uit de politieke deal nog goed moeten bestuderen. En die liggen binnen, in het Catshuis.
En achteraf zeggen ze: de stukken zijn morgen pas te lezen, niet vandaag.
Wat minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) al wel vertelt: de begrotingsregels zijn gehandhaafd. Extra schulden maken voor nieuwe wensen zit er niet bij. Blijft over: verhoogde belastingen of bezuinigingen om wensen te betalen. Maar waarop bezuinigd gaat worden of welke belastingen omhoog gaan, zegt hij niet.
Eén minister en één staatssecretaris spreken duidelijk uit zich zorgen te maken. Ze klinken verrast. Staatssecretaris Ingrid Coenradie (Gevangeniswezen, PVV), die openlijk kritiek uit op de PVV en partijleider Geert Wilders, bijvoorbeeld. „Niet hoopgevend”, noemde ze het feit dat er geen geld is vrijgemaakt om het cellentekort op te lossen, terwijl zij daar wel om had gevraagd.
Ook minister Eppo Bruins (Onderwijs, NSC) zegt dat hij niet gerust is. „De financiële situatie is niet florissant.” Zijn de consequenties van de Voorjaarsnota „doorleefd en doorvoeld”, vraagt de minister zich af.
De minister van Financiën moet nog de laatste details verwerken, daar loop ik niet op vooruit
Klimaatfonds
Terwijl de ministerraad vergadert, lekt iets uit over de portefeuille van VVD-minister Sophie Hermans. De verlaging van de energiebelasting de komende drie jaar – kosten 600 miljoen euro, die een jaarlijkse korting opleveren van twintig euro op de energierekening van huishoudens – wordt betaald uit het Klimaatfonds, bevestigen bronnen aan NRC. Dus energie wordt goedkoper, én er is minder geld voor klimaat. Pijnlijk voor Hermans, die juist extra geld zocht om klimaatdoelen te kunnen halen.
Na afloop staat Hermans de pers wél te woord, ze spreekt het langst van alle ministers en staatssecretarissen. Maar haar antwoorden zijn voor elke camera min of meer hetzelfde, en vlak. „De minister van Financiën moet nog de laatste details verwerken, daar loop ik niet op vooruit.” Volgende week komt ze met een eigen pakket om de klimaatdoelen te halen, zegt ze verder.
Sophie Hermans, minister van Klimaat en Groene Groei, staat journalisten te woord.
Foto Sem van der Wal/ANP
Inkomstenbelasting
Alle ministers en staatssecretarissen hebben met de Voorjaarsnota ingestemd, zo blijkt. Maar nog steeds wil minister Heinen niet zeggen waar de pijn zit. „Ik ga nu terug naar het ministerie van Financiën, dan gaan we het document goed opmaken. Ik haal alles door de spellingscheck en dan hoop ik het morgen te kunnen uitsturen.”
Het is minister-president Dick Schoof, donderdagmiddag op zijn persconferentie, die wel enkele pijnpunten noemt. De inkomstenbelasting wordt minder verlaagd dan gepland en begrotingen van ministeries worden niet aangepast aan de inflatie. Verder wordt niet uitgegeven geld nu elders ingezet. „Zo zijn alle uitgaven netjes gedekt.”
Er is in de ministerraad niets aangepast aan de plannen, bevestigt Schoof. Stond het kabinet nu buitenspel bij het Voorjaarsnota-akkoord van PVV, NSC, VVD en BBB? Schoof: „Het is niet tekenen bij het kruisje, maar we hebben wel gewoon ingestemd.”
Met medewerking van Rosa Uijtewaal
Lees ook
Met begrotingsdeal heeft de coalitie opnieuw een dreigende breuk afgewend
Sara en drie vriendinnen kunnen het nog steeds niet goed bevatten. „We zijn toch geen drugskartel hiero?” Zeker twintig agenten veegden woensdagmiddag het schoolplein van het Oostervaarders College in Almere-Buiten leeg, nadat de examenstunt uit de hand liep. De vier meiden blikken desgevraagd terug, terwijl ze over de brug lopen waar de politie ze de dag ervoor ook overheen stuurde. Hun namen zijn bekend bij de redactie.
De meeste leerlingen die NRC donderdag sprak, vertellen er losjes over. „Toch moest net in de klas iedereen huilen”, zegt Sara’s vriendin, met een werkboek tegen zich aan geklemd. „Het was echt machtsmisbruik”, zegt Sara. „Ze scholden, sloegen. Ik hoorde zelfs dat ze een hond op ons loslieten.” Dat klopt niet, maar er was wel een hond mee ter afschrikking. „Als je nu niet loopt dan word je gebeten”, is te horen op één van de vele filmpjes.
De rust is donderdag weergekeerd op de middelbare school. In het fietsenhok klinkt een fatbike-alarm, iedereen spreekt over de politie-inzet. Docenten hebben er, op de laatste dag voor de paasvakantie, tijd voor ingeruimd. „Dit heb ik in 45 jaar nog niet meegemaakt”, zegt een medewerker tussen twee trekjes van de e-sigaret. Het eindexamengala, dat voor donderdagavond stond gepland, is geannuleerd.
Traditie
De examenstunt is traditie, maar ook een dag die schoolleidingen vrezen. Deze week alleen al ging het mis in Elburg (er werd een sloopauto aangestoken), in Almelo en in Wijk en Aalburg (zwaar vuurwerk). In Ermelo werd preventief een school in lockdown geplaatst, na signalen dat er groepen onbekende jongeren op weg waren.
Een schuimmachine en een confettikanon op het schoolplein van het Oostervaarders College in Almere-Buiten.
Foto VLN Nieuws/ANP
De examenstunt in Almere-Buiten – een schuimmachine en een confettikanon op het schoolplein – was afgestemd met de schoolleiding. Het begon feestelijk. Totdat groepjes leerlingen uit de lagere klassen zich ermee begonnen te bemoeien. Op beelden is te zien hoe een prullenbak door de lucht vliegt. Een vuilniscontainer dendert over het schoolplein. Er zou met meubels zijn gegooid. De school meldt dat vijf leerlingen gewond zijn geraakt. Toen is de politie gebeld.
Op het bruggetje vindt de vriendin met het werkboek „meubels wel een groot woord voor prullenbakken.” Sara zegt dat er wel stoelen door de lucht gingen. Toen er ook metalen bussen met spuitconfetti over en weer vlogen, zag ze een aantal bebloede gezichten. „Maar vechtpartijen: nee.” Dat zeggen meerdere leerlingen: gevochten werd er niet.
Er is maar weinig geregistreerd van het ‘uit de hand lopen’. Volgens leerlingen omdat er binnen een telefoonverbod is. Bewakingsbeelden heeft de school overgedragen aan de politie. Van het politiegeweld is echter voldoende beeld, dat gretig wordt verspreid. De jongste van de vier vriendinnen, die niet in een examenklas zit, pakt haar telefoon. „Kijk deze, die heeft iedereen geslagen”, zegt ze over een agent. „Heel veel moeders zijn boos”, zegt Sara.
Zoals de moeder van Sami (15), Tala Delkhoshnavaz. Ze is donderdagochtend op gesprek geweest bij de veiligheidscoördinator van de school, maar dat heeft haar niet milder gestemd. Haar zoon kreeg een klap terwijl hij, volgens hemzelf, zich terugtrok. „We zijn allemaal op de rug geslagen”, zegt hij. Beelden tonen ook klappen op de benen. Volgens verschillende leerlingen was het bij een versmalling op het schoolplein moeilijk voor de achtersten om weg te komen, aangezien de voorsten geen haast maakten. Toch werd er gemept. Delkoshnavaz heeft een klacht ingediend bij de politie. „Maar ook de school moet hier verantwoordelijkheid voor nemen. Want mijn zoon is hier op het terrein geslagen.” Ze hoopt dat meer ouders zich uitspreken.
Jongeren van buiten
Maar wat is het hele verhaal? Waren er groepen jongeren van buiten de school betrokken? Leerlingen zeggen van niet, de schoolleiding kan het niet uitsluiten. „Dat beeld hebben we niet compleet”, zegt Floris van den Driesche, communicatie-adviseur van de Almeerse Scholen Groep, waar de school onder valt. „We hebben hier ook geen routine in. Gelukkig maar,” zegt bestuurssecretaris Hugo de Boer. „Laat duidelijk zijn: dit is heel vervelend.”
Drie personen zijn aangehouden vanwege het niet volgen van vorderingen en het beledigen van een ambtenaar in functie.
Foto VLN Nieuws/ANP
Waarom de politie leerlingen in colonne naar het nabijgelegen KFC-restaurant dreef, is onbekend. Zeker drie jongeren zijn toen aangehouden, onbekend is waarom. Het gerucht dat een meisje daarbij haar neus heeft gebroken, wordt op het bruggetje ontkracht. „Ik ken haar”, zegt Sara. „Dat is niet waar. Wacht ik bel haar even.” Vergeefs. „Ik denk dat ze slaapt.” Even later meldt Sara dat ze haar heeft opgezocht; het meisje heeft geen letsel.
Sami laat een aantal racistische reacties zien bij nieuwsberichten op sociale media. „Lees dat nou maar niet”, zegt zijn moeder in de KFC, waar ze met haar twee zoons is gaan lunchen. In fatsoenlijkere commentaren wordt opgemerkt dat een aantal leerlingen zich weinig aantrok van de bevelen van de politie. Sommige gaven een grote bek. „Maar er waren ook agenten die onnodig provocerend waren”, zegt Delkoshnavaz. Ze was snel op school woensdag, nadat haar zoon geslagen was. „Het leek alsof ze er van genoten.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131008527-942636.jpg|https://images.nrc.nl/o1iaZC52XdavKLy-fFQ3tewMCjc=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131008527-942636.jpg|https://images.nrc.nl/xPQelAmTf13C_Lju-FwLeG8rNo8=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131008527-942636.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data130994117-913fc1.jpg|https://images.nrc.nl/mWIw_Kune8hyH8eWP7hs4NvuM3s=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data130994117-913fc1.jpg|https://images.nrc.nl/866851D8pn7-ykVjWrix1Nev4HM=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data130994117-913fc1.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data130994126-805d06.jpg|https://images.nrc.nl/zt3Hzjllk422hIv61byGtvQHiC8=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data130994126-805d06.jpg|https://images.nrc.nl/sTtrdwmwSX-SKjF3aH61ggPlQV8=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data130994126-805d06.jpg)
