Salafistisch protest en arrestaties onder journalisten na ‘cartoonrel’ Turks satirisch blad

Honderden woedende mannen, deels gekleed in zwarte gewaden, tulbanden en Palestijnse keffiyehs, liepen maandagavond door de drukke winkelstraat Istiklal in Istanbul naar het kantoor van het satirische tijdschrift Leman. Op de onderste verdieping van het kantoorgebouw zit het Leman Kültür-café, waarvan de inrichting is geïnspireerd door de strips in het blad. In het café annex cultuurcentrum worden comedyshows en concerten gehouden en zijn medewerkers van Leman ook vaak te vinden.

De betogers protesteren naar aanleiding van een cartoon die afgelopen week in het blad verscheen, en waarop de profeet Mohammed zou zijn afgebeeld. Naar aanleiding daarvan werden vier medewerkers van Leman, onder wie de tekenaar, maandag opgepakt.

De demonstranten hielden halt voor het kantoorgebouw, waar ze leuzen scandeerden als „God is de grootste” en „lang leve de sharia”. Sommigen probeerden het gebouw binnen te dringen, maar dat werd verijdeld door de massaal aanwezige oproerpolitie. Een deel van de betogers behoorde tot een salafistische stichting die gelieerd is aan de terroristische organisatie Strijders van het Grote Islamitische Oostfront (IBDA-C). Ze deelden op X foto’s en video’s met de tekst: „De vlag van het kalifaat zal in Leman worden gehangen.”

De dreigementen van de terreurgroep, waarvan lange tijd niets meer is vernomen, leidden tot zorgen bij Leman, die het ministerie van Justitie en de veiligheidsdiensten opriep om actie te ondernemen tegen de provocateurs. De gouverneur van Istanbul, Davut Gül, zei ook dat er sprake was van provocerende acties bij Leman. „Niemand heeft het recht en de vrijheid om misdaden te plegen, ongeacht de reden.” Daarop dreef de oproerpolitie de betogers uiteen. Gül verbood alle bijeenkomsten in het centrum van Istanbul.

Zoom in

Arrestatiebevelen

De gewraakte cartoon laat twee mannen zien met witte baarden, vleugels en aureolen boven hun hoofd. Onder hen zien we een stad die wordt beschoten en in brand staat. „Hallo, ik ben Mohammed”, zegt de man met een islamitische gebedsmuts. „Hallo, ik ben Mozes”, antwoordt de man met een Joodse hoed en pijpenkrullen. De prent leidde tot felle reacties in religieus-conservatieve kringen in Turkije.

Minister van Justitie Yilmaz Tunç maakte bekend dat er een strafrechtelijk onderzoek is gestart tegen Leman. Er zijn zes arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen de redacteuren en medewerkers van het tijdschrift. Ze worden ervan beschuldigd een spotprent te hebben gepubliceerd die „religieuze waarden openlijk denigreert”. Vier van hen, onder wie de cartoonist, zijn maandag opgepakt, aldus minister van Binnenlandse Zaken Ali Yerlikaya. De anderen bevonden zich op het moment van de politieoperatie in het buitenland.

Gaza

De hoofdredacteur van Leman, Tuncay Akgun, die in het buitenland was, ontkende tegen het Franse persbureau AFP kwade bedoelingen te hebben gehad met de prent. „Deze cartoon is op geen enkele manier een karikatuur van de profeet Mohammed.” Het moet volgens hem een moslim voorstellen die in Gaza is gedood. „Hij heette Mohammed, het is fictie. Meer dan 200 miljoen mensen in de islamitische wereld heten Mohammed. Dit heeft niets te maken met de profeet Mohammed. We zouden nooit zo’n risico nemen.”

Leman is een cultureel instituut in Turkije dat model stond voor tal van satirische en politieke stripmagazines. Het werd in 1991 opgericht door een groep tekenaars die naam had gemaakt met eerdere satirische tijdschriften. Dankzij een provocatieve stijl in de traditie van Franse tijdschriften als Charlie Hebdo groeide Leman uit tot het populairste satirische magazine van de jaren negentig. Het blad stond aan de wieg van de carrière van Cem Yilmaz, de populairste Turkse stand-upcomedian, die in het Leman Kültür-café voor het eerst optrad. De afgelopen jaren zijn in veel Turkse steden vestigingen van Leman Kültür geopend.

Leman kreeg eerder al kritiek vanwege controversiële cartoons, zoals van de mislukte coup in 2016 en van religieuze figuren zoals de dertiende-eeuwse mysticus Rumi. Maar het is voor het eerst dat de autoriteiten zo hard ingrijpen.

De betrokkenheid van de IBDA-C duidt er volgens critici bovendien op dat het oproer georkestreerd was. De groep zou de stilzwijgende steun hebben van Erdogan. De IBDA-C uitte eerder ook dreigementen tegen seculiere betogers die de afgelopen maanden de straat op gingen tegen de arrestatie van burgemeester Ekrem Imamoglu van Istanbul.

Delen





Mail de redactie