De regeringspartijen PVV en BBB hoorden pas woensdagavond laat, in de pauze van het debat over Oekraïne en Trump, van premier Dick Schoof dat het kabinet 3,5 miljard euro aan steun zou gaan toezeggen aan Oekraïne. Extra steun voor Oekraïne ligt moeilijk bij PVV en BBB. Het leidde tot ruzie in de coalitie, die hoog opliep.
Dat bevestigen betrokkenen aan NRC. Schoof belde in de pauze met PVV-leider Geert Wilders om hem te vertellen over de 3,5 miljard euro, Schoofs politiek assistent belde met BBB’er Henk Vermeer.
De VVD leek een voorsprong te hebben. Daar werkten fractiemedewerkers toen al aan een motie van partijleider Dilan Yesilgöz waarin die 3,5 miljard werd gevraagd aan het kabinet. Dat deed de VVD, zeggen ingewijden, omdat ze vooraf wisten dat de PVV en BBB tegen die steun zouden zijn. Yesilgöz wilde er zeker van zijn dat er genoeg steun was bij de oppositie. Dat lukte, met die steun werd haar motie donderdagochtend aangenomen.
Wilders en BBB-leider Caroline van der Plas willen nu zo snel mogelijk uitleg van Schoof over deze gang van zaken, die volgens hun partijen alle schijn heeft van een „een-tweetje” tussen de VVD en Schoof.
Mijn conclusie was dat we het zo niet hadden afgesproken in de coalitie
Kamerlid Henk Vermeer van BBB zegt in een reactie tegen NRC dat hij in de pauze de telefoon niet had gehoord en pas in het debat zelf hoorde over de 3,5 miljard. „Het verhaal erbij was, hoorde ik later, dat de druk de afgelopen dagen heel erg was opgelopen om wat extra steun te geven aan Oekraïne.” Bij het ministerie van Financiën zou zijn nagevraagd op welke manier dat kon. „Daar kwamen ze uit op: in 2024 en 2025 hebben we zo’n 3,5 miljard gegeven, dus als we die lijn doortrekken, kunnen we dat ook doen in 2026.”
Vermeer zegt dat hij donderdagochtend aan de politiek assistent van Schoof heeft laten weten dat hij „de hele gang van zaken onacceptabel” vond. Hij is het eens met de PVV dat steun voor Oekraïne gekoppeld moet zijn aan extra geld voor mensen die moeite hebben om hun huur of de boodschappen te betalen. In het debat noemde Yesilgöz dat een „valse tegenstelling”, omdat steun aan Oekraïne ook een investering is in de „veiligheid” van Nederlanders. Wilders begon daarna over „de patsers uit Wassenaar” die geen idee hadden van de problemen die mensen hebben met hun „huur- en gasrekening”.
‘Showtje van Yesilgöz’
Henk Vermeer was na de pauze in het debat naar Wilders toegegaan voor overleg over de 3,5 miljard euro steun. „Mijn conclusie was dat we het zo niet hadden afgesproken in de coalitie.” Vermeer zegt dat hij niet van plan was om het „te groot” te maken. „Maar toen zagen we dat Yesilgöz er een showtje van ging maken.”
Dick Schoof verpakte de steun van 3,5 miljard in een verhaal over de steun waar Nederland zich „de afgelopen jaren aan heeft gecommiteerd”: 17 miljard euro, waarvan 10 miljard militaire steun. „We hebben altijd gezegd: als er meer nodig is, zullen we meer doen. Zo heeft het kabinet in de afgelopen jaren al 2 miljard aan militaire steun gerealiseerd, door steun naar voren te halen. De huidige steun zullen we continueren”, zei Schoof. Volgens hem stond het precies zo in het regeerprogramma en dan moest de Tweede Kamer, zei hij, „denken aan een bedrag van zo’n 3,5 miljard.”
Daarop liep Yesilgöz naar voren om nog eens te benadrukken dat dit „dus” steun was van 3,5 miljard. Een ander Kamerlid van de VVD, Eric van der Burg, liep toen al langs de andere fracties om steun te vragen voor de VVD-motie over de 3,5 miljard. Voor de achterban van de VVD, weet de partij, is steun aan Oekraïne belangrijk. Yesilgöz wilde graag dat duidelijk zichtbaar was dat háár partij er alles aan doet om die steun voor elkaar te krijgen, ook als PVV en BBB daar niet aan willen. De motie van de VVD over de 3,5 miljard euro voor Oekraïne werd donderdagochtend gesteund door een ruime meerderheid. Tegen stemden SP, PVV, Denk, BBB en FVD.
„In het coalitieoverleg op dinsdag”, zegt Vermeer van BBB, „hadden de fractievoorzitters nog met elkaar afgesproken dat ze zich niet uit elkaar zouden laten spelen. En nu doet dus de VVD precies dát.”
Zelensky is ‘erg blij’
In de coalitie, vooral bij de PVV, leeft al langer het idee dat de VVD buiten de debatzaal om afspraken met Schoof maakt. In een vorig debat over Oekraïne, midden februari, beschuldigde Geert Wilders Dilan Yesilgöz en Schoof ook van een „een-tweetje”. Dat ging toen over meer geld aan Defensie. Yesilgöz had om een „ambitieuze houding” gevraagd van het kabinet als er besloten moest worden over een nieuwe NAVO-norm, en Schoof had die woorden bevestigend herhaald.
Wilders was ervan „geschrokken”, zei hij tegen Schoof. „Ik dacht: wat gebeurt hier? Mevrouw staat op, u zegt nog net niet ‘dat gaan we doen’, maar u zegt wel ‘ambitieus’, terwijl dat natuurlijk niet iets kan zijn tussen u en de VVD alleen.”
Op de Europese top in Brussel wil Dick Schoof donderdagmiddag niet zeggen of hij de coalitiepartijen vooraf had geïnformeerd over de 3,5 miljard euro. Hij lijkt geïrriteerd en reageert kortaf: hij had, vond hij, „veel ruimte” van de Tweede Kamer gekregen. Hij zegt ook dat hij in een gesprek met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, vóór het debat, had gezegd dat hij „aan het kijken” was of het zou lukken om geld vrij te maken. Zelensky was daar „erg blij” mee geweest.
Lees ook
Wéér is het de coalitie zelf die ruziemaakt, in het debat over Oekraïne
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129042678-517a45.jpg|https://images.nrc.nl/R5_NSOmGaqZJs91IGQFnVjNER_g=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129042678-517a45.jpg|https://images.nrc.nl/UHGS9hcjlz0oTKeyRtOLmc7Us1k=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129042678-517a45.jpg)
