Rusland heeft de afgelopen weken gevechtsvliegtuigen van zestien bases nabij Oekraïne verplaatst naar dieper in Rusland gelegen vliegvelden, die buiten bereik liggen van de Amerikaanse Atacms-raketten waarover Oekraïne beschikt. Dat heeft een hoge Amerikaanse functionaris gezegd tegen nieuwssite Politico.
Kyiv heeft nog geen toestemming om die raket met een dracht van 300 kilometer in te zetten op Russisch grondgebied, omdat Washington escalatie vreest. Maar het hoopt die alsnog te krijgen. Het wijst op recente Oekraïense successen in de Russische regio Koersk, waar het Oekraïense leger terrein heeft veroverd. Oekraïne maakt al gebruik van Amerikaanse wapens, waaronder de Himars-raket, die een korter bereik heeft, zonder dat het tot merkbare escalatie heeft geleid. „Het naïeve, illusoire idee van de zogenaamde ‘rode lijnen’ van Rusland is [in Koersk] verkruimeld”, zei president Zelensky onlangs.
De Oekraïense minister van Defenisie, Roestem Oemjerov, en Andri Jermak, Zelensky’s chef de cabinet, waren afgelopen week in Washington om opnieuw met klem te vragen het verbod op te heffen. Ze presenteerden daarbij een lijst met belangrijke doelwitten in Rusland. „Zonder die te vernietigen wordt het voor Oekraïne moeilijk om de loop van de oorlog te veranderen”, citeert CNN een Oekraïense bron.
Onder de vliegtuigen die Rusland heeft verplaatst buiten Atacms-bereik bevindt zich volgens Amerikaanse militaire woordvoerders 90 procent van de vliegtuigen waarmee zogeheten zweefbommen vanuit Russisch luchtruim naar Oekraïne worden gelanceerd. Amerikaanse regeringswoordvoerders hebben op grond daarvan gesuggereerd dat de terugtrekking van de gevechtsvliegtuigen het Oekraïense verzoek daarom minder urgent maakt, aldus Politico. Bovendien heeft Oekraïne geen grote aantallen Atacms-raketten.
Opheffen verbod
In zijn dagelijkse briefing verwerpt het Institute for the Study of War (ISW), een gezaghebbende militaire denktank, dat argument. Ook zonder de zestien vliegvelden blijven er nog meer dan genoeg „legitieme militaire doelwitten binnen Atacms-bereik over”, aldus ISW, dat een lijst en een interactieve kaart publiceerde van honderden commandocentra, logistieke knooppunten, wapenfabrieken en -depots, andere vliegvelden, luchtdoelbatterijen, verbinds- en radarstations en trainingskampen. „Ruim 85 procent van bekende Rusissche objecten in Atacms-bereik zijn geen vliegvelden.”
Het feit dat Rusland kennelijk nog steeds tien procent van zijn vliegtuigen binnen Atacms-bereik handhaaft „moet wel betekenen hoe waardevol ze voor Rusland zijn”, dus de moeite van het aanvallen waard, zei Phillips O’Brien, hoogleraar strategische studies, donderdag in zijn tweewekelijkse podcast met de Oekraïense defensie-expert Mykola Bjeljeskov. Hij noemde het een „krachtig argument” voor het opheffen van het Amerikaanse verbod.
President Zelensky zet het verzoek om lange-afstandswapens tegen doelen op Russisch grondgebied te kunnen gebruiken vrijdag kracht bij met een bezoek aan de Amerikaanse luchtmachtbasis Ramstein in Duitsland, waar de internationale Ukraine Defense Contact Group vergadert. De groep bestaat uit ruim 50 landen (waaronder de 32 NAVO-lidstaten). Behalve Atacms gaat het ook om Britse Storm Shadow-kruisraketten die Amerikaanse componenten bevatten. Het overleg vindt plaats tegen de achtergrond van intensievere Russische aanvallen op Oekraïense steden en het Russische offensief bij Pokrovsk in de Donbas.
Er kan nu een kabinet gevormd worden met langetermijnagenda. Maar ook kwaliteit van de Tweede Kamerleden op hoger niveau brengen. Hopelijk een kabinet dat heel saai gewoon focus heeft op het werk en een beetje media-aandacht voor kwaliteit en draagvlak.
Sipke Hengst Roermond
Zegen voor ons land
Ik ben van mening dat deze val onvermijdelijk was. Wilders leeft in een bubbel, waarbij hij als een boze, stampende kleuter reageert. Als het niet gaat zoals hij wil, lees je het op X. Fatsoensnormen kent hij niet en een normaal gesprek kan hij niet voeren. Mensen worden als vuil weggezet en hij liegt zijn achterban voor met onmogelijk uitvoerbare beloftes.
Ik hoop dat de mensen nu wakker worden en beseffen dat een stem op de PVV een verloren stem is. Dat Wilders alle kabinetsleden terugtrekt geeft wel aan dat hij geen verantwoordelijkheid voor de missers die er gemaakt zijn wil dragen. Ik verwacht dat er geen partij ooit nog met hem wil regeren. Uiteindelijk zal dit een zegen voor ons land zijn, al moeten er nu eerst een aantal kostbare hersteloperaties komen.
Irene Mulder Meppel
Ander politiek model
Teleurstellend, dat wéér de pauzeknop ingedrukt wordt, omdat onze ‘bestuurders’ hun ego niet opzij kunnen zetten. En wellicht is het tijd voor een nieuw politiek systeem – want voor er verkiezingen zijn, zijn we weer maanden verder. Daarna de formatie (die ook weer maanden gaat duren), en dan is het nog maar de vraag of het constructief wordt.
Ik ben daarom voor een meer hybride politiek model. Niet stemmen bij verkiezingen, maar ook een mandaat bij een motie/wetsvoorstel (bijvoorbeeld via DigiD, als soort referendum). Want die partijprogramma’s zijn uiteindelijk ook maar pamfletten met wensdenken.
Tjeerd Leendertse via LinkedIn
Daadkracht Wilders
Ik baal enorm van de val van dit kabinet, echter ik begrijp Wilders ook wel. Het was vooral wat betreft het inperken van asielmigratie trekken aan een dood paard. Er gebeurde niets omdat er altijd wel iemand dwars lag. NSC, Linkse partijen, Raad van State, media, enz. Vooral de huidige links georiënteerde Eerste Kamer zou Fabers’ plannen nooit hebben goedgekeurd. Dit allemaal tot grote ergernis van een meerderheid van de bevolking die weer ziet dat er de aankomende jaren op asiel helemaal niets gaat gebeuren.
Peter Kuijpers Leidschendam Voorburg
‘Waco’
We hebben een eigen TACO: WACO
Wilders Always Chickens Out.
Nadeel is dat de ellende voortduurt.
Luc van Veggel Elst
Positie Yesilgöz onhoudbaar
Het valt nog mee dat deze ongelukkige coalitie bijna een jaar heeft standgehouden, maar nu is dan eindelijk gebeurd wat al meerdere keren leek te gebeuren. De eenpersoonspartij van de heer Wilders heeft de stekker uit de coalitie getrokken en dat geeft ruimte om een kabinet te gaan vormen dat wel voortgang kan realiseren door samenwerking tussen fracties in het parlement.
Ons land heeft sinds de ongelukkige val van het laatste kabinet-Rutte op slot gezeten en uiteindelijk is er één persoon geweest die deze lamlendigheid is aan te rekenen: mevrouw Yesşilgöz heeft met het opheffen van de geïsoleerde positie van querulant Wilders de deur opengezet naar de PVV.
Als er iets is gebleken uit het jarenlange lidmaatschap van de heer Wilders in de Tweede Kamer, dan is het dat hij geen interesse heeft in het besturen van ons land, maar slechts in het genereren van media-aandacht door conflicten op te blazen. Mevrouw Yeşilgöz zal consequenties moeten verbinden aan haar ongelukkige handelen. Zij en zij alleen is verantwoordelijk voor het wanbestuur in ons land van de afgelopen maanden.
Marco van der Eijk Amersfoort
Terug naar het midden
Ik hoop op een terugkeer naar het politieke midden, waarbij alle politieke partijen tijdens de verkiezingscampagne van tevoren aan kiezers op glasheldere wijze duidelijk maken dat regeren een inspanningsverbintenis is tussen bestuurder en kiezer en dat regeren naar aard en inhoud nooit een resultaatsverbintenis kan zijn.
Het politieke midden heeft daarbij, gelet op resultaten uit het verleden, de juiste papieren, ook in de veranderende wereld van nu. Partijen zijn dan ook meteen af van het doen van beloften. Beloften maken deel uit van een resultaatsverbintenis. De val van dit kabinet maakt weer zo pijnlijk duidelijk dat beloften per definitie nooit de weg kunnen zijn naar een stabiel bestuur. Het heeft allemaal helaas weer tot teleurstellingen geleid. Voor bestuurder en kiezer.
John van den Berg Amsterdam
Meer onrust
De val van het kabinet luidt een nieuw tijdperk van onrust en wankelende hoop in. Een doorstart lijkt me voor geen enkele partij logisch op dit moment, wat nieuwe verkiezingen, stilstand en stagnatie zal betekenen. Zal het een omslag naar links betekenen? Het is moeilijk te zeggen, de gekunstelde manier van Wilders om het kabinet op zijn thema te laten vallen is wel heel doorzichtig, en zou keihard moeten worden afgestraft door de Nederlandse kiezer. Maar die Nederlandse kiezer blijft moeilijk te grijpen. Tot die tijd moeten we het doen met een boemeltrein van een parlement terwijl de internationale geopolitiek met ongekende snelheid vooruit raast
Luuk Bosma Leiden
Daadkracht
Nederland heeft te lang geleefd in het oog van de storm. Het is tijd om onze handen ineen te slaan en ons te weren tegen de echte dreigingen om ons heen. Klimaatverandering, buitenlandse spanningen en financiële onzekerheid zijn alledaags en te groot om te negeren. Genoeg gepraat, tijd voor daadkracht. Het moet afgelopen zijn met elkaar verwijten maken en mooi weer spelen terwijl de storm dichterbij komt. Maar wie stapt naar voren en neemt die verantwoordelijkheid?
Dylan de Waard Rotterdam
Fatsoen keert terug
Het fatsoen keert weer terug. Empathie en de bereidheid om echt naar elkaar te luisteren zal de norm worden in het parlement. Ik kijk er naar uit!
Het kabinet-Schoof (PVV, VVD, NSC en BBB) was een breiwerk vol gaten, een samenraapsel van partijen met tegengestelde stijlen en ideeën, dat bijna een jaar geleden een wild politiek experiment aanging. Vrijwel niemand in Den Haag rekende erop dat het eerste kabinet met de radicaal-rechtse PVV er lang zou zitten. Vaak zag het er naar uit dat het kabinet zou vallen.
Maar het kabinet-Schoof wist iedere crisis op miraculeuze wijze te bezweren. Niet omdat de basis goed was, achter de schermen vertelden coalitiegenoten over een disfunctionele samenwerking. Maar simpelweg omdat partijen alleen maar bezig waren met de vólgende verkiezingen, en zochten naar het beste moment om eruit te kunnen stappen.
Het kabinet-Schoof was een riskant experiment, omdat voor het eerst de radicaal-rechtse PVV regeringsmacht kreeg. Tijdens het kabinet-Rutte I van VVD en CDA (2010-2012) was alleen een gedoogrol bespreekbaar. Over die constructie was slecht nagedacht: Wilders kreeg alle vrijheid om zich af te zetten en hoefde geen verantwoordelijkheid te nemen voor bezuinigingen of andere impopulaire keuzes.
Informateur Richard van Zwol (grijs pak, rood-blauwe das) ontvangt beoogd premier Dick Schoof en de partijleiders Geert Wilders (PVV), Caroline van der Plas (BBB), Pieter Omtzigt (NSC) en Dilan Yesilgöz (VVD).
Foto Bart Maat
Indammen
Ook deze keer was de rol van Wilders slecht doordacht. Hij kon geen premier worden, al gaf hij achter de schermen aan dat wel te ambiëren. Als partijleider kon hij vanuit de Tweede Kamer vrijuit kritiek leveren op het kabinet-Schoof. De premier zelf probeerde het gevaar van Wilders in te dammen door al diens uitspraken op X buiten de orde te verklaren. Maar de fout van 2010 was herhaald: Wilders had maximale vrijheid, en benutte die ook.
Er is sinds het aantreden van het kabinet-Schoof, op 2 juli 2024, eigenlijk nooit een functionerend kabinet geweest. Het zat vanaf het begin vol weeffouten. Het begon al met de rommelige formatie van 233 dagen. Met grote tegenzin was de VVD van Dilan Yesilgöz mee gaan doen. Na het vertrek van premier Mark Rutte hadden de liberalen in november 2023 tien zetels verloren.
In de Kamer vormden de vier partijleiders steeds meer een samenwerking die leek op een concurrerend mini-kabinet
Nog groter was de weerzin bij de nieuwe partij Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt, dat twintig zetels had gewonnen. Tot het allerlaatste moment bleef Omtzigt naar manieren zoeken om er onderuit te komen.
Drie van de vier regeringspartijen (PVV, NSC en BBB) werden bij de verkiezingen van november 2023 groot omdat ze afrekenden met het tijdperk-Rutte. Ze deden dat door forse systeemkritiek te leveren. Toeslagenouders, boeren, omwonenden van azc’s – allemaal waren ze door de voorafgaande kabinetten-Rutte in de steek gelaten. Ze beloofden het anders te doen. En beloofden, met „lef”, te bewijzen dat ze hun kritiek konden vertalen naar een nieuwe bestuursstijl.
Haat
De PVV van Geert Wilders laten meeregeren – het was een taboe in Den Haag. Mark Rutte had na de mislukte gedoogconstructie met de PVV besloten de partij nooit meer mee te laten doen. Yesilgöz zette de deur al vóór de verkiezingen op een kier, waarmee ze de PVV opeens belangrijk maakte. De partij boekte een enorme verkiezingsoverwinning (37 zetels).
De formatieperiode liet zien waarom de vier partijen, hoewel allemaal rechts, niet met elkaar kónden samenwerken. Er heerst tussen de vier partijleiders (Omtzigt, Yesilgöz, Wilders en Caroline van der Plas (BBB)) op persoonlijk vlak groot wantrouwen en, soms, pure haat. Coalities worden gebouwd op vertrouwen, en dat vertrouwen heeft nooit kunnen groeien tussen de partijleiders.
De PVV van Geert Wilders laten meeregeren – het was een taboe in Den Haag
Na een moeizame formatie stelden de partijen vast dat alleen een ándere constructie tot succes zou kunnen leiden. De vier partijleiders bleven in de Tweede Kamer zitten. Er zou verder een akkoord op hoofdlijnen komen. Het regeren zouden ze uitbesteden aan een ‘extraparlementair kabinet’, deels bestaand uit ‘vakministers’ zonder partijpolitieke binding, dat met een ‘regeerprogramma’ de afspraken tussen de leiders zou uitwerken.
Dure woorden, die moesten verhullen dat het een noodgreep was om vier partijen in een vorm van samenwerking te masseren. Wilders kon door zijn zeer omstreden verleden geen premier worden, daarom moest er een partijloze premier komen. Dat werd, na lang zoeken en enkele afwijzingen, topambtenaar Dick Schoof (67).
Nora Achahbar (NSC) staat de pers te woord nadat ze is opgestapt als staatssecretaris, uit onvrede over uitspraken van kabinetsleden over mensen met een migratieachtergrond.
Foto Lina Selg / ANP
Crises
Pieter Omtzigt, de grootste voorstander van zo’n extraparlementaire constructie, merkte snel genoeg de nadelen. De andere partijleiders, Wilders voorop, gebruikten hun positie vanuit de Kamer om het kabinet en elkaar te bestoken en openlijk ruzie te maken.
In de Kamer vormden de vier partijleiders steeds meer een samenwerking die leek op een concurrerend mini-kabinet, dat zich niets aantrok van wat Schoof wilde. Het gevolg was dat de premier en bewindspersonen zaten af te wachten wat er gebeurde bij de fractievoorzitters. Premier Schoof speelde geen rol bij crises, moest soms letterlijk op de gang wachten om te horen wat de uitkomst van onderhandelingen was.
De PVV van Geert Wilders laten meeregeren – het was een taboe in Den Haag
Het kabinet regeerde hierdoor met de handen op de rug. Het mocht geen eigen plannen maken, want ze moesten zich aan het hoofdlijnenakkoord houden. Dick Schoof, die zijn hele leven in de schaduw had gestaan, stelde zich op als loyale uitvoerder van wat de vier partijleiders in de Kamer hadden besloten. Dat betekende ook dat als ze er met zijn vieren niet uitkwamen, Schoof niet eens wílde helpen. „Dat is aan de fractievoorzitters in de Kamer”, zei hij na iedere ruzie op zijn vrijdagse persconferentie.
Plannen kwamen er nauwelijks, laat staan wetsvoorstellen. De Eerste Kamer verveelde zich zo stierlijk, dat het maar besloot de jaarlijkse begrotingen eens goed door te lichten. Het leidde er bijna toe dat meerdere begrotingen werden afgekeurd. En ook het vinden van meerderheden of het verrichten van politiek handwerk bleek niet besteed aan de meeste (onervaren) bewindspersonen.
Tussen de vier partijen in de Kamer overheerste wrok, wantrouwen en soms regelrechte haat. In alle partijen werden kwaadaardige verhalen over elkaar verteld. Iedereen hield vanaf het begin rekening met een snelle val.
Caroline van der Plas (BBB) tijdens een persmoment over de Voorjaarsnota. De coalitie onderhandelde ruim 26 uur.
Foto Bart Maat
Zwaarbevochten
Nog een weeffout: partijen wilden zich maximaal profileren op onderwerpen die voor hún achterban belangrijk waren. Dus kreeg BBB het voor het zeggen in de landbouw, mocht de PVV over asiel en migratie gaan, kreeg NSC bestuurlijke vernieuwing en de VVD Financiën. Het gevolg was een extreme profileringsdrang en een ingebakken conflict. Minister Marjolein Faber (PVV, Asiel en Migratie) is daar het beste voorbeeld van. Ze kwam met het idee om borden te plaatsen bij asielzoekerscentra („Hier wordt gewerkt aan uw terugkeer”) en weigerde vijf vrijwilligers een koninklijke onderscheiding omdat ze zich inzetten voor asielzoekers.
Maar vooral kon het niet goed gaan omdat de vier partijen een totaal andere taal spreken. Populisme en technocratie blijken een lastig huwelijk. De radicaal-rechtse PVV heeft geen boodschap aan rechtsstatelijke discussies en zwaarbevochten compromissen. De PVV zegt, als populistische partij, namens de wil van het volk te spreken. NSC is juist opgericht als partij die de rechtsstaat wil versterken. Dit ging al bijna mis toen minister Faber het asielnoodrecht wilde inroepen, wat NSC weigerde. De VVD, de enige regeringspartij met bestuurlijke ervaring, werd er door de andere partijen van verdacht vooral bezig te zijn met de volgende verkiezingen.
BBB, in de kern ook een populistische partij, ging tijdens de regeerperiode steeds meer op de PVV lijken, al leek deze partij als enige het voortbestaan van het kabinet belangrijk te vinden. Afgelopen weekend nog schreef BBB-leider Caroline van der Plas op X dat ook BBB, net als de PVV, voor het „beteugelen van de islamisering” is.
Het kabinet is al meerdere malen bijna gevallen. Het kwam het dichtstbij in november vorig jaar, toen staatssecretaris Nora Achahbar (Toeslagen, NSC) aftrad. Rond haar aftreden gingen verhalen rond over vermeend racisme in de ministerraad, hoewel Achahbar het had gehad over polarisatie in het kabinet in het algemeen.
Twee NSC-Kamerleden traden terug, maar NSC bleef zin het kabinet. Niemand wist eigenlijk waarom
Twee NSC-Kamerleden traden terug, maar NSC bleef in het kabinet. Niemand wist eigenlijk waarom. Het leidde bovendien tot een ingewikkelde situatie: als het vertrek van een eigen staatssecretaris die zich onprettig voelt in het kabinet al niet voldoende reden is om solidair te zijn, wat is dan wél een goed moment om op te stappen? Bovendien: NSC-leider Pieter Omtzigt vertrok dit voorjaar voortijdig, zijn opvolger Nicolien van Vroonhoven heeft nog niet het interne gezag om grote beslissingen te nemen. Daarbij staat NSC er met één à twee zetels in de peilingen dramatisch voor.
Omdat er geen onderling vertrouwen was, deelden de politieke leiders in de Kamer en de vier vicepremiers in het kabinet onderling weinig informatie. Dan lekt het toch weer uit, werd vaak gezegd.
De coalitie die beloofde op te komen voor de burger die zich in de steek gelaten voelde, heeft het nog geen jaar volgehouden. Het was, uiteindelijk, toch langer dan de partijen vooraf hadden gedacht.
Lees ook
Het kabinet-Schoof voert een gevecht met de buitenwereld en zichzelf
Zeker 27 Palestijnen zijn dinsdagochtend gedood bij nieuwe Israëlische beschietingen bij een distributiepunt van humanitaire hulp bij de Gazaanse stad Rafah. Dat meldt persbureau Reuters op basis van het Gazaanse gezondheidsministerie. Een zorgmedewerker ter plaatse spreekt tegenover de Britse omroep BBC van „een totale afslachting”.
Het gaat andermaal om schoten op Palestijnen die naar een noodhulppost van de omstreden organisatie Gaza Humanitarian Foundation (GHF) zijn gekomen. De hulp staat onder controle van het Israëlische leger, dat de afgelopen dagen meerdere keren Palestijnen heeft gedood bij deze uitgiftepunten.
Israël heeft bevestigd dinsdagochtend te hebben geschoten in de buurt van een noodhulppost van in Gaza. Dat meldt het leger in een verklaring op X. Het is voor het eerst dat Israël dergelijke beschietingen toegeeft, al spreekt het van „waarschuwingsschoten” en „aanvullende schoten nabij verdachten”. Het GHF heeft zelf gezegd dat de hulpoperatie dinsdag „veilig” en „zonder incidenten” is verlopen.
De VN en andere hulporganisaties hekelen de hulp door GHF. Die is te weinig en „niet neutraal”. „Israël zet hulp in als wapen”, verklaarden zij eerder. Aan de grens staan ruim drieduizend vrachtwagens te wachten tot ze toestemming van Israël krijgen om de grens over te gaan. De konvooien die niet van GHF zijn en wel doorgang krijgen, werden de voorbije dagen meermaals gestopt door hongerige Palestijnen die de voorraden uit de vrachtwagens haalden.
Lees ook
‘De enige manier om deze plunderingen te voorkomen, is door Gaza te overspoelen met hulp’
Liveblog Crisis in het Midden-Oosten
FBI noemt aanval op pro-Israëlische mars ’terroristische daad’, één persoon zwaargewond