N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Oorlog in Oekraïne Rusland beëindigde maandag na een jaar de overeenkomst voor een veilige graanroute op de Zwarte Zee. Tegelijkertijd raakte de Krimbrug voor de tweede keer in negen maanden zwaar beschadigd door een Oekraïense aanval.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103003662-aa8121.jpg)
Na maandenlang dreigen heeft Rusland maandag zijn deelname aan de graanovereenkomst voor de Zwarte Zee opgeschort. De Russische stap kwam enkele uren na een nieuwe aanval op de brug die de bezette Krim verbindt met het Russische vasteland. Die aanval werd maandag in alle vroegte uitgevoerd door – vermoedelijk – Oekraïense zeedrones, onbemande bootjes geladen met explosieven. Daarbij vielen twee doden en raakte de brug zwaar beschadigd. Dezelfde brug over de Straat van Kertsj werd vorig jaar oktober ook al eens aangevallen.
Volgens Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov bestaat er „absoluut geen verband” tussen het opschorten van de graandeal en de aanval op de brug. Die aanval bestempelde Moskou als een „terroristische daad van het regime in Kyiv”. De graanovereenkomst liep maandag al af, en Moskou had al lang van tevoren aangegeven dat het de overeenkomst niet zou verlengen als de Russische eisen niet werden ingewilligd. De deal hield in dat het vervoer van Oekraïens graan en andere landbouwproducten via schepen over de Zwarte Zee niet gehinderd zou worden door het oorlogsgeweld. Volgens Peskov houdt Rusland zich weer aan zijn kant van de deal zodra de belemmeringen voor de export van Russisch voedsel en kunstmest worden weggenomen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data88621603-4aa362.jpg)
De overeenkomst werd vorig jaar juli gesloten op initiatief van de Verenigde Naties en Turkije. De deal kwam tot stand uit vrees voor een wereldwijde voedselcrisis vanwege de oorlog. Vooral landen in Afrika, het Midden-Oosten en Azië dreigden ernstige tekorten te krijgen als de graanroutes op de Zwarte Zee werden afgesneden.
De opzegging van de overeenkomst werd maandag met kracht veroordeeld door de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen. Zij sprak van een „cynische stap” van de Russen. Maandagmiddag was niet duidelijk wanneer de graanschepen weer zullen uitvaren vanuit Oekraïne.
Zware explosies
Volgens getuigen klonken maandagochtend vroeg kort na elkaar twee zware explosies bij de Krimbrug. Bij de ontploffingen raakte een van de twee wegdelen zwaar beschadigd. De spoorbrug parallel aan de snelweg liep volgens de Russische autoriteiten geen schade op, al werd het treinverkeer stilgelegd.
Bij de aanval vielen volgens de Russische gouverneur van de regio Belgorod, Vjatjeslav Gladkov, twee doden uit Belgorod, een getrouwd stel, dat met hun 14-jarige dochter over de brug reed. De dochter zou lichte verwondingen hebben opgelopen. Het gezin was volgens het Russische medium RBK op weg naar een vakantiebestemming op de Krim.
:format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data103007344-e2ffdc.png|https://images.nrc.nl/T9TMRd7aSDz0syexHWVQSnCETAk=/1920x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data103007344-e2ffdc.png|https://images.nrc.nl/wNvXFMbNbAFWsk8-XXUQIbBrQIo=/5760x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data103007344-e2ffdc.png)
Volgens persbureau AFP werd de „speciale operatie” bij de brug opgeëist door de Oekraïense veiligheidsdienst SBU, in samenwerking met de marine. „Wij kijken met belangstelling toe hoe een van de symbolen van Poetins regime opnieuw niet bestand blijkt tegen militaire belading”, schreef SBU-woordvoerder Artem Dechtjarenko aan het Franse persbureau. Zoals meestal eisten de Oekraïense autoriteiten de aanval niet direct op; wel werd er op tal van plaatsen met een knipoog aan gerefereerd.
Tweede aanval op de brug
In oktober vorig jaar liep het bouwwerk nog grotere schade op, ook de spoorbrug. Pas in mei van dit jaar was de schade hersteld. De brug, met een lengte van achttien kilometer de langste in Europa, werd in mei 2018 geopend door president Poetin. De Krimbrug is cruciaal voor de bevoorrading van Russische troepen, niet alleen op het bezette schiereiland zelf, maar ook langs de zuidelijke frontlinies in Oekraïne, met name de regio’s Cherson en Zaporizja. Daarnaast is de Krimbrug een levensader voor de bevoorrading van de bevolking vanuit Rusland.
Mede door het strategische belang van de Krim, in het hart van de Zwarte Zee, is het afsnijden van de Russische routes naar het schiereiland al sinds de invasie in februari vorig jaar een van de militaire hoofddoelen van Kyiv.
De Krimbrug is cruciaal voor de bevoorrading van Russische troepen op het bezette schiereiland en langs de zuidelijke frontlinies in Oekraïne
Naast de strategische betekenis heeft de Krim voor president Poetin grote politieke en symbolische waarde. De annexatie in 2014 wordt in Rusland algemeen beschouwd als een van de belangrijkste wapenfeiten tijdens het tijdperk-Poetin. Een nieuwe geslaagde aanval op de brug, Poetins prestigeproject, betekent ook om die reden een klap in het gezicht van de Russische president. Het bouwwerk is na de aanslag van vorig jaar een van de best bewaakte objecten in de Zwarte Zee.
Omrijden via Marioepol
De aanval op de brug betekent een ernstige hindernis voor Russisch verkeer aan beide zijden van de Straat van Kertsj. Het autoverkeer op de brug werd direct stilgelegd. Automobilisten, onder wie veel Russische toeristen die de Krim in de zomer bezoeken, werd maandag volgens nieuwsmedium Readovka geadviseerd terug te keren naar Rusland via de „nieuwe regio’s”. Daarmee wordt gedoeld op de bezette regio’s Cherson, Zaporizja en Donetsk. Zij moeten dan over de zogenoemde landbrug tussen Rusland en de Krim vierhonderd kilometer door bezet gebied rijden, via steden als Melitopol, Berdjansk en Marioepol. Die steden worden regelmatig bestookt door Oekraïense raketten.
Op die weg vormden zich vandaag volgens Russische bronnen op Telegram lange files, onder anderen van terugkerende toeristen. Om de hindernissen voor het autoverkeer te beperken is de avondklok in de bezette delen van Zaporizja en Donetsk opgeheven. Maar volgens nieuwssite Meduza vroeg de Vereniging van Touroperators van Rusland zich al af „of de landroute naar de Krim in trek zal zijn bij toeristen”. De weg voert bij het verlaten van de Krim over de Tsjonhar-brug, die het schiereiland aan de noordoost-kant verbindt met het Oekraïense vasteland. Die brug raakte eind vorige maand zwaar beschadigd door Oekraïense raketaanvallen, maar zou inmiddels weer operationeel zijn.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101791841-6fbd52.jpg)
Systematisch verzwakken
De Oekraïense aanvallen passen in de strategie van het systematisch verzwakken van de tegenstander die de legerleiding in Kyiv heeft gekozen bij het tegenoffensief dat in juni werd ingezet. Als onderdeel van dat offensief vallen de Oekraïense strijdkrachten aanvallen uit op Russische stellingen over de hele breedte van de duizend kilometer lange frontlijn. Maar net zo belangrijk zijn in deze fase van de oorlog de Oekraïense aanvallen op militaire en infrastructurele doelen áchter de Russische linies. Die hebben als doel de aanvoer van troepen en materieel naar het front te bemoeilijken. Daarbij zijn de belangrijkste doelwitten spoorwegen, bruggen, luchtverdediging, olieopslagplaatsen, munitiedepots, troepenconcentraties en commandocentra.
