N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Recensie Theater
Keti Koti voorstelling Een podcast over verzetsstrijders uit de koloniale tijd werd de krachtige toneelvoorstelling ‘Tijd zal ons leren’, met Romana Vrede, en muziek van Otion.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102380043-d79ca6.jpg)
„Herinner het verhaal van Jorge Biassou. Herinner het verhaal van Louverture, Jean François, Jeannot van Sanité Belair, Sojourner Truth, Samory Touré.” Na die laatste naam stopt plots de muziek en kijkt Romana Vrede het publiek recht aan. „Veel context heb ik niet over hem, maar een kind dat zijn moeder wil redden is voor mij genoeg.” Dan hervat de haast hypnotische muziek van Otion zich, die aan de zijkant van het toneel met zijn mengpaneel staat opgesteld, en zet Vrede de opsomming van namen voort. Haar stem klinkt luid en helder door de grote zaal van de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. „Herinner het verhaal van al deze strijders”, roept ze, dansend, springend op haar sneakers; een krachtig silhouet tegen het helder verlichte witte doek op de achtergrond. „Want zo begint het, zo begint het. Zo begint de ceremonie.”
Tijd zal ons leren heeft al veel vormen gekend: sinds 2021 was er een podcast (of ‘oorstelling’, zoals Vrede en Otion het zelf liever noemden), een talkshow, een tv-registratie.
Van ‘oorstelling’ naar voorstelling
Maar vanaf het begin stond vast dat dit onderzoek naar verzetshelden uit de koloniale tijd ook verwerkt moest worden tot theatervoorstelling in 2023: 150 jaar na de daadwerkelijke afschaffing van de slavernij. In de week rond Keti Koti (1 juli) staan Vrede en Otion dan eindelijk op het podium met het stuk waar ze al twee jaar naar toe werkten.
Nu ze samen op het podium staan, zie je aan alles hoe goed het tweetal op elkaar is ingespeeld – van de blikken die ze uitwisselen tot hun vermogen elkaar aanstekelijk op te zwepen op energieke momenten. Samen zetten ze een voorstelling neer waarin alle succeselementen van de podcast terugkomen. Vrede is een ongeëvenaard verteller, de muzikale begeleiding van Otion sleurt je nog verder de verhalen in.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/12/web_2312zateind_romana_vrede2.jpg)
Die stilmakende verhalen zijn deels al bekend uit de podcast. Zoals het verhaal van One Tété Lohkay, die op een plantage op St. Maarten woonde („En dan denk ik altijd: tot hoeverre kan je wonen op een plantage?”, voegt Vrede fijntjes toe) en wier borst door de witte kolonisten werd afgesneden nadat ze een mislukte ontsnappingspoging deed. Ze overleefde de amputatie en rende nogmaals weg – deze keer met succes.
Persoonlijke verhalen
Anders dan in de podcast worden verhalen als dat van One Tété Lohkay in de theatervoorstelling afgewisseld met persoonlijke verhalen van Vrede zelf, met het overlijden van haar moeder in 2020 als rode draad. Die pijnlijke gebeurtenis ligt onder iedere mooie herinnering en geestige anekdote: elk los verhaal dat Vrede begint te vertellen, leidt onherroepelijk terug naar haar moeder, tot ze er niet langer onderuit komt het verlies bespreekbaar te maken. Wat zou zij hebben gevonden van de Nederlandse excuses voor het slavernijverleden, vraagt Vrede zich bijvoorbeeld af. Ze spreekt de woorden uit die ze nog tegen haar moeder had willen zeggen: „Alles wat je hebt bedacht, gezegd, gevoeld, trilt verder, voor altijd. De golven van jouw steen trillen verder in mij.”
Met haar vertelkracht, haar poëtische teksten en haar vermogen om het persoonlijke en het grote te verbinden, weet Vrede te raken en ontroeren. Maar bovenal voelt De tijd zal ons leren als een bijzondere ceremonie. Een ceremonie waar plek is voor verdriet en woede, maar ook voor dans en uitbundigheid. Een ceremonie waarin wordt gerouwd en gevierd. Een ceremonie die je bijblijft.
