De overheid onderschat het risico op ongelukken tussen de scheepvaart en bestaande en toekomstige windparken op de Noordzee ernstig. Dat concludeert de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) in de studie Schipperen met ruimte, die donderdag is gepubliceerd.
De risicoanalyses die het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat hanteert vertonen „hiaten” en leveren „geen actueel inzicht op” omdat ze gebaseerd zijn op een verouderde situatie, aldus de raad. De „ambitie dat de scheepvaartveiligheid gelijk blijft of zelfs verbetert” op een Noordzee die steeds drukker en voller wordt door windparken en andere ‘vaste objecten’, is volgens de raad „niet realistisch”. Er kan nu al geen „goede weging van scheepvaartveiligheid in de besluitvorming worden gemaakt”, schrijft de raad.
De effectiviteit van ‘beheersmaatregelen’ waarop de overheid nu inzet is „onzeker”. Zo zijn bufferstroken rond windparken zo goed als zeker te smal om schepen te laten manoeuvreren of in nood te laten uitwijken. De gekozen vorm van „passieve” verkeersbegeleiding houdt geen rekening met aanvaringsrisico’s tussen schepen onderling.
Windgevoelige schepen
Er zijn weliswaar extra noodsleepboten bijgekomen, maar bij grote, windgevoelige schepen is sleephulp boven windkracht 6 al te „uitdagend”, blijkt uit verschillende scenario’s en simulaties die de raad heeft laten uitvoeren door onderzoeksinstituut Marin in Wageningen.
Aanleiding voor het OVV-onderzoek was het op drift raken van de lege bulkcarrier Julietta D, die tijdens de storm Corrie, begin 2022, ter hoogte van IJmuiden in de vroege ochtend van zijn anker sloeg. De bemanning werd met helikopters van boord gehaald en terwijl het stuurloze schip naar de Nederlandse kust dreef, raakte het eerst een ander schip en daarna twee constructies van een windmolenpark in aanbouw, terwijl het ternauwernood een gasplatform miste. Pas laat in de middag kon een sleepboot een tros overbrengen. Het ging hierbij om een leeg schip, waarbij alleen materiële schade ontstond. „Ernstiger gevolgen voor mens en milieu zijn realistischer”, schrijft de raad.
Lees ook
‘De schepen worden groter, de zee steeds kleiner’
De Noordzee kent een veelheid aan gebruikers wier belangen en beslag op ruimte vaak concurreren. Naast scheepvaart en windenergie zijn dat onder meer ook Defensie (militaire oefengebieden), natuur, zandwinning, visserij, bekabeling en pijpleidingen. Nederland wil in het kader van de energietransitie de bestaande capaciteit van windparken uitbreiden van 5 gigawatt naar 21 gigawatt in 2030, wat neerkomt op 1.700 turbines. Om aan de toekomstige elektriciteitsvraag te voldoen zijn zelfs tot 6.000 windturbines voorzien in 2050. Tegelijkertijd is sprake van schaalvergroting in de scheepvaart, met meer en grotere schepen. De Noordzee is een van de drukste stukken water ter wereld. Volgens de raad moet de scheepvaartveiligheid „meegroeien met de toenemende complexiteit”.
Tot nu toe werden nieuwe objecten op de Noordzee steeds ingepast in de bestaande infrastructuur. Als de overheid een beter inzicht heeft in de risico’s zal volgens de raad blijken dat dat niet langer houdbaar is. Sommige routes of ankergebieden zullen verplaatst moeten worden, of de ruimtelijke indeling moet anderszins worden herzien. Nederland kan niet in zijn eentje besluiten routes of zogeheten verkeersscheidingstelsels (een ‘banenstelsel’ dat aanvaringen moet vermijden) te verleggen. De raad roept daarom op tot internationale samenwerking tussen Noordzeelanden.
De ministeries van Infrastructuur en Waterstaat en van Economische Zaken en Klimaat erkennen in een eerste reactie dat „er extra aandacht en inspanning nodig is om de veiligheid van de scheepvaart op de Noordzee te borgen”. Ze zeggen met de OVV-aanbevelingen „aan de slag te gaan” en later dit jaar daarover details te geven.
Lees ook
Tussen alle windturbines is het wachten op de klap
