Natuurlijk voelen veel van de kandidaten het drukkende gewicht van de oorlogsdreiging. De bezoekers van de voorlichting voor het Infanterie Bewaken Beveiligen Korps Nationale Reserve zijn zich bewust van de piepende en krakende verhoudingen op het wereldtoneel. Ze noemen de oorlog in Oekraïne, de dreiging van Poetin en de nieuwe Amerikaanse president. „We hebben tachtig jaar lang gedacht dat de Verenigde Staten de kastanjes wel voor ons uit het vuur zouden halen, maar met Trump weet je het gewoon niet meer”, zegt een van de bezoekers.
Het is nodig, dat is wat het is, zegt André Kers (35), die de voorlichting bezoekt. „Wat in Oekraïne gebeurt, raakt me. We hebben drie jaar de tijd gehad om er wat aan te doen. Er wordt over gepraat ja, in de politiek, maar er gebeurt nauwelijks iets.” En op zijn handen zitten wil hij niet meer. „Me aanmelden als reservist, dat kan ik in elk geval doen.” Is dat spannend? „Ja, als er oorlog komt, dan moet je, dat is spannend. Maar als je daar niet mee om kan gaan, moet je je niet aanmelden.”
Op de Johannes Postkazerne in Havelte hebben zich ruim veertig kandidaten verzameld, variërend van jong tot oud, om te luisteren naar de voorlichting bij ‘10 Infanteriebataljon Bewaken Beveiligen Korps Nationale Reserve’. Er zitten vijf vrouwen in de zaal, van wie één zelf interesse heeft, de rest is mee als geïnteresseerde partner of familielid.
Ik heb bij de landmacht gezeten, het kriebelt weer
„Reservist worden is een serieuze zaak, zegt sergeant Liza (32), die twaalf jaar geleden als student reservist werd. „Goede afspraken met het thuisfront zijn essentieel. Het vraagt inzet en kost tijd, maar je draagt bij aan iets belangrijks. Tegelijkertijd levert het veel op: kameraadschap, unieke ervaringen en kansen om jezelf te ontwikkelen. We zeggen altijd: reservist worden is vrijwillig, maar niet vrijblijvend.”
Als parttime-militairen vormen reservisten de flexibele schil van defensie. Ze hebben een nulurencontract, dat klinkt misschien vrijblijvend, maar er wordt verwacht dat ze minimaal driehonderd uur per jaar beschikbaar zijn. Dat omvat geplande opleiding en training, gemiddeld twee doordeweekse avonden per maand en één of twee zaterdag, aangevuld met extra meerdaagse oefeningen van donderdag tot en met zaterdag. En dan zijn er nog de geplande steunverleningen en ad hoc oproepen bij calamiteiten.
Voor het zover is moet een kandidaat eerst de voorlichting volgen, zich aanmelden, een sollicitatie doorlopen met psychologische en fysieke testen. Als ze die procedure, inclusief veiligheidsonderzoek, succesvol zijn doorgekomen worden ze aangesteld. Ze mogen zich laten opmeten voor een uniform, uitrusting en schoenen (twee paar). Daarna volgt een twee weken durende opleiding op de kazerne, waarin ze alleen in het weekend naar huis gaan. Net als beroepsmilitairen moeten ze de militaire eed of belofte afleggen.

Koningsbrugge
De voorlichting wordt gegeven door sergeant Rob (55), stafonderofficier werving en voorlichting. Van de militairen worden alleen hun voornamen gebruikt, op verzoek van defensie, in verband met de veiligheid. De voorlichting, verklapt Rob vlak voor de kandidaten arriveren, geeft hij achterstevoren. „Ik praat erover alsof het al zo is, alsof ze al reservist zijn. Dus ik begin bij het werk, onze taken. Daarna ga ik teruglopen: wat houdt het in, wat heb je nodig, hoe werkt de sollicitatie? En dan eindig ik bij het begin: of je ervoor kiest om je in te schrijven.”
Waarom bent u hier, vraagt sergeant Rob aan de zaal voordat hij begint. „Ik heb bij de landmacht gezeten, het kriebelt weer”, zegt een van de kandidaten. „En ik heb Kamp van Koningsbrugge gekeken.” Er klinkt gelach. Niet iedereen zit hier vanwege gevoelde dreiging. Er zitten, blijkt uit de rondgang, meer mannen die eerder in het leger hebben gediend en die het missen.
In de zaal zitten vijf vrouwen, van wie één zelf interesse heeft, de rest is mee als geïnteresseerde partner of familielid
Zo ook Jarno Dingerink (51). Hij zat „heel lang geleden” dankzij de dienstplicht in het leger, in de jaren negentig. Vanwege een reorganisatie eindigde die carrière en ging hij terug naar school. Werken bij de bank vindt hij „ook heel leuk”, maar de interesse voor het leger is nooit verdwenen. „Het teamverband, het hollen en stilstaan, dat spreekt me aan.” De vraag is voor hem niet zozeer waarom wél reservist worden, maar: waarom niet?
„Mijn vriendin vindt het wel spannend, we hebben twee kinderen”, zegt hij. „En ook vrienden reageren verbaasd. Die zeggen dan: ‘Huh? Ga je dan naar Oekraïne?!’” Ze leggen gelijk die link, zegt hij. „Maar dan zeg ik: nee joh, tranquilo, zo’n vaart loopt het niet. Het gaat over de veiligheid hier, bewaken en beveiligen in Nederland.”
Wat hij ook mooi vond aan de dienstplicht, dat de militairen een gemêleerd gezelschap vormen, ziet hij vanavond ook. „Jong, oud, alles zit door elkaar. En ik ben echt positief verrast, want ik dacht: er zullen wel tien man en een paardenkop komen, maar dat is helemaal niet waar. Hoewel je niet weet wie er blijven hangen.”

Defensie heeft eind vorig jaar opnieuw uitgesproken dat ze aantal reservisten drastisch wil uitbreiden. De nu achtduizend reservisten, verdeeld over de Koninklijke Luchtmacht, de Koninklijke Landmacht, de Koninklijke Marine en de Koninklijke Marechaussee, moeten er zo snel mogelijk twintigduizend worden.
Dat zou nog lastig kunnen worden. Hoewel steeds meer oorlogsdreiging wordt ervaren en de helft van de Nederlanders een Europees leger zou willen, is de bereidheid daar zelf aan deel te nemen laag: slechts 18 procent van de 1.944 ondervraagden is bereid zelf te dienen. Dat bleek woensdag uit een onderzoek van Ipsos.
Lees ook
Kruispunt in de geschiedenis van het Westen: Europese leiders staan voor een duizelingwekkende taak
Materieel
Maar in Havelte zit een groep die het wel overweegt – in elk geval parttime. Op het scherm laat de sergeant, tussen de powerpointslides door, een wervend filmpje zien waarin wordt uitgelegd wat een reservist doet. „Dit gaat over hoe je jezelf wil zien”, zegt de voice-over. „Klaar voor elke strijd.” „Flexibel, trots en toegewijd.” „Dit is geen soldaatje spelen, maar je inzetten voor je land.”
Door de inval in Oekraïne besefte ik dat onze democratie kwetsbaar is
Als onderdeel van de voorlichting mogen de kandidaten natuurlijk ook materieel bekijken, aanraken én dragen. Bart (bijna achttien) heeft het kogel- en steekwerend vest aangetrokken en om zijn schouders een grote rugzak gehangen, waar ook een helm aan bungelt. Zijn moeder maakt een foto. Hij volgt de opleiding Beveiliging en moet nog een jaar, daarna wil hij doorstromen naar de politie of de marechaussee. Maar pas raakte hij aan de praat met iemand die dient in het leger en die zei dat je dat „ook parttime” kan doen.
Dat is „een supervette bijbaan”, zegt hij. „Natuurlijk is het spannend, en als ik om me heen kijk, denk ik ook wel: ik ben best jong. Maar ik heb wel een zekere volwassenheid, geloof ik.” Over de vraag of de actualiteit voor hem een rol speelt, moet hij even nadenken. „Dat schrikt me eerder af, dan dat het me aantrekt. Ik wil vechten voor mijn land, maar ik vind het wel heel spannend.” Sowieso moet hij nog uitvogelen hoe alles te combineren is met zijn studie. „En mijn moeder is niet heel erg fan, ze vindt het heel spannend.”

Het is ook spannend, maar voor basisschoolleraar Sjoerd (45), die niet met zijn achternaam in de krant wil, is de wereld dat sowieso op dit moment. „Door de inval in Oekraïne besefte ik dat onze democratie kwetsbaar is.” Hij vertelt dat hij geschiedenis heeft gestudeerd, dat hij weet dat emancipatie – zoals bijvoorbeeld vrouwenrechten – verdwijnt „onder figuren als Poetin”. Sjoerd is meer doordrongen geraakt van de waarde van „een vrije samenleving”. En dat die „niet vanzelfsprekend” is.
Hij geeft natuurles en ja, dat is heel anders dan dienen als militair. Als jongetje heeft het leger hem wel een tijdje getrokken, maar hij is toch „andere wegen gaan belopen”. Sjoerd heeft vrienden die zelfs anti-militaristisch waren. „In theorie is het leuk om anti te zijn, maar sinds Oekraïne is dat écht alleen nog maar theorie, we leven in een andere realiteit.” Si vis pacem, para bellum, zegt hij. „Als je vrede wil, bereid je dan voor op oorlog.”
Lees ook
Verenigd Koninkrijk verhoogt defensie-uitgaven: ‘grootste stijging sinds einde Koude Oorlog’
Keuze
Op het scherm verschijnt in kapitalen: ja of nee is een keuze. „Is het ’m niet? Even goede vrienden”, zegt sergeant Rob. „Is het ’m wel: geweldig, meld je aan, druk op die sollicitatieknop.”
Hoeveel van de kandidaten dat daadwerkelijk gaan doen, is afwachten. „Gemiddeld solliciteert ongeveer de helft van de bezoekers na de voorlichting”, zegt sergeant Liza na afloop. Het is niet zo dat de gevoelde dreiging het aantal aanmeldingen enorm opstuwt, zegt ze. „Maar het zijn wel andere kandidaten. Er speelt veel. De mensen die zich nu aanmelden, doen dat weloverwogen en zijn zeer gemotiveerd.”
