Het ministerie van Defensie heeft de beveiliging van het geheime glasvezelnetwerk „onvoldoende op orde” en dat noemt de Algemene Rekenkamer in een donderdag gepubliceerd rapport „zeer zorgelijk”. Volgens de Rekenkamer is Nederland onvoldoende alert op sabotagerisico’s via het netwerk.
Op het zogenoemde NAFIN (Netherlands Armed Forces Integrated Network) zit niet alleen Defensie maar ook allerlei andere overheidsdiensten aangesloten om vertrouwelijke informatie uit te wisselen. Het netwerk zou extra beveiligd moeten zijn, zeker gezien de zeer gespannen geopolitieke omstandigheden. De Rekenkamer zegt dat sinds de Russische invasie van Oekraïne het risico van sabotage op Europese kritieke digitale infrastructuren „reëel en actueel” is.
Uit onderzoek blijkt deze beveiliging niet orde te zijn. De Rekenkamer testte onder meer het alarmsysteem van de kabels onder de grond. „Hoewel er op papier strikte toegangsprocedures zijn, kregen wij in de praktijk in alle drie de testen als onbevoegden de sleutels tot de netwerkruimtes mee”, aldus het rapport.
Ongeautoriseerde KPN-medewerker
Daarnaast wordt het belangrijke netwerk wel betaald door Defensie, maar is het juridisch gezien van beheerder KPN. Het netwerkbedrijf moet dus goede beveiliging hebben om geheime informatie over bijvoorbeeld de locatie van de kabels te beschermen. De Rekenkamer kwam er echter achter dat KPN samenwerkt met onderaannemers, van wie er minstens één jarenlang zonder geldige autorisatie aan het netwerk werkte.
Lees ook
Grote storing: defensienetwerk blijkt essentieel voor overheidsdiensten
Het ‘veiligheidsbewustzijn’ moet bij alle partijen omhoog, vindt de Rekenkamer. De maatschappelijke gevolgen van spionage of sabotage kunnen namelijk groot zijn. Eind augustus was er storing bij NAFIN, hoogstwaarschijnlijk door een softwareprobleem. Maar het legde de kwetsbaarheid van het Defensienetwerk wel bloot: het vliegverkeer op Eindhoven Airport lag urenlang stil, de kustwacht was niet bereikbaar en onder meer DigiD werkte niet.
Het ministerie van Defensie reageerde op de harde conclusies in het rapport: „Veiligheid heeft hoge prioriteit en daarom is uw kritisch onderzoek waardevol om de continuïteit en weerbaarheid van het krijgsmachtnetwerk NAFIN te kunnen waarborgen.” Defensie zegt de aanbevelingen van de Rekenkamer, zoals veiligheidsbewustzijn van KPN-medewerkers en het weren van ongeoorloofde toegang, over te nemen.
Gestrand in het zicht van de haven. Vier bewoners van het zogenoemde Huis van de gouden armband stonden in een gang die uitzicht bood op de tuin en de daarachter liggende haven van Pompeï, toen ze bedolven werden onder puin en as dat de Vesuvius uitbraakte op een kwade dag in oktober 79 na Christus.
Omdat het de lichamen van twee volwassen en twee kinderen betrof, staat in veel toeristengidsen te lezen dat het hier gaat om een familie die in hun fraaie woning om het leven kwam. Nieuw dna-onderzoek laat nu echter zien dat de vier mensen niet aan elkaar verwant waren én dat de vrouw met de gouden armband om en het kind op haar heup – de naamgever van het huis – helemaal geen vrouw was, maar een man.
Mensvormige holtes
Pompeï was een havenstad in het zuiden van Italië met zo’n 15.000 inwoners. Bij de uitbarsting van de Vesuvius in 79 verdwenen alle gebouwen onder een dikke laag vulkaanpuin en as, waardoor ze zeer goed bewaard zijn gebleven. De mensen raakten eveneens bedolven, en hun lichamen vergingen grotendeels door de verzengde hitte. Op sommige plekken bevonden zich in het neergeslagen vulkanisch materiaal echter mensvormige holtes die waren uitgehard voordat het zachte weefsel was weggekookt. Zo zijn inmiddels duizend slachtoffers aangetroffen, van wie in 104 gevallen een gipsen afgietsel is gemaakt.
In dat gips bevinden zich bot- en tandresten. Tijdens een restauratie van de afgietsels kregen onderzoekers van de universiteiten van Florence en Harvard de mogelijkheid hieruit dna-materiaal te verzamelen. Hun analyse verscheen deze donderdag in het tijdschrift Current Biology.
In totaal lukte het de auteurs om uit veertien afgietsels lichamelijk materiaal te halen, maar dat was slechts in vijf gevallen goed genoeg bewaard om er een volledig dna-profiel van te kunnen maken. Drie van de vijf profielen zijn afkomstig uit het Huis van de armband. Van de vierde persoon die hier is aangetroffen, konden de onderzoekers alleen vaststellen dat het een man was.
Donker haar en donkere huid
De drie andere bewoners die door de vulkaan verrast en verast werden, zijn ook allemaal van het mannelijk geslacht – inclusief de persoon met de dure gouden armband, van wie werd aangenomen dat hij de vrouw des huizes was. Het populaire idee dat het hier een gezin betrof van twee ouders met hun twee kinderen kan dus terzijde worden geschoven. Sterker nog: uit het dna van de volwassene met de armband en de twee kinderen blijkt dat ze überhaupt geen familie van elkaar waren.
Zeker net zo interessant is wat het dna vertelt over hun herkomst. Bij het van generatie op generatie doorgeven van erfelijk materiaal laten mutaties sporen achter die het mogelijk maken vast te stellen waar iemands wortels liggen. Zo is in 2022 voor het eerst de herkomst van een inwoner van Pompeï gepubliceerd: de voorouders van deze man woonden al duizenden jaren in Italië. De voorouders van de drie slachtoffers in het Huis van de gouden armband komen van veel verder. Zij blijken afkomstig uit het oostelijke Middellandse Zeegebied of het noorden van Afrika. De man met de gouden armband had donker haar en een donkere huid, bleek verder uit zijn dna.
Een man in de Villa van de mysteriën. Foto Archeological Park of Pompeii
Omarming
Deze ontdekking knoopt mooi aan bij dna-onderzoek uit 2019 waaruit bleek dat in de vroege keizertijd – de eerste eeuw na Christus – de hoofdstad Rome te maken kreeg met een forse instroom van migranten uit het oostelijk deel van het rijk. Het is niet gek, schrijven de auteurs, dat in de havenstad Pompeï eveneens mensen van elders uit het rijk belandden.
Ook van een man die is aangetroffen in de zogenoemde Villa van de mysteriën komen de voorouders uit het oosten, zagen de onderzoekers. Met behulp van analyse van strontium- en zuurstofisotopen in zijn gebit kon worden vastgesteld dat hijzelf waarschijnlijk wel in het zuiden van Italië is opgegroeid.
Twee lichamen in het Huis van de cryptoporticus. Foto Archeological Park of Pompeii
Dramatisch effect
De Amerikaanse en Italiaanse archeogenetici analyseerden ook nog het erfelijk materiaal uit twee lichamen die zijn aangetroffen in het Huis van de cryptoporticus. Omdat zij vereeuwigd zijn in een omarming, is gespeculeerd dat het hier ging om twee zusjes, een moeder en dochter of twee geliefden die op het moment van hun dood troost bij elkaar zochten. De onderzoekers slaagden er bij slechts één individu in om het geslacht te bepalen: het mannelijke. Verder kon alleen worden vastgesteld dat de twee personen niet dezelfde moeder hadden. Van twee zusjes of een moeder en dochter is dus sowieso geen sprake.
De auteurs concluderen dat het onverstandig is om zonder duidelijk bewijs conclusies te verbinden aan de positie waarin de slachtoffers van de uitbarsting van de Vesuvius in gips zijn vereeuwigd: iemand met een armband om is niet per se een vrouw en twee volwassenen en twee kinderen in dezelfde ruimte vormen niet altijd een gezin.
Daarnaast is het goed mogelijk dat de negentiende-eeuwse makers van de afgietsels de poses hebben aangepast om een dramatisch effect te bereiken. Om deze redenen zien de onderzoekers er ook van af, schrijven ze, om een nieuw verhaal over deze mensen te verzinnen.
De adviezen vliegen je om de oren als je zwanger bent: eet dít niet, eet dát minder. Kaneel staat ook op het lijstje, onder meer op Zwangerenportaal.nl. „In kaneel zit namelijk coumarine, en te veel daarvan kan leiden tot leverschade en bloedingen. Geen vijf koppen kaneelthee per dag dus. Eén kopje kaneelthee, of drie speculaasjes, of drie plakjes ontbijtkoek per dag is ongeveer het maximum als je zwanger bent.”
Klopt dat wel..? Dat van die coumarine klopt: dat is de werkzame stof waar dit verhaal om draait. Die bepaalt de medicinale werking van kaneel in traditionele Chinese medicijnen en andere natuurgeneesmiddelen. Maar wat doet die stof, hoeveel kun je er veilig van eten, en hoeveel zit er in voedingsmiddelen?
Afgeleide stof
Coumarine werkt onder meer als antioxidant, ontstekingsremmer en antibioticum, aldus een overzichtsartikel in het tijdschrift Molecules (2022). Het wordt succesvol ingezet tegen lymfe-oedeem, astma, aandoeningen van de bloedvaten en… leverschade. In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, veroorzaakt coumarine geen bloedingen.
Een afgeleide stof van coumarine, dicumarol, doet dat wel. Zelf maken wij geen dicumarol uit coumarine. Er bestaan wel schimmels en bacteriën die dat doen, maar niet in ons lichaam. Karl Paul Link van de Universiteit van Wisconsin (VS) sloeg in de jaren 1950 aan het experimenteren met dicumarol en maakte er het beroemde rattengif warfarine van. Dat veroorzaakt interne bloedingen waar ratten langzaam aan doodgaan. Warfarine is overigens niet vernoemd naar warfare (oorlogvoering), wat je misschien zou denken, maar naar de Wisconsin Alumni Research Foundation (WARF) die het onderzoek betaalde. Warfarine is later, in lage doses, ook ingezet als antistollingsmiddel, bijvoorbeeld na beroertes.
Zelf heeft coumarine dus geen effect op de bloedstolling. Maar wat doet het dan wel? Het beschermt de lever, maar kan het die ook beschadigen? „Alles is gif en niets is gif; slechts de dosis bepaalt de giftigheid”, zoals de Zwitserse arts Paracelsus begin 16de eeuw gezegd zou hebben. Met andere woorden, het hangt ervan af hoevéél je ervan binnenkrijgt.
De Europese voedselautoriteit EFSA heeft in 2008 een advies geformuleerd over coumarine, na analyse van beschikbare studies. Het gaat onder meer over de No Observed Adverse Effect Level (NOAEL): de hoogste dosis waarbij (bij proefdieren) nog geen negatief effect wordt gezien. „De NOAEL voor levertoxiciteit in het gevoeligste proefdier, gebaseerd op een tweejarige studie bij honden, was 10 milligram coumarine per kilogram lichaamsgewicht per dag”, schrijft de EFSA. „Als we dat voor de zekerheid door 100 delen, komen we op een toelaatbare dagelijkse inname (TDI) van 0,1 milligram coumarine per kilogram lichaamsgewicht per dag.”
Twaalf speculaasjes
Een persoon van 60 kilo zou dan probleemloos dagelijks 6 milligram coumarine kunnen eten. Dat zit bijvoorbeeld in twaalf speculaasjes, drie stroopwafels, vijftig pepernoten, negen plakjes ontbijtkoek of een stuk appeltaart, volgens Natuurdiëtisten.nl. De EFSA stelt daarbij dat je er gerust een tot twee weken lang dagelijks drie keer zoveel van kun eten.
Maar zwangeren dan? Gek genoeg is daar in de context van coumarine heel weinig over gepubliceerd. Eén studie onderzocht het effect op het nageslacht tijdens borstvoeding. Die studie vond – bij ratten – verschillende negatieve effecten. Maar de dosis? Vierduizend keer de TDI van de EFSA. Zolang je niet duizenden speculaasjes eet, zit je als zwangere dus ongetwijfeld goed. De suiker in de genoemde producten zal eerder een probleem zijn dan de kaneel.
Het zat er wekenlang aan te komen en toch viel de regering van Olaf Scholz woensdagavond met een onvoorziene dreun. In een poging de regie te behouden ontsloeg Scholz zijn minister van Financiën Christian Lindner (FDP), die daar ondanks zijn eigen provocaties zichtbaar beduusd van was.
Na maandenlange onenigheid over de begroting legde Lindner vorige week de bijl aan de wortel van de coalitie door met een eisenpakket te komen dat dwars inging tegen alles waarvoor de drie partijen SPD, Groenen en FDP in hun coalitieakkoord van 2021 hadden getekend. Het moet Lindner duidelijk zijn geweest dat hij zijn coalitiepartners daarmee voor het blok zette. Alleen had Lindner er blijkbaar niet op gerekend dat Scholz daar consequenties aan zou verbinden, aangezien Scholz, met oog op zeer slechte peilingen, weinig te winnen heeft bij nieuwe verkiezingen.
Jij-bak
Volgens Duitse media was Lindner van plan om op donderdag zelf met opgeheven hoofd uit de coalitie te stappen, verwijzend naar mislukte onderhandelingen over de begroting. Dat plan mislukte, want Scholz was zijn minister van Financiën voor door hem te ontslaan. Later op woensdagavond was Scholz Lindner weer een stapje voor, toen hij in een lange en ongewoon emotionele toespraak Lindner en diens „egoïsme” verantwoordelijk maakte voor de val van de regering. Driekwartier later kon Lindner dat alleen nog maar enigszins ontzet, lezend van een briefje, ontkennen en met een jij-bak proberen om te draaien.
Lees ook
Bondskanselier Olaf Scholz ontslaat minister Lindner en luidt einde coalitie in
Donderdag werden Lindner en twee andere FDP-ministers door bondspresident Frank-Walter Steinmeier formeel uit hun ambt ontslagen. De vierde FDP-minister, Volker Wissing (Verkeer en Digitale Infrastructuur), stapte donderdagochtend verrassend uit de FDP en kan zo onderdeel blijven van de regering Scholz, voor zo lang die nog bestaat.
In een bijdrage in de Frankfurter Allgemeine Zeitung vorige week had Wissing al geschreven dat hij het „respectloos” zou vinden als één van de coalitiepartijen zich aan de regeringsverantwoordelijkheid onttrekt, alleen omdat een partij niet al haar idealen kan verwezenlijken in de regering. Uit zijn beslissing om uit de partij te stappen valt te concluderen dat Wissing de opvatting van Scholz deelt dat Lindner het klappen van de coalitie op zijn geweten heeft.
Gevoelige klap
Voor Lindner, wiens positie in zijn partij onomstreden lijkt en die vrijwel nooit openlijke kritiek krijgt van partijgenoten, is dat een gevoelige klap. Wissing is niet de eerste de beste liberaal: hij was in 2021 secretaris-generaal van de partij, waarmee de winst van de FDP bij de verkiezingen in 2021 deels op aan hem te danken is, en hij was Lindners secondant bij de formatie.
Wissing neemt voorlopig ook het ministerie van Justitie onder zijn hoede, dat tot donderdag door FDP’er Marco Buschmann werd bestierd. Op Financiën benoemde Scholz zijn vertrouweling Jörg Kukies (SPD), tot nu toe staatssecretaris in het Kanzleramt. De minister van Landbouw Cem Özdemir (Groenen) gaat er voorlopig Onderwijs en Wetenschap bij doen.
Hoe lang het kabinet in deze nieuwe vorm nog blijft zitten, is een andere kwestie waarover Scholz probeert de regie te behouden. Het is zijn wens tot december als minderheidsregering met de Groenen door te gaan. Mogelijk kan hij zo nog een paar wetsvoorstellen door de Bondsdag loodsen, in de hoop dat hij en zijn SPD weer iets aan populariteit winnen in de aanloop naar nieuwe verkiezingen. Scholz wil vervolgens in het nieuwe jaar, op 15 januari, de ‘vertrouwensvraag’ stellen in de Bondsdag, waarmee hij dan formeel kan worden weggestemd en de weg vrijmaakt voor nieuwe verkiezingen.
Scholz moet die stemming over hemzelf op de agenda zetten en beslist dus over de termijn. Maar de oppositie en ook vertegenwoordigers uit de industrie roepen Scholz op om niet te wachten tot 15 januari en zo snel mogelijk nieuwe verkiezingen mogelijk te maken.
Duitsland kan zich niet veroorloven om maandenlang een regering zonder meerderheid te hebben
Slagvaardige regering nodig
CDU-voorzitter en oppositieleider Friedrich Merz zei donderdag dat Duitsland het zich „niet kan veroorloven om nu maandenlang een regering zonder meerderheid te hebben, waarop dan nog een maandenlange verkiezingscampagne volgt en mogelijk nog een wekenlange formatie”. Volgens het tijdpad van Scholz zouden er in maart nieuwe verkiezingen moeten komen. Merz zei dat hij er in gesprek met Scholz op zou aandringen zou snel mogelijk nieuwe verkiezingen mogelijk te maken. Voor Merz telt daarbij niet alleen het argument dat Duitsland een slagvaardige regering nodig heeft; de CDU/CSU-fractie van Merz staat met 33 procent op ruime winst in de peilingen voor de Bondsdagverkiezingen, een winst die Merz graag zo snel mogelijk zou willen verzilveren.
Ook de president van de industriebranchevereniging BDI Siegfried Russwurm stelt dat „meer onzekerheid over wie Duitsland met welk programma regeert het land en de standplaats verder zal schaden”. De onzekerheid wordt al zeer veel groter door de nieuwe Amerikaanse regering in 2025, volgens Russwurm. Hij eist dat de politieke partijen „verantwoordelijkheid” nemen en „snel voor stabiliteit zorgen”.
De verhoudingen in de regering Scholz verslechterden deze weken bijzonder snel omdat de Duitse economie voor het tweede jaar op rij krimpt, de industrie werknemers ontslaat en verschillende bedrijven vestigingen naar het buitenland verplaatsen. De SPD en de Groenen wilden de economie een impuls geven met nieuwe investeringen en subsidies. De FDP onder leiding van Lindner daarentegen eiste belastingverlagingen, die ten koste zouden gaan van sociale voorzieningen, en meer marktwerking. De opvattingen over de economie waren „volledig verschillend”, zei Lindner donderdag, daarom blokkeerden de partijen wederzijds elkaars plannen.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124027205-c170d6.jpg|https://images.nrc.nl/rqh0mNm-xG6vxQgQJEYSVHAhwjo=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124027205-c170d6.jpg|https://images.nrc.nl/OwEb-v6HoLbb1AfE7yopYP7iEd0=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124027205-c170d6.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124027160-1fbee7.jpg|https://images.nrc.nl/DTbrhDKWm27Nx7jqJxVkXNkrJeI=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124027160-1fbee7.jpg|https://images.nrc.nl/POUiz0YktajhvXZvP4IJ14nx_-o=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124027160-1fbee7.jpg)
