Rechtszaak: moet Nederland de ‘kraamkamer van de Noordzee’ beter beschermen?

Posted on January 9, 2025 by admin

Er zwemmen bruinvissen, dwergvinvissen, er groeien op de bodem koralen, mosselriffen en zeldzame sponzen. Zeevogels foerageren er: drieteenmeeuwen, jan-van-genten, papegaaiduikers, stormvogels, zeekoeten en kleine alken. De Doggersbank, een afgelegen gebied van de Noordzee dat precies tussen Engeland, Duitsland, Denemarken en Nederland ligt, is volgens ecologen weliswaar de laatste decennia sterk achteruitgegaan, maar nog altijd een uniek zee-ecosysteem. Een ‘kraamkamer’ voor allerlei diersoorten, waaronder haaien en roggen.

Maar als je een scholletje eet, is er óók een grote kans dat hij daar gevangen is. Kabeljauw werd vroeger ook wel doggevis genoemd omdat die hier zo talrijk was. Behalve een natuurgebied, is de Doggersbank al eeuwen een belangrijke visgrond voor Nederlandse vissers. Dat spanningsveld leidt nu tot een grote nieuwe rechtszaak tegen de Nederlandse staat.

Na zestien jaar overleg tussen natuurorganisaties, de Nederlandse overheid en visserijsector, besluiten de gezamenlijke ngo’s ClientEarth, Stichting Doggerland, Blue Marine Foundation en ARK Rewilding om het Nederlandse ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur voor de rechter te slepen – vanwege de in hun ogen gebrekkige bescherming van kwetsbare natuur op de Doggersbank. Dat maken ze deze donderdag bekend.

„Het is alsof er constant bulldozers over de Veluwe mogen rijden; dat kan de natuur simpelweg niet aan”, zegt directeur Emilie Reuchlin van Stichting Doggerland tijdens een telefonische toelichting. Volgens onderzoeken die de natuurorganisaties aanhalen in de zaak, tast sleepnetvisserij ecosystemen langdurig aan en is de Doggersbank zwaar gedegradeerd, en vermindert daarmee ook het vermogen om koolstof op te slaan.

Sleepnetten en kettingen

„De Doggersbank is ondiep gebied, waardoor er relatief veel visserij is met bijvoorbeeld sleepnetten en kettingen over de bodem”, zegt visserij-onderzoeker Lennert van de Pol van Wageningen Marine Research. Wel neemt de visserij de laatste jaren volgens zijn analyses al wat af. Ook verschilt het sterk per soort gebied wat de impact op de zeenatuur is, volgens hem. „Bodemleven in modderige gebieden loopt bijvoorbeeld meer risico dan in zanderige gebieden zoals de Doggersbank, omdat de vistuigen in modderige bodems dieper doordringen.” Maar op de Doggersbank liggen ook grind en schelpdierriffen op de bodem, waar sleepnetten veel meer schade toebrengen. Onder ecologen is brede consensus dat de zeenatuur bij de Doggersbank sterk is aangetast en nog maar een schim is van wat die vroeger was.

In 2022 sloot Groot-Brittannië de Doggersbank helemaal voor de visserij vanwege het groeiende bewijs voor blijvende natuurschade. Maar ondanks dat het sinds 2009 een beschermd Natura 2000-gebied is, mag er in het Nederlandse en Duitse deel nog altijd en overal worden gevist. In een zaak die de organisaties donderdag aankondigen willen ze de Nederlandse overheid dwingen om bodemsleepnetvisserij helemaal te weren uit de Doggersbank.

Afspraken over waar en hoe er gevist mag worden op zee, ook in beschermde gebieden, zijn complex en liggen vast in zowel Europese afspraken, nationale regelingen en een ‘Noordzee-akkoord’. Lidstaten hebben, zeker als het op visserij aankomt, veel speelruimte om zelf te bepalen hoe de natuur in Natura 2000-gebieden beheerd en beschermd wordt. Dat een stuk zee officieel beschermd is, betekent zeker niet automatisch dat er niet gevist mag worden met sleepnetten, waardoor natuurorganisaties ook wel spreken over ‘papieren natuurparken’.

De directe aanleiding voor de rechtszaak zijn nieuwe afspraken die het ministerie van LVVN dit najaar bekendmaakte. Daarin nam het zich voor om ongeveer 28 procent van het Nederlandse gedeelte van de Doggersbank volledig af te sluiten voor de sleepnetvisserij om zo de natuur te beschermen. Maar volgens de natuurorganisaties is dat bij lange na niet genoeg om de Noordzeenatuur de ruimte te geven om te herstellen van eeuwenlange aantasting en vernietiging door visserij en industriële activiteiten. Ze voeren aan dat de Nederlandse overheid daarmee door haarzelf gemaakte afspraken over het behoud van ecosystemen niet nakomt.

Het ministerie verweert zich met het argument dat het verlenen van deze specifieke vergunningen voor sleepnetvisserij niet door het Nederlandse ministerie gebeurt, maar door de Europese Unie. Bovendien wijst het ministerie op het gevaar van oneerlijke concurrentie als bijvoorbeeld het Duitse deel van de Doggersbank wél toegankelijk blijft voor vissers. De aanklagers vinden dat de Nederlandse overheid wel degelijk kan, en moet, ingrijpen. Het is nog niet bekend wanneer de zaak voorkomt.

Visserij onder druk

Durk van Tuinen, woordvoerder van de Vissersbond, een belangenorganisatie voor beroepsvissers, reageert gelaten op het hoog oplopende conflict. „Het is ongemakkelijk dat natuurorganisaties steeds maar méér willen terwijl wij ook al enorme stappen zetten”, zegt hij telefonisch. „Als we onze vissersvloot nog enigszins overeind willen houden, is het nodig om te kunnen blijven vissen op de Doggersbank.”

Volgens de vissers is het niet gek dat zij juist in ecologisch rijke gebieden moeten vangen: „Daar zwemt nou eenmaal de meeste vis.” Ze betwisten dat elke vorm van sleepnetvisserij op lange termijn schade toebrengt omdat zeeleven zich onder specifieke omstandigheden ook snel kan herstellen, en zien liever een aanpak die preciezer kijkt naar wat de effecten van sleepnetten zijn op de diverse soorten bodems en lokale ecosystemen, in plaats van een totaalverbod.

De zaak tegen Nederland staat niet op zichzelf. Ook over het Duitse deel van de Doggersbank loopt nu een vergelijkbare rechtszaak. ClientEarth heeft vorig jaar een zaak aangespannen tegen Frankrijk vanwege bodemsleepnetvisserij in beschermde gebieden in de Middellandse Zee. Een vergelijkbare zaak tegen Spanje betreft zowel Atlantische als Mediterrane wateren. Griekenland en Zweden hebben aangekondigd bodemsleepnetvisserij te verbieden of sterk te beperken in hun beschermde gebieden. Schotland stelde onlangs een verbod voor in twintig beschermde zones.

De visserijsector staat mede daardoor de laatste jaren al fors onder druk. „Er komen ook in andere gebieden van de Nederlandse Noordzee meer restricties, en er is door striktere natuurregels, de gevolgen van de Brexit, en de groeiende ruimte die windmolenparken innemen sprake van een opeenstapeling van beperkingen voor vissers”, zegt de Wageningse visserij-onderzoeker Lennert van de Pol. „Er is een strijd om de ruimte gaande op de Noordzee, waarbij allerlei belangen botsen.”

Maar juist tegen het beeld dat gezonde ecosystemen één van de vele deelbelangen zijn, verzetten de natuurorganisaties zich, zegt Emilie Reuchlin van Stichting Doggerland. „Natuur wordt neergezet als één van de vele ‘stakeholders’. Dat is natuurlijk je reinste onzin, een gezonde zee is het fundament waar wij allemaal van afhankelijk zijn voor ons leven. De zee geeft ons zuurstof, voedsel, schoon water, medicijnen, al die dingen. Maar niet als we zo doorgaan.”

Privacytoezichthouder AP uit zorgen over namenlijst Nederlandse oorlogsarchief

admin
January 9, 2025
0

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) wil opheldering van het Nationaal Archief over de manier waarop begin deze maand een ‘verdachtenlijst’ is gepubliceerd met namen van Nederlanders die na de oorlog met justitie in aanraking zijn gekomen op verdenking van collaboratie met de Duitsers. Op het online register staan 420.000 namen.

De toezichthouder brengt volgende week een bezoek aan het archief en zal dan vragen of vooraf is onderzocht of er nog levende personen in het register voorkomen. Daarnaast wil de AP weten of er voldoende garanties zijn dat alleen mensen met een aantoonbaar belang toegang krijgen tot de onderliggende strafdossiers. Er is kritiek dat de controle daarop tekortschiet.

De AP stelt niet van tevoren te zijn geïnformeerd noch geraadpleegd over de manier waarop de lijst naar buiten is gebracht, en dat terwijl het om een archief met zeer gevoelige informatie gaat, omdat er nog levenden in konden voorkomen. Volgens een AP-woordvoerder was de toezichthouder bereid advies te geven over de publicatie van de lijst, maar „het Nationaal Archief vroeg dat dus niet”.

Het zogenoemde Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) is na de bevrijding in het leven geroepen om collaborateurs te berechten. Uiteindelijk werden meer dan 420.000 mensen onderzocht, van wie 66.000 zijn gehoord en later veroordeeld in tribunalen of gerechtshoven. Het Nationaal Archief bracht de lijst naar buiten zodat nabestaanden kunnen controleren of familieleden op de index staan. Het inzien van een persoonsdossier kan voorlopig alleen fysiek én op aanvraag.

Een paar dagen na de publicatie heeft de AP „wat vragen omtrent de lijst”, bijvoorbeeld of er van te voren een risicoanalyse is uitgevoerd. Daarnaast wil de AP duidelijkheid over wie de dossiers kunnen inzien en op welke manier dat gebeurt. Vorige week schrapte het Nationaal Archief, dat donderdagavond niet bereikbaar was voor commentaar, al 25.000 namen uit het register omdat aan hen (nog) geen strafdossier gekoppeld was.

Volgens de toezichthouder stelde het Nationaal Archief vooraf dat niet iedereen zomaar toegang zou krijgen tot de gegevens, maar in de praktijk blijkt het niet heel moeilijk om de informatie boven water te krijgen. Wie een naam opzoekt, kan een dossier opvragen. Deze kan vervolgens worden bekeken in een studiezaal in het Nationaal Archief zelf. Bezoekers mogen de informatie niet kopiëren of op een andere manier vastleggen, maar ze moeten wel aantonen dat ze een belang hebben, bijvoorbeeld als familielid, journalist of wetenschapper.

420.000 strafdossiers

Begin januari publiceerde het Nationaal Archief een index met namen van Nederlanders die ervan zijn verdacht met het naziregime te hebben gecollaboreerd. Ook oorlogsmisdadigers prijken op de lijst, die is gebaseerd op informatie uit 420.000 strafdossiers uit de Tweede Wereldoorlog. Kort na publicatie van de lijst blijkt dat op de ‘verdachtenindex’ ook namen staan van mensen die wel in het dossier zijn vermeld, maar niet als (hoofd)verdachte, bijvoorbeeld Joodse slachtoffers die slechts een verklaring hebben afgelegd.

Het Nationaal Archief erkende dat er mogelijk fouten zijn gemaakt, tegelijkertijd beklemtoonde het dat er geen sprake was van een ‘collobaratielijst’, maar een index met namen naar wie een onderzoek liep, dat mogelijk ook vroegtijdig is afgebroken.

Vlak na de publicatie van de lijst klonk er al kritiek, onder meer omdat mogelijk ook namen van slachtoffers zijn vermeld en zulke namen vrij eenvoudig te vinden zijn. De afgelopen dagen was het archief behoorlijk in trek: de studiezaal waar de dossiers fysiek ingezien kunnen worden, zit zeker tot eind februari vol. Later zijn de dossiers ook digitaal, maar wel op locatie raadpleegbaar, zo is het idee.

Aanvankelijk zouden de strafdossiers eerder online raadpleegbaar zijn, maar in december voorkwam het kabinet dat, op instigatie van de Autoriteit Persoonsgegevens. Toen stelde de toezichthouder dat de privacy van nog levende personen in het gedrang zou kunnen komen bij publicatie van de lijst. De AP verordonneerde destijds dat bezoekers een belang moesten kunnen aantonen om toegang te krijgen tot de strafdossiers, maar heeft nu zorgen of dat wel voldoende gecontroleerd wordt.

De rente stijgt, het pond daalt en de onrust groeit in het VK

admin
January 9, 2025
0

In het Verenigd Koninkrijk groeit de onrust over de markt voor staatsobligaties. De rente op 10-jarige staatsobligaties steeg donderdag naar 4,93 procent, het hoogste punt sinds 2008. Aan het eind van de dag stabiliseerde die rente op rond 4,8 procent.

Het pond daalde, mede als gevolg van de hoge leenkosten van de Britse overheid, tot 1,23 ten opzichte van de dollar. Dat was de laagste stand in veertien maanden tijd.

Wereldwijd schoot de rente op staatsobligaties de afgelopen tijd omhoog, onder meer vanwege bezorgdheid over de stijgende inflatie en de onzekerheid over het beleid van de aanstaande Amerikaanse president Donald Trump, die dreigt met importheffingen voor handelspartners. Daarnaast spelen dreigende begrotingstekorten en oplopende staatsschulden een rol.

Onvergelijkbaar met 2022

Volgens analisten is de stijgende rente op staatsobligaties in de VS een belangrijke reden voor de onrust in het VK. Het lijkt erop dat het vertrouwen in de Britse regering om de onrust weg te nemen tanende is.

Als het pond aan waarde verliest, zorgt dat er direct voor dat goederen in het VK duurder worden. Het VK is voor veel producten afhankelijk van import uit de EU, VS en China. Voor die geïmporteerde goederen moet het VK met een lagere stand van de pond meer betalen.

Het pond presteerde de afgelopen jaren juist relatief goed ten opzichte van de dollar, vanwege de hoge rentes op staatsobligaties in het VK, die het aantrekkelijk maken voor buitenlandse investeerders om in te stappen. Nu ondersteunen die hoge rentes op staatsobligaties het pond niet langer.

Volgens ING-analisten moet de huidige situatie niet worden vergeleken met 2022. Destijds leidde premier Liz Truss onrust op de markten in toen ze een pakket aan belastingverlagingen voor de hoogste inkomens wilde invoeren en een begrotingsgat wilde dichten door veel geld te lenen.

‘Brandstichter’

Dit keer spelen internationale factoren een belangrijker rol – met name de rente op staatsobligaties in de VS. Bovendien halen buitenlandse investeerders hun geld niet uit het VK, merken de ING-analisten op. Dat was wel het geval in 2022, waarna de Britse centrale bank moest ingrijpen door obligaties op te kopen.

Toch staat de Labour-regering voor een grote test. Eind oktober kondigde minister van Financiën Rachel Reeves een grondige herziening van de overheidsfinanciën aan om de Britse economie weer op gang te krijgen. Maar het lukt maar niet de vrees weg te nemen dat de overheid te veel leent, terwijl de economische groei zwak is en de prijzen stijgen.

Reeves zei woensdag in een verklaring dat ze een „ijzeren greep” heeft op de financiën. Donderdag stuurde de minister, die zelf naar China reist, haar plaatsvervanger Darren Jones naar het Lagerhuis om tekst en uitleg te geven. Daar stuitte Jones op een kritische oppositie.

Verschillende parlementariërs riepen Reeves op haar trip naar China af te zeggen. Het Conservatieve parlementslid Harriet Baldwin beschuldigde de minister ervan met haar verklaring van woensdag een „brandstichter” te zijn die naar China is „gevlucht”.

Jones relativeerde de zorgen door te zeggen dat markten „altijd evolueren” en dat ook allerlei externe factoren de rente op obligaties beïnvloeden. „Er is geen noodzaak voor een interventie, en die is er ook niet geweest”, aldus Jones.

Column | ‘Wat een goed advies’, zei ik, om het vervolgens vakkundig te negeren

admin
January 9, 2025
0

Ik had mijn verliezersgezicht niet geoefend. En ik had toch echt naar de Golden Globes gekeken. Niet dat iemand het had gezien, achter in de donkere werfkelder van de enige comedyclub waar, zoals een andere comedian deze avond wijzend naar de muur zei, het mos binnen groeide. Ik hoopte gewoon naar voren te worden geroepen en daar als Demi Moore in de microfoon te verkondigen dat ik voor het eerst in mijn leven eindelijk iets won. Wat een leugen zou zijn geweest, want ik was een keer lezersbrief van de week in de NCRV-gids toen ik 11 was.

Ik stond in de kwartfinale van een grote comedywedstrijd in Utrecht en zat niet bij de vijf die van het publiek door mochten naar de halve finale. En er gebeurde precies waar ik al voor gewaarschuwd was, door anderen, vooral ook door mezelf: ik vond het tóch heel jammer. Ik kon niet meteen schakelen naar relativering: een jaar terug had je nog nooit op een podium gestaan, je hebt de voorronde overleefd, in je allereerste wedstrijd.

Nee, er kwamen analyses: ik begon te stroef, misschien was dat het, een geïmproviseerd grapje over de MC viel niet, veel te moeilijk, waarom daar, waarom nu, domme lul. Je speelde toch weer te snel, laat mensen nou lachen, nee, maar je was weer bang dat je het niet binnen de zes minuten zou redden hè, met je tuinbroek. Of het andere uiterste: je kreeg echt veel harde lach, hoe ben je niet door, was het de plek in de line-up, hadden andere mensen meer publiek mee?

Veel te dramatisch voor iets wat in essentie heel simpel was: meer dan lekker spelen kon je niet doen. „Je moet bij wedstrijden altijd bedenken wat je eruit wilt halen behálve doorgaan of winnen”, zei een wijze, andere comedian eerder op de avond. „Wat een goed advies”, zei ik, om het vervolgens vakkundig te negeren.

Een vriend, zelf cabaretier, zei toen ik net begon in het open-mic-circuit: „Je moet het als hobby blijven zien.” Hij bedoelde: je speelt voor drankbonnen, komt op vage plekken waar elke lach verdwijnt in het geluid van de voetbalwedstrijd die tegelijkertijd op staat – als je te veel wilt, verwacht, te snel ook, dan kan comedy best ellendig zijn. Vond hij. Nee, zei ik: ik heb niet eens de tijd om er meer van te maken dan een hobby. En toch. Je bent constant met andere comedians. De een werkt toe naar een auditie bij Comedytrain, de andere bereidt zijn eerste avondvullende show voor. Híj staat in de finale van het Leids Cabaret Festival, zíj wordt vaste comedian in Haug. Het is moeilijk daardoor niet aangestoken te worden. Hoelang houd je vol dat je iets alleen voor de lol doet?

Na de kwartfinale hoor ik dat de beste nummer zes ook nog doorgaat naar de halve finale. Weten we later pas. Het lijkt me beter van die mogelijkheid snel mentaal afscheid te nemen. Althans, dat is wat ik tegen iedereen zeg.