Rechtse hardliner met typische VVD-teksten wil Rutte opvolgen

Als de VVD-leden, zo’n 24.000, Dilan Yeşilgöz (46) kiezen als hun nieuwe leider, krijgen ze een heel ander iemand dan Mark Rutte. Een vrouw, voor het eerst in de geschiedenis van de VVD. Van Turks-Koerdische afkomst: op haar achtste kwam ze met haar ouders naar Nederland. Rutte woonde zijn hele leven in Den Haag, zelfs toen hij in Leiden geschiedenis studeerde wilde hij die stad liever niet verlaten. En in de partij wordt Yeşilgöz gezien als een rechtse hardliner, Rutte helemaal niet.

Maar met haar krijgt de VVD óók meer van hetzelfde. Net als Rutte koos Yeşilgöz woensdagochtend voor De Telegraaf, dé krant van de VVD-achterban, om haar kandidatuur als lijsttrekker bekend te maken. Met een tekst die de VVD-campagneadviseurs ook net zo goed door Rutte hadden kunnen laten uitspreken: „Ik sta klaar om ons land nog sterker en weerbaarder te maken. Veiliger, welvarender en klaar voor de toekomst.” Een dag eerder, bij de NOS, was ze „nog aan het nadenken”, al was toen al van haar gezicht af te lezen dat ze daar allang klaar mee was en ze niet kon wachten om het te vertellen.

Net als Rutte vindt ze beeldvorming enorm belangrijk. Bij interviews in kranten bemoeit ze zich nadrukkelijk met de foto die erbij komt te staan. Ze lijkt ook heel precies te weten welke persoonlijke details belangrijk kunnen zijn voor haar imago en hoe ze die presenteert. Op 11 mei, net voor een debat in de Tweede Kamer over dierenmishandeling, zette ze een foto van zichzelf op Twitter: op de bank in een joggingbroek, haar hond Moos hangt over haar heen en wil haar gezicht likken. „Zoals je ziet ben ik een groot dierenliefhebber. Helaas zorgt niet iedereen goed voor hun dieren.” Moos staat op haar Twitter-foto’s ook weleens vol in beeld als zij naar Ajax kijkt. Ze is Ajax-fan.

De teksten die ze op sociale media zet, zouden ook zo passen op een VVD-campagneposter. ‘Het verdienmodel van drugscriminelen moet kapot.’ ‘Iedere bedreiging, naar wie dan ook, is sneu, laf en onacceptabel.’ ‘Als je spelers belaagt of bekogelt, ben je geen supporter maar een enorme hufter.’

Slachtoffers om te redden

In interviews vertelde Yeşilgöz hoe ze via de SP, PvdA en GroenLinks bij de VVD terecht was gekomen. Haar ouders hadden in Turkije gedemonstreerd voor de rechten van vrouwen en minderheden. „Dan ben je per definitie links”, zei ze in de verkiezingscampagne van 2021 tegen Feminer, een platform ‘voor en door jonge ambitieuze vrouwen’. Dat had ze eerst nog van haar ouders overgenomen. Maar ze had „al gauw gemerkt” dat ze niet bij een linkse partij paste. Dat kwam vooral, zei ze, omdat ze daar als „de allochtoon” werd behandeld. „Linkse partijen zoeken gewoon naar slachtoffers die ze kunnen redden. Daarom bestaan ze.”

In de HJ Schoo-lezing, in de Rode Hoed in Amsterdam, koos Yeşilgöz ‘ondermijning van de democratische rechtsstaat’ als thema en wat opviel: als eerste bedreiging noemde ze „het wokisme”. Omdat „wokisten” volgens haar „willen bepalen wie recht van spreken heeft”. Ze zei ook: „Het is een gevaarlijk misverstand dat er zoiets zou bestaan als het recht om niet gekwetst te worden.” Pas daarna begon ze over complotdenkers en verspreiders van nepnieuw, online-haat, antisemitisme.

Lees ook: Woke is niet langer een geuzennaam maar een scheldwoord

In het verkiezingsprogramma van 2021 leek de VVD op te schuiven van rechts naar het midden, vooral economisch. De partij wilde opkomen voor mensen met een bescheiden inkomen en pleitte voor een sterkere overheid. De boodschap leek te zijn: kom maar met ons regeren, PvdA of GroenLinks. Dat mislukte in de formatie. Veel VVD’ers gaan ervan uit dat de partij onder haar leiding een rechtser imago zal krijgen. En ook meer ideologische ‘kleur’, die de partij zou zijn kwijtgeraakt door al sinds 2010 in allerlei soorten coalities mee te regeren. Met de val van het kabinet over een typisch VVD-thema als asiel lijkt de hele VVD-top nu voor zo’n strategie te hebben gekozen.

‘Zacht’ en ‘betrokken’

Er zijn ook VVD’ers die haar van dichtbij hebben meegemaakt en haar „helemaal niet rechts” noemen en „juist een echte liberaal” die vasthoudend is maar ook „betrokken” en „zacht”. Dat ze daar op Justitie weinig van heeft laten zien, weten deze VVD’ers ook. „Misschien”, zegt eentje, „lukt dat haar wel in de campagne.”

Vooralsnog gaan veel VVD’ers ervan uit dat de partij onder haar leiding graag zal willen samenwerken met rechtse partijen in de Tweede Kamer. BBB-leider Caroline van der Plas lijkt dat alvast te zien zitten. Ze zegt dat ze goed met Yeşilgöz overweg kan en haar heeft aangemoedigd om VVD-lijsttrekker te worden, maar dat ze haar ook ziet als een „geduchte concurrent”. „Ze heeft veel sympatie, ook onder niet-VVD’ers.”

Opinie-onderzoeksbureau I&O Research zag dat in januari ook al. VVD’ers vonden haar na Rutte de beste minister, ze was ook opvallend populair onder kiezers van het CDA, D66, de ChristenUnie en JA21. Ze werd door ondervraagden „zichtbaar” en „daadkrachtig” genoemd.

De enige tegenkandidaat die zich tot nu toe heeft gemeld is oud-Tweede Kamerlid André Bosman. De komende weken zal moeten blijken wie het nog meer durft op te nemen tegen Yeşilgöz. Dat lijkt al bij voorbaat kansloos. Het partijbestuur, andere VVD’ers uit het demissionaire kabinet en ook veel Kamerleden steunen háár.