Recepten voor haarverf, taarten en hoestdrank uit eigen tuin

Posted on by admin
Foto Kees van de Veen

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Kasteeltuin De zeventiende-eeuwse koper van de Menkemaborg in Uithuizen zag het als een opknapperdje met mogelijkheden. Moestuin en boomgaard zijn hersteld volgens het originele tuinontwerp.

Als iemand in een verzamelschrift met recepten een manier opneemt om moes van abrikozen te maken, pastei van abrikozen, abrikozenkoekjes, een manier om abrikozen in te maken en een likeur van abrikozen, dan krijg je toch het gevoel dat hier iemand vrij wanhopig een overvloed aan abrikozen de baas probeert te blijven. Zeker als diegene zich een bladzijde later nog bedenkt dat je ook nog abrikozengelei en abrikozenkoekijs kunt maken.

Aan de keukentafel van de Menkemaborg laat archivaris Redmer Alma mij meekijken in het unieke document dat hier bewaard is gebleven: een handgeschreven boekje van de borgbewoners uit de achttiende eeuw met recepten voor taarten en pasteien, hoestdrank en haarverf. Het bijzondere is dat naast een inkijkje in wat de borgbewoners aten, ook bekend is hoe de tuinen rond de borg eruitzagen die de grondstoffen voor al dit lekkers moesten leveren. Het originele tuinontwerp uit 1705 is in het archief van de borg teruggevonden en zo goed mogelijk gevolgd bij de hernieuwde aanleg van de tuin in de jaren tachtig van de vorige eeuw. Moestuin en boomgaard zijn in ere hersteld en geven weer groente en fruit.

In de veertiende eeuw wordt al een eenvoudig ‘steenhuis’ in Uithuizen van de familie Menkema genoemd. ‘Stainhoes’ zoals het in Groningen heette; ‘stins’ in het Fries was een versterkte woning die gegoede families gebruikten als toevluchtsoord voor mensen en vee. In vredestijd werden ze gebruikt als opslag. Deze steenhuizen werden in de eeuwen erna vaak uitgebreid en als woonhuis in gebruik genomen. De Menkemaborg wordt ook een paar keer vergroot en verbouwd, en als in 1699 Unico Allard Alberda het erft, ziet hij het als een opknappertje met mogelijkheden.

Wanneer hij met Everdina Cornera van Berum trouwt, beginnen ze plannen te maken voor de facelift die het van versterkt huis tot statig huis maakt. Een architect, beeldsnijder, kunstschilder en een heleboel werklieden verder is het een statement van de eigentijdse smaak geworden. Alles ademt allure en avant-garde: de barokke schoorsteenmantels met houtsnijwerk, de mythologische schilderingen, het modieus kraakporseleinen theeservies in de salon.

De architect maakte geheel volgens de nieuwe inzichten een samenhangend ontwerp voor huis én tuin. Ook hier kozen de bewoners weer voor modern met symmetrisch aangelegde paden en perken, zichtlijnen en buxushaagjes. Anders dan in Frankrijk kozen Nederlandse tuinarchitecten ervoor om de moestuin op te nemen in de tuinen, zodat sier en nut hand in hand gaan.

Viskenij

Redmer Alma is gespecialiseerd in culinaire historie en kan van alles vertellen over de keuken van de achttiende eeuw en dit receptenboekje in het bijzonder: „Dit is geschreven door een vrouw, dat zie je aan het handschrift”, legt hij uit. „Meisjes en jongens kregen verschillend onderwijs en dat is te zien aan het schrift dat ze leerden. Het is dus heel waarschijnlijk de vrouw des huizes geweest die hier haar recepten heeft verzameld.”

Ik vraag Redmer Alma over de abrikozen en hij antwoordt heel verantwoord: „Aan het feit dat abrikozen voorkomen in de recepten kun je niet klakkeloos afleiden dat er dus abrikozenbomen waren, maar het maakt het natuurlijk wel aannemelijk.” Amandels en citroenen worden ook veel gebruikt, maar die kochten ze op de markt. Er zijn recepten voor taarten met aalbessen, kruisbessen, appels, kersen, morellen en kweeperen. We mogen wel aannemen dat veel van dat fruit uit eigen tuin zal zijn gekomen.

De recepten voor duiven, gestoofd, gevuld en in een pastei, sluiten goed aan bij de duiventil die nog steeds achter de borg staat. De viskenij is er ook nog, dat is een vijver om de levend gekochte baarzen, steuren, kabeljauw en karpers in te laten zwemmen totdat iemand er trek in kreeg. De snoeken gingen in hun eigen snoekengat, anders aten ze de andere voorraad op. De borgvrouwe vond ze gekookt met appels en Spaanse kappers lekker, maar ze braadde ze ook met ansjovis en ui.

Foto’s Kees van de Veen

Gezeten aan de ronde tafel kijk ik de paar treden op die naar de hal leiden, daar zijn de deuren van de vertrekken van de eetzaal en zitkamer. Zou de borgvrouwe hier af en toe naar beneden zijn gekomen om te kijken hoe het werk vorderde? Ik vraag me ook af of haar kok kon lezen, of dat ze de recepten voorlas.

Op dit toepasselijke moment komt een van de vrijwilligers binnen met een mand met groente uit de moestuin. Die legt ze in manden op het stenen aanrecht: een bloemkool, wat uien en wortels. De kruidige geur van verse groente vult de keuken. „We laten zo zien hoe het er vroeger aan toe ging”, zegt ze tevreden. „Ik ga nu bloemen plukken voor in de hal.” Negenhonderd ‘vrienden van de Menkemaborg’ zijn er, velen van hen komen dagelijks in het park wandelen, een deel werkt als vrijwilliger in de borg.

De keuken onder in de borg ziet er levendig uit met dat stenen aanrecht, een vuurplaats en een fornuis, en koperen pannen die glimmen, maar eigenlijk was het een bijkeuken. Het grote werk gebeurde in het schathuis, de stenen schuur naast de borg die vroeger even groot was als het huis. De recepten wijzen op een gevarieerde levende have, op tafel verscheen eend, kapoen en kip, varkensvlees, kalfsvlees, rundvlees en schapenvlees, maar ook wild: haas en fazant. Groente gestoomd, gekookt en in pasteien met het vele fruit, door dit kookboek krijg je een idee van hoe rijk en divers er in de achttiende eeuw werd gegeten.

Laxeermiddel

Wat me nog meer dan de wafels en pasteien en het kanaliseren van de toevloed aan abrikozen een gevoel van betrokkenheid bij de bewoners geeft, zijn de medicinale recepten. „Een recept van Doctor Boerhaven voor de allerzwaarste verkoudheid” geeft me een visioen van eindeloos druilerige herfstdagen, reizen te paard en kou die uit de stenen vloeren van de borg omhoog trekt. Met balletjes van gemalen krenten, kandij en rabarber probeerde men er bovenop te komen. Het volgende recept is voor een laxeermiddel, maar iemand heeft het met potlood zo driftig doorgestreept dat daar een oncomfortabele teleurstelling vermoed kan worden. Het „purgerend maag elixir van Koning Willem” verrast me. Vroeg de borgvrouw zelf na een goed gesprek: „Majesteit, kunt u mij daar eens het recept van geven?” Het is in ieder geval niet doorgestreept, dus het hielp of het had aangename bijverschijnselen: naast anijszaad, groen zoethout, alanstwortel en saffraan moet er vooral veel jenever in.

Bij het recept tegen de beet van dolle honden „dat nooit heeft gemist” houd ik mijn hart vast: geklopte eierdooiers in olie bakken, er drie lepels van innemen en daarna niet meer eten, drinken, roken of slapen of „hoegenaamd iets nuttigen”. De wonden met dezelfde eierpap insmeren en negen dagen openkrabben met een eiken spaander. Tandpijn, jicht, kwade maag: met veel kruiden en vooral veel suiker en wijn erbij, zo worden recepten aangeleverd om het lijden te verzachten.

Foto’s Kees van de Veen

Ik loop de trap op naar boven, kijk in de eetkamer waar de tafel gedekt staat en dan ga ik naar de tuin. In vorm gesnoeide taxusboompjes, perken met haagjes die sierlijke krullen maken, standbeelden van mythologische figuren, het lijkt of deze rijke borgbewoners het leven naar hun hand konden zetten, de goddelijke symmetrie konden opzoeken en hun wil aan de natuur konden opleggen.

De boomgaard heeft ook nu nog veel verschillende fruitbomen, de moestuin heeft plantenbedden voor groente en keukenkruiden. Het is een grote voorraadkast waar de borgvrouwe uit kon putten voor haar keuken. Aan de ene kant geeft het een heel rijk gevoel, maar ik besef ook dat het een moeten was: als je iets wilde eten moest je het zelf kweken, zelf verwerken. Was je ziek, dan ging je naar de tuin en maakte een middeltje. Als ik langs de rechte groentebedden loop, moet ik denken aan de recepten voor de allerzwaarste verkoudheid en de andere kwalen. Het leven was niet zo stuurbaar voor deze bewoners. Maar na iedere hoestdrank of desperaat purgeermiddel komt er weer een optimistisch recept voor aalbessenvlaai of kruisbessenpudding. Zo hield men de moed erin op de Menkemaborg.

Illustratie Sophie van de Mars

Related Posts

Kookboekschrijver Meera Sodha: ‘Als je bij mij thuis komt eten, krijg je deze gerechten’

  • admin
  • November 14, 2024
  • 0

Na drie succesvolle kookboeken, Made in India, Puur India, Azië en een veganistische receptenrubriek in de Britse krant The Guardian verloor Meera Sodha het plezier in koken. Ze schrijft openhartig over die donkere periode in haar nieuwste boek Bij Meera aan tafel. „Ik heb heel lang in bed gelegen en maanden en maanden niet gekookt”, vertelt ze tijdens een videogesprek vanuit haar huis in Londen. De oorzaak noemt ze complex, maar de vele deadlines, een jonge baby en de coronapandemie hielpen niet. „Het was een opeenstapeling van alles in mijn leven waardoor ik mijn hoofd niet meer boven water kon houden en mijn weerstand volledig verdween.”

Het omslagpunt kwam toen ze zag dat haar man, die naast zijn baan alle zorg voor hun dochters en het huishouden op zich had genomen, brak. „Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging.”

Ze ging naar de keuken, pakte intuïtief wat ingrediënten, linzen, curryblad, citroengras en chilipepers, en maakte dahl. „Ik voelde een nieuwe energie in mijn vingertoppen, kon mijn longen voelen en weer ademhalen. Voor het eerst in lange tijd voelde koken anders, niet als een opgave.”

Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging

Sodha besefte toen dat dit was hoe ze wilde koken, eenvoudige gerechten voor haar man, dochters en zichzelf. En ze realiseerde zich hoe belangrijk ze de avondmaaltijd vindt. „Niet het ontbijt, niet de lunch, ik wilde alleen nog maar het avondeten maken.”

Het vermogen om een lekkere avondmaaltijd – de Engelse titel van haar boek is Dinner – op tafel te zetten noemt ze een ‘superkracht’. Ze kreeg weer plezier in koken; het voelde als een prestatie om iedere dag een maaltijd voor te bereiden en ’s avonds met haar gezin aan tafel te zitten. „Ik weet niet of dit voor iedereen geldt die mentaal door een diep dal is gegaan, maar ik was verdoofd, ik voelde niks meer. Door het klaarmaken van het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel.”

Bij moeder nog vlees

De recepten die ze in deze periode maakte vormden de basis van Bij Meera aan tafel. Ze noemt het haar meest persoonlijke boek. „Ik kookte altijd, maar het was nooit echt het soort eten waar ik van houd.” En dan aarzelt ze even. „Ik twijfel of ik dit woord moet gebruiken, maar het ging erom andere mensen te imponeren. Heel veel in deze wereld draait om indruk maken, waarom zou je anders nieuwe recepten verzinnen? Maar ik hou juist van eenvoudig eten. Als je bij mij thuis komt eten, krijg je de gerechten in dit boek.”

Door het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel

Die zijn allemaal vegetarisch. Alleen als ze bij haar moeder eet, eet ze nog weleens vlees. „Eten is niet alleen brandstof, maar ook nostalgie, plezier, geschiedenis en traditie, dus ik hou wat ruimte vrij voor mijn moeders kip curry of kip pilav, waar ik dol op ben.”

Sodha is de dochter van Indiase ouders uit Oeganda, die in 1972 het land moesten ontvluchten, omdat dictator Idi Amin de bevolking tegen de Indiase minderheid ophitste. „Ik heb geen plek om naar terug te gaan, ik kan niet naar het huis waar mijn ouders geboren zijn, de gemeenschap van toen is er niet meer. Daarom hou ik me vast aan de verhalen en de spullen die me verbinden met dat verleden.”

Ze staat op en komt terug met een houten lepel die haar dierbaar is, die ze van haar moeder kreeg en waar ze in haar boek over schrijft, net over als het koperen pannetje van haar oma en de beelden van de Hindoegoden Ganesha, Lakshmi en Annapurna in haar keuken. Ze staat weer op, pakt haar telefoon en laat ze zien. Ze is niet religieus, schrijft ze in haar boek, maar ‘door verbinding, traditie of rituelen’, geven ze haar ‘troost en het geluk dat ze nooit in haar eentje staat te koken’.

Haar ouders kwamen op het Engelse platteland van Lincolnshire terecht. „Wat mijn moeder aan mij heeft doorgegeven is dat koken je verbindt met tradities en in mijn geval was dat de Indiase Gujarati-keuken.” Gujarat is een deelstaat van India die aan Pakistan grenst.

De Indiase en Aziatische keuken zijn belangrijk voor Sodha, maar in Bij Meera aan tafel is de stijl veel uiteenlopender met invloeden uit bijvoorbeeld de Italiaanse en Egyptische keuken. De 120 recepten ademen de Londense diversiteit waar ze deel van uitmaakt. „Eten verandert met de omgeving en de mensen mee en dat omarm ik. Als ik iets van een andere cultuur gebruik, doe ik dat met respect en begrip voor de oorsprong, maar eten is ook een geweldig creatief medium.”

En eten is leuk, benadrukt ze. „Het moet leuk zijn. Hoewel de aanleiding voor dit boek verdrietig was, is het boek vrolijk geworden. Ik hou nu van mijn leven en als ik niet was ingestort, was ik zonder nadenken op oude voet door blijven gaan. Nu leef ik bewust en weet ik wat me gelukkig maakt.”

Dat zijn kleine dingen als zonlicht op haar gezicht, yogalessen, om drie uur klaar zijn met werken – en eenvoudige gerechten. „Ik heb aan dit boek echt met mijn hart en buik gewerkt. Wat ik er zo fijn aan vind is dat het me weer bij mezelf heeft gebracht.”


In de Westelijke Tuinsteden zouden functioneel ingerichte woningen leiden tot ‘een gelukkiger gezinsleven en een vitale samenleving’

  • admin
  • November 13, 2024
  • 0
Foto Jordi Huisman

Een halve eeuw geleden geleden verdween de verzuiling stilletjes uit Nederland. Maar in Slotermeer, de oudste van de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam, zijn de restanten ervan nog zichtbaar. Daar staan in de Dobbebuurt ‘katholieke’ woningblokken van vijf verdiepingen tegenover ‘algemene’. De bewoners van de algemene, rechttoe-rechtaan-blokken moeten een trappetje op naar de entree van hun woningen. De katholieke blokken hebben daarentegen op de begane grond een soort kerkportalen als ingangen, met gemetselde bogen en eenvoudige tympanen. Boven de bogen zitten veelkleurige, half abstracte mozaïeken van de kunstenaar Theo Forrer. Met enige moeite vallen hierin onder meer ploegende boeren, zwoegende werklui en de hand van god te herkennen.

De door Nielsen Spruit en Van der Kuilen ontworpen algemene blokken zijn begin jaren vijftig gebouwd voor de algemene woningbouwvereniging Rochdale. De blokken die een katholieke woningbouwvereniging liet neerzetten zijn van Aat Evers en Geert Sarlemijn, twee traditionalistische architecten die omstreeks 1950 de cursus kerkelijke architectuur van pater-architect Dom Hans van der Laan volgden. Evers en Sarlemijn gaven hun bakstenen woondozen, waarvan enkele in de jaren tachtig helaas vaal wit zijn gestuct, niet alleen stichtelijke entrees maar ook natuurstenen lateien en vier dikke, bakstenen zuilen op de kopse kanten. Een naburig, ook door hen ontworpen blok met winkels en woningen heeft zelfs rijen witte zuilen met rare ionische kapitelen aan weerszijden van een boogvormige poort.

Foto Jordi Huisman

De stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren, hoofd stadsontwikkeling in Amsterdam, zag de architectonische gevolgen van de verzuiling in Slotermeer met lede ogen aan. De hoofdontwerper van de Westelijke Tuinsteden hield niet van diversiteit. Het liefst had hij de enorme Amsterdamse uitbreidingswijken helemaal volgezet met radicaal modernistische architectuur. Van Eesteren en Sarlemijn en andere architecten die in Slotermeer hadden gebouwd vond Van Eesteren „kwalitatief op een laag peil” staan, schrijft Ineke Teijmant in het boekje De Dobbebuurt. Ze hadden er gezorgd voor een weerzinwekkende „kakofonie”, meende hij. De bewoners dachten hier anders over: zij vonden Slotermeer juist „gezellig gevarieerd”.

Foto Jordi Huisman

Goede smaak

Om de kloof tussen de smaak van Van Eesteren en die van de toekomstige bewoners van de Westelijke Tuinsteden te dichten, was in 1946 de stichting Goed Wonen opgericht. Uitgangspunt van Goed Wonen was dat smaak een kwestie van opvoeding is en de meeste Amsterdammers onopgevoed waren. „Slechts zelden treft men een interieur aan, waarin zuivere vormgeving, innerlijk evenwicht en harmonische kleurencombinatie ons het gevoel geven van werkelijke sfeer”, schreef de voorzitter van Goed Wonen (en Amsterdamse PvdA-wethouder van Volkshuisvesting) Jan Bommer in 1948 in het eerste nummer van het gelijknamige tijdschrift.

Om de lezers bij te brengen hoe ze hun interieurs konden zuiveren van zware balpootmeubelen en andere foute huisraad, schreef Goed Wonen niet alleen over „doelmatige” woninginrichting maar ook over kitsch en de vraag of massaproductie „een gevaar was voor onze persoonlijkheid”. Ook deed het tijdschrift de lezers een proefje aan de hand om vast te stellen of hun interieur ‘zuiver’ genoeg was: de melkflestest. De dikke, onelegante melkfles was „typerend voor onze tijd en voor de stand van onze natuur- en scheikunde” en past in elk „modern” interieur, zo legde de bedenker van de melkflestest uit. „Als u het beslist nodig vindt om de melk eerst over te gieten in een ‘mooi’ kannetje, dan is er ergens iets fout òf bij u òf bij uw interieur, want de fles is goed.”

Foto Jordi Huisman

In de jaren vijftig en zestig liet Goed Wonen twaalf modelwoningen inrichten in de Westelijke Tuinsteden. Wat de toekomstige tuinstedelingen daar toen zoal aantroffen, is te zien in de Van Eesteren Museumwoning, gevestigd in een woning in een algemeen blok in de Dobbebuurt. Hier staan de woon-, eet- en slaapkamer vol met huisraad die Goed Wonen had goedgekeurd, zoals de nog altijd populaire slaapbank van Mart Visser en een fauteuil van gebogen rotan. Aan de knalrode wand van de woonkamer hangen metalen wandrekken van het merk Pilastro, de keuken heeft een modulaire Bruynzeelkeuken van Piet Zwart en in de slaapkamer staan bedden van Auping met ‘hygiënische’ metalen spiraalbodems. Boven de eettafel hangt de beroemde en nog altijd geproduceerde PH 5-lamp van de Deense ontwerper Poul Henningsen.

De eerste modelwoning van de Westelijke Tuinsteden stond in Slotermeer en was in 1955 ingericht door Johan Niegeman, die in de jaren dertig in Stalins Sovjet-Unie had gewerkt. Daar werkte hij onder meer aan ‘sotsgorods’ als Magnitogorsk, nieuwe socialistische steden waar de Nieuwe Mens gestalte moest krijgen. De sotsgorods werden een faliekante mislukking en Niegeman moest in 1937, net als eerder de communistische architect Mart Stam, de Sovjet-Unie verlaten.

Foto Jordi Huisman

Betere mensen

Ook de Westelijke Tuinsteden waren bedoeld als een soort sotsgorods. Ontwerpers als Niegeman geloofden dat ‘zuiver’ ingerichte woningen betere mensen zouden maken van de bewoners. Mensen die zich omringen met melkflessen en andere ‘neutrale’ industrieel vervaardigde voorwerpen en meubels getuigen van een sterke persoonlijkheid, schreef Goed Wonen: „Zij hebben geen opvallende meubelen nodig in hun interieur om zichzelf tot recht te laten komen. Hoe eenvoudiger de meubelen, hoe beter de mens uitkomt.” Ook zouden functioneel ingerichte en hygiënische woningen leiden tot „een gelukkiger gezinsleven, een harmonieuze opvoeding van de kinderen en een vitale samenleving”.

De modelwoningen vielen lang niet bij alle bezoekers in de smaak. Velen vonden ze ‘kaal’ en ‘ongezellig’. En de degenen die er wel in iets zagen, konden de eenvoudige, maar desondanks dure huisraad meestal niet aanschaffen. Zo bleef het zuiver vormgegeven interieur alleen weggelegd voor een elite die ermee kon getuigen van hun goede smaak.

Museumwoning Van Eesteren. Freek Oxstraat 27, Amsterdam. Info: www.vaneesterenmuseum.nl/museumwoning

Foto Jordi Huisman


Column | De oppaskat van Jan

  • admin
  • November 13, 2024
  • 0

Mijn vriend Jan kwam bij ons eten. Van tevoren zei Willem: „Ik heb echt zin in vanavond. Jan gaat in ieder geval niet zo verschrikkelijk lopen jeremiëren over de toestanden in de wereld.” Daar verheugde ik me ook op, want ik kan er alleen tegen als ik zelf jeremieer.

Jan kwam bij het vallen van de avond binnen, een en al benen en glanzend kaal hoofd. Kaas klom als een kapucijnaapje tegen hem op, nestelde zich op zijn schoot en lispelde dat hij spaghetti carbonara wilde. Die kreeg hij, in een handomdraai door Jan bereid, maar vol en vet en bevredigend. De kaarsen brandden, er werd gegeten, buiten was het zacht novemberweer.

Jan woont in Leeuwarden, maar past in Amsterdam op een kat van achttien jaar oud, die allerlei medicijnen nodig heeft om door de dag te komen. Ik had weinig begrip voor de hele situatie. Een bejaarde kat in het licht van deze tijd vraagt te veel van iedereen, zeker op een avond als deze, die eindeloos moest duren. Ook heb ik mijn vader weleens een ongelukkig kuikentje, wiens hoofd verkeerd om aan zijn lijf zat, bij geboorte de nek om zien draaien. Toen zat het hoofd weer goed, maar daar was dan ook alles mee gezegd.

De kinderen gingen slapen. Willem bracht ze naar boven, aan tafel werd het even stil. Ik begon maar weer eens over het lot van vrouwen over de hele wereld. „Het is de alsof de wapens in je handen van suiker zijn, in een heel stroperige zich eeuwig herhalende droom”, fluisterde Jan en daarna, schel: „We kunnen er helemaal niks aan doen, vergeet die linkse lente.” We deden de gordijnen dicht. Willem kwam naar beneden, we moesten het er toch nog iets langer over hebben, je komt er niet onderuit. Dus vroegen we ons af waarom er zoveel stemmen zich laven aan de steeds grotere chaos, hoe die stemmen iedereen nog verder opdrijven, de waanzin willen laten heersen, de hoofdstad vol geweld en zij, juichend achter hun schermpjes verontwaardiging fingerend. „Het is nu wachten op Gavrilo Princip, en ondertussen verdringen ze elkaar om hem te mogen zijn”, zei ik en was geheel niet ontevreden met mezelf.

Toen begon Jan nonchalant The Waste Land te citeren en daarmee keerden we terug naar onze eigen, voor velen onuitstaanbare, veiligheid van oude teksten, liedjes, luisterend, in stille bewondering. Drie sukkels aan een keukentafel, met een stapel boeken, Medea en Cavalleria Rusticana. Een grote troost, maar één die moeilijk te vinden is, en daarom in het dagelijkse leven steeds verder uit zicht leek te verdwijnen.

De kat moest haar pillen, Jan vertrok even plots als hij gekomen was. Wij zaten nog even. Ik dacht aan Antigone die haar broer wilde begraven tegen de wens van de staat in. Daarna dacht ik aan mijn vader, die weigerde onze dode hond aan de dierenarts af te geven en hem achter in de tuin onder een appelboom begroef.

De volgende dag fietste ik met Kaas en Cléo katerig door onze straat. Op de hoek stond een verwarde man naar duiven te trappen. „Rot op, tyfusbeesten” schreeuwde hij. Toen kreeg hij er eentje onder zijn laars en stond met zijn volle gewicht op het beestje. Ik fietste met kloppend hart door en dacht aan de oppaskat van Jan. Moge het lieve dier voor eeuwig leven.