De Nederlandse overheid heeft Oekraïense oorlogsvluchtelingen dagenlang onrechtmatig vastgezet in de cel. „Een wettelijke basis” voor de detentie ontbrak, zo oordeelde de Raad van State woensdag.
De rechtszaak draait om twee Oekraïners die afgelopen maart met het vliegtuig naar Nederland kwamen. Zij vroegen op Schiphol om bescherming in Nederland, maar werden eerst zes dagen in grensdetentie vastgehouden.
Sinds begin dit jaar werden alle Oekraïners die met het vliegtuig naar Nederland kwamen, vastgezet, zo onthulde NRC in maart. Ze worden er volgens de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) gescreend om te achterhalen of ze recht hebben op bescherming en bijvoorbeeld geen oorlogsmisdaden op hun naam hebben staan of een gevaar vormen voor de nationale veiligheid. Tot ontsteltenis van Oekraïense vluchtelingen en advocaten, omdat niet over deze nieuwe praktijk was gecommuniceerd. Zo belandden zeker tientallen Oekraïners dagenlang in de cel.
Lees ook
Hoe Oekraïense vluchtelingen worden op Schiphol vastgezet in de cel
De IND verklaarde eerder tegenover NRC „geheel conform de regels” te handelen. Maar de bepaling die de overheid uit de Europese Opvangrichtlijn gebruikte om de twee Oekraïners vast te zetten, is volgens de hoogste Nederlandse bestuursrechter „niet van toepassing”. De Oekraïners deden namelijk een beroep op de Richtlijn Tijdelijke Bescherming, een Europese afspraak die alle Oekraïners sinds het uitbreken van de oorlog recht op opvang en zorg geeft. In die richtlijn is volgens de Raad van State niet geregeld dat ze mogen worden vastgezet aan de grens. Die richtlijn sluit de toepassing van de Europese Opvangrichtlijn uit, waarin dat wel is geregeld.
Disproportioneel
Juristen noemden de praktijk op Schiphol afgelopen maart al „disproportioneel”. „Je kunt je voorstellen dat sommige Oekraïners worden nagetrokken, bijvoorbeeld met het oog op Russische desinformatie”, zei Galina Cornelisse, hoogleraar Courts and Transnational Justice aan de VU. „De grensprocedure is daarvoor het aangewezen instrument – mits daar in het individuele geval aanwijzingen voor zijn.” Volgens haar was er „geen enkele aanleiding” om iedereen vast te zetten.
„De uitspraak is duidelijk: Oekraïners die een beroep doen op de richtlijn kunnen voortaan niet meer worden vastgezet op grond van een asielprocedure”, zegt advocaat Stefan Koolen, die piketdienst had toen de twee Oekraïners werden vastgezet. Hij spande namens de twee de zaak aan. Maar wat de gevolgen van de uitspraak zijn, is nog niet bekend. Een woordvoerder van het ministerie van Asiel en Migratie wil woensdagmiddag niet inhoudelijk reageren. Hij laat weten dat de uitspraak momenteel „wordt bestudeerd”.
