De toezichthouder van Tata Steel zet een eerste stap naar gedwongen sluiting van Kooksgasfabriek-2, het bedrijfsonderdeel van de staalfabriek dat geldt als het meest vervuilend. Donderdag meldde de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (ODNZKG) dat het een ‘voornemen tot aanzegging’ naar Tata Steel heeft gestuurd, een juridische stap die nodig is om uiteindelijk sluiting af te kunnen dwingen.
De ODNZKG doet al meer dan anderhalf jaar lang juridisch onderzoek naar de mogelijkheden om kooksgasfabriek-2 te sluiten, een enigszins verouderd bedrijfsonderdeel waar kolen worden voorbewerkt. Dit deel van Tata Steel stoot relatief veel vervuilende stoffen uit, en geldt bij omwonenden en autoriteiten als meest controversiële installatie.
Omgevingsdienst en fabriek hebben onder meer al een langlopend conflict over of zogenoemde ‘rauwe kooks’ – een soort fout in het productieproces waarbij een rookwolk vrijkomt – wel of niet zijn toegestaan. Volgens Tata Steel is dit een onoverkomelijk deel van staalproductie dat af en toe voorkomt, volgens de omgevingsdienst is dit niet toegestaan. Hiervoor zijn al meerdere dwangsommen opgelegd aan de fabriek.
Na de aankondiging van het onderzoek door de ODNZKG, reeds in 2022, bleef het lange tijd stil. Het was altijd al duidelijk dat het onderzoek complex zou zijn: sluiting van een fabriek afdwingen kent juridisch gezien een erg hoge lat.
Nu is er plotseling toch een ontwikkeling. Met een voornemen tot aanzegging laat de dienst aan Tata Steel (circa 8.000 werknemers in Nederland) weten dat ze van plan is een aanzegging te doen: dat is een formele opdracht aan de fabriek om binnen zes weken een plan van aanpak op te stellen om de situatie bij de fabriek te verbeteren. Mocht de dienst over willen gaan tot sluiting, dan moet daarvoor eerst een aanzegging worden ingediend.
Maar een aanzegging moet weer voorafgegaan worden door een voornemen tot aanzegging – dat is dus donderdag gebeurd. Tata Steel kan hier nu op reageren, waarna de dienst bepaalt of zij ook daadwerkelijk een aanzegging gaat indienen.
Pikant moment
Het besluit van de dienst komt op een pikant moment: Tata Steel onderhandelt op dit moment met de regering over eventuele staatssteun bij vergroening van de installaties. De fabriek is verantwoordelijk voor 7 procent van de Nederlandse CO2-uitstoot, maar wil groener gaan produceren op basis van aardgas. Daarvoor wil Tata Steel wel overheidssteun, vanwege de miljardeninvesteringen die nodig zijn. Mogelijk gaat het om meer dan een miljard euro aan steun.
Bij de onderhandelingen ligt een sluiting van de kooksgasfabriek ook op tafel. De regering wil dat deze zo snel mogelijk sluit, maar dit maakt produceren voor Tata Steel duurder in de overgangsfase, tot er geen kolen meer nodig zijn. De fabriek moet dan kooks – een bewerkte vorm van kolen – importeren om staal te maken.
Nog vorige week bepleitte Marcel Levi, voorzitter van Expertgroep Gezondheid Tata Steel, een snelle sluiting van Kooksgasfabriek-2. Deze wordt veelal gezien als een belangrijke bron van schadelijke stoffen in de omgeving van Tata Steel, zoals zware metalen. Het RIVM becijferde in 2023 dat mensen in de omgeving van de fabriek gemiddeld zo’n 2,5 maand korter leven als gevolg van de uitstoot van de fabriek.
