De vicepresident van Zuid-Soedan, Riek Machar, is woensdag gearresteerd in zijn huis in de hoofdstad Juba. Dat melden verschillende internationale media. Het arrestatiebevel werd uitgevaardigd door Salva Kiir, de president van het land en een oude politieke rivaal van Machar. De twee hebben al langer een conflict met elkaar.
Machar en zijn vrouw Angelina Teny, de minister van Binnenlandse Zaken van Zuid-Soedan, zijn onder huisarrest geplaatst. Machar werd beschuldigd van het steunen van de rebellenmilitie van het Witte Leger dat eerder deze maand in botsing kwam met het leger van Kiir in de olierijke stad Nasir, in de staat Boven-Nijl. Het Witte Leger nam een militaire basis in Nasir in.
Dinsdag vond er een aanval met vatenbommen plaats in diezelfde regio, waar vermoedelijk de regering van Salva Kirr achter zit. De president heeft niet gereageerd op beschuldigingen van de luchtaanval.
De VN waarschuwen woensdag naar aanleiding van de arrestatie van Machar en de luchtaanval voor verdere escalatie van het conflict tussen hem en president Kiir. Naar aanleiding van de VN-waarschuwing riepen ook de Verenigde Staten donderdag president Kiir op om Machar vrij te laten.
Burgeroorlog
Zuid-Soedan, de jongste natie ter wereld, werd in 2011 onafhankelijk van Soedan. Sindsdien wordt het land geplaagd door conflicten en instabiliteit. In 2013 brak een burgeroorlog uit tussen troepen die loyaal waren aan president Kiir en troepen van zijn voormalige plaatsvervanger Machar. De vijfjarige burgeroorlog resulteerde in zeker 400.000 doden.
De oorlog – gekenmerkt door etnisch geweld, massale ontheemding en een humanitaire crisis – duurde tot een fragiel vredesakkoord werd ondertekend in 2018. Sinds dat vredesakkoord dienen de twee rivalen Kiir en Machar samen in een fragiele coalitie.
Dat vredesakkoord wordt met voeten getreden door beide partijen. Volgens Nicholas Haysom, het hoofd van de VN vredesmissie in Zuid-Soedan staan „de leiders op het punt om Zuid-Soedan terug te storten in een wijdverbreid conflict”. Haysom drong er in zijn verklaring op aan dat beiden partijen zich terugtrekken en zich inzetten voor vrede.
Lees ook
De oorlog in Soedan heeft desastreuze effecten: deze maand zijn conflicten en chaos overgeslagen op buurlanden
De 30-jarige Oekraïense man die ervan verdacht wordt afgelopen donderdag vijf mensen te hebben neergestoken in de buurt van de Dam in Amsterdam, wordt vervolgd voor een vijfvoudige poging tot moord of doodslag met een terroristisch oogmerk. Dat heeft het Openbaar Ministerie dinsdagmiddag gemeld in een verklaring.
De man afkomstig uit de door Rusland bezette regio Donetsk in het oosten van Oekraïne, is vandaag voorgeleid aan de rechter-commissaris van de rechtbank in Amsterdam. Die heeft bepaald dat de verdachte in ieder geval nog veertien dagen langer vast blijft zitten.
Van de vijf slachtoffers van de steekpartij liggen er nog vier in het ziekenhuis. Hun situatie is stabiel.
De steekpartij vond plaats op verschillende plekken rond de St. Nicolaasstraat, in het centrum van Amsterdam. Meerdere messen werden gebruikt. De verdachte werd met hulp van een omstander, een Britse toerist, opgepakt. De gewonden zijn twee Amerikanen, een Pool, een Belg en een Nederlander.
De grote schrijver Gerard Reve was bij leven de lieveling van progressief Nederland. Zijn existentialistische debuutroman De Avonden werd vlak na de Tweede Wereldoorlog als een bevrijding ervaren. In de jaren zestig groeide hij uit tot boegbeeld van de protestgeneratie doordat hij in de brievenboeken Op Weg Naar Het Einde en Nader Tot U onomwonden en persoonlijk schreef over homoseksualiteit, seks, depressie en drankzucht.
Maar Reve (1923-2006) zelf was helemaal niet zo links. Vanaf de jaren zeventig uitte hij geregeld conservatieve en racistische denkbeelden die hem nu eerder in de radicaal-rechtse hoek zouden plaatsen. Zijn linkse fans kozen ervoor dat goeddeels te negeren of met de mantel der liefde te bedekken.
In Wat Blijft, een podcast over overleden beroemdheden, buigt Botte Jellema zich over deze kwestie, samen met journalisten en columnisten Aleid Truijens, Christiaan Weijts en Nynke de Jong. De podcast is van omroep Human dus bekijken ze Reve ook als humanist – een verfrissende invalshoek. De schrijver was weliswaar een onverdraagzame katholiek maar hij is toch opgenomen in de Humanistische Canon van de omroep. Dat heeft hij te danken aan zijn betekenis voor de emancipatie van gays, voor de vrijheid van meningsuiting en van godsdienst.
Relletjes
Maar daar staat dus dat racisme tegenover. De podcast noemt drie relletjes uit Reves oeuvre. In De Taal der Liefde (1972) pleitte hij voor de onafhankelijkheid van Suriname en de Antillen opdat zwarte Nederlanders dan terug naar het „Takki Takki Oerwoud” gestuurd konden worden. Op de Nacht van de Poëzie 1975 in Kortrijk droeg hij het gedicht ‘Voor eigen erf’ voor: „Gooi al dat zwarte tuig er uit:/ Ons land voor ons!/ Op, naar de Blanke Macht!” In een interview met Boudewijn Büch in Het Parool in 1983 sprak hij zich nogmaals ruw uit tegen de immigratie van „mensen van overzee”.
Die uitingen wekten toentertijd wel degelijk verontwaardiging, maar die ging weer snel voorbij en had geen noemenswaardige invloed op de statuur van Reve. Dat kwam doordat zijn progressieve bewonderaars ze niet serieus namen. Het was een grap, ironie, het was niet letterlijk zo bedoeld, zeiden ze. Truijens zegt in de podcast: „We dachten: ja maar, dat meent-ie niet, hoor. Iemand die emotioneel zo wijs was, kon nooit op zo’n domme manier racist zijn. Alsof alleen hele domme mensen racistisch kunnen zijn.”
Reve hield van pesten, provoceren, en hij zette zich af tegen zijn communistische jeugd: „Hij vervloekte alles wat maar een beetje links was.” Hij zou discriminerende dingen roepen om progressief Nederland op de kast te jagen en zo publiciteit te krijgen. In het geval van de Nacht van de Poëzie klopte dat laatste redelijk: Reve belde vooraf met de pers met het ‘nieuws’ dat hij een gedicht zou voordragen „van uiterst rechtse, fascistische en racistische aard”. De Nacht van de Poëzie raakte prompt uitverkocht.
Maar meende hij niet wat hij zei? De podcast laat een ruzie horen, achteraf in de kleedkamer, tussen Reve en de Surinaamse advocaat André Haakmat. De schrijver formuleerde anders altijd zorgvuldig, met een diepe, trage stem, en vaak eindigend met een kwinkslag. Maar hier hoor je hem met een hoge stem, boos en slordig formulerend tegen Surinamers tekeer gaan. Niet in de podcast genoemd, maar na het geruchtmakende interview van 1983 stuurde hij verder ingezonden brieven naar het Algemeen Dagblad en Het Parool waarin hij zijn standpunt serieus toelichtte: migratie was een ramp. Hij vond dat zwarte mensen minder capaciteiten hadden dan witte, dat ze daarom altijd zouden verliezen van witte mensen, en daarom beter gescheiden konden leven.
„Het is toch te gek dat links Nederland zit te klappen voor expliciet racistische verhalen”, zei Büch na zijn interview met Reve
Symbolen
De podcast probeert Reves ironie te duiden. Christiaan Weijts betreurt het dat het hanteren van ironie en het gebruik van symbolen tegenwoordig niet meer begrepen zou worden: „Je berooft de taal van een paar registers.” Reve noemde dat „de ketterij van de letterlijkheid” en „symboolblindheid”. Onbenoemd blijft is dat Reve ironie meestal niet hanteerde in de nauwe betekenis: het omgekeerde zeggen van wat je meent. In plaats daarvan voorzag hij vaker zijn diepste, meest oprechte gevoelens van een luchtige, geestige, beschermlaag. Zo wist je nooit of hij serieus was of niet.
„Het is toch te gek dat links Nederland zit te klappen voor expliciet racistische verhalen”, zei Büch na zijn interview met Reve. In de aflevering die Andere Tijden in 2003 wijdde aan Reves vreemdelingenhaat namen diverse kenners het nog voor hem op. Hoe kan dat? Provoceren was een van de geliefde strijdmiddelen van de protestgeneratie. En „alles mogen zeggen” was een van de doelen. Zij zette zich af tegen een tijd waarin van alles taboe was.
Nederland was in de jaren zeventig en tachtig verder redelijk links en overtuigd antiracistisch – wat overigens geenszins betekende dat racisme niet voorkwam. Vluchtelingen en andere migranten, zo was de heersende opinie, moest je verwelkomend tegemoet treden. Reves opmerkingen vielen zo ver buiten de intellectuele orde, dat ze bijna automatisch niet serieus genomen werden. Daarbij komt de neiging van veel witte Nederlanders om racisme liever weg te relativeren dan als zodanig te benoemen. Het is zo’n zware term, hè.
Nu behoren afkeer van migranten, en het verzet daartegen, tot het nationale debat. Reves ‘grappen’ wegen dan zwaarder. Het beroep op ironie wordt ook niet meer zo makkelijk geslikt. Weijts legt in de podcast een verband met radicaal-rechtse politici en opiniemakers die zich ook graag verschuilen achter ironie en humor als ze worden aangesproken op hun uitingen. Wat vaak over de Amerikaanse president Trump wordt gezegd, geldt ook bij Reve als devies: je moet hem niet letterlijk nemen maar wel serieus.
Verslag van een vrijdagavond. 19.58 uur: „Toch maar even journaal kijken?” 20.10 uur: „God, wat een ellende: Gaza, Libanon, aardbeving, Faber”, zegt de partner, „zet de tv maar uit tot Gardeners’ World begint op de BBC.”
21.00 uur: Gardeners’ World, het onthaastende tuinprogramma met Monty Don en zijn trouwe hond Ned. Altijd prettig positief over de helende kracht van tuinieren, de natuur en het belang van gemeenschapszin. Heerlijke televisie, een oase van rust in een dolgedraaide wereld.
22.00 uur: „Nieuwsuur inhalen?”
22.20 uur: de opname van Nieuwsuur wordt afgezet en Netflix gestart. Het algoritme tovert La dolce villa tevoorschijn. Blijkbaar is die eind februari toegevoegde film heel populair. Even het begin kijken. Hé, het camerawerk is van de (deels) in de VS woonachtige Nederlandse cameraman Theo van de Sande. Grappig, nog even verder kijken, hoewel het heel voorspelbaar lijkt te worden.
23.55 uur: het chagrijn van het begin van de avond, met al die rampspoed in het nieuws, is verdwenen.
La dolce villa gaat over een Amerikaan die naar Italië reist om te beletten dat zijn dochter voor 1 euro een vervallen huis in Toscane koopt. Zo’n klushuis is veel werk, en de cynische vader vermoedt dat het een zwendel is van de plaatselijke burgemeester. Dat blijkt een knappe vrouw te zijn en schoorvoetend stemt de vader in om toch naar huizen te kijken. De eerste drie worden afgekeurd, maar het vierde huis heeft potentie.
Het is een schitterend gelegen oude villa, met prachtig uitzicht en tuin met potentie. De eigenaar is net overleden, dus de ‘dolce villa’ is nog in redelijke staat. Vader stemt vooral in om zijn dochter gelukkig te maken maar ziet overal beren op de weg. Ondertussen is duidelijk dat zowel hij als de burgemeester hun echtgenoot/echtgenote verloren zijn, wat verwachtingen wekt bij de kijker. Verwachtingen die gebaseerd zijn op andere films in dit genre: opknaphuishuis kopen in het buitenland en ondanks ingebakken vooroordelen verliefd worden op een andere cultuur en knappe buitenlander. Deze ‘vreemdeling in een vreemd land’ – verhalen spelen zich meestal af in zonovergoten mediterrane landen af als Italië en Frankrijk, denk Under the Tuscan Sun en A Good Year.
Zoals het hoort bij dit soort luchtige films, baadt cameraman Van de Sande (Het meisje met het rode haar, Van de koele meren des doods, De aanslag en veel Amerikaanse producties) alles in warm licht en schijnt de zon altijd. Prachtige shots van paradijselijk Toscane (cipressen, kronkelende wegen, pittoreske dorpen) en lekker eten zorgen voor een vakantiegevoel. De plot ontvouwt zich helaas iets te veel zoals verwacht, de acteurs zijn van het tweede garnituur en de slapstickmomenten zijn slecht getimed. Ook valt het op dat er vrijwel geen auto’s te zien zijn: dit is in alle opzichten een geïdealiseerd Italië. Toch is het een vrij plezierige film, die naast alle romantiek, gastronomie en natuurschoon benadrukt dat iedereen te allen tijde kan veranderen. La dolce villa is absoluut geen meesterwerk, maar zeer welkom escapisme voor nieuwsmijders die al te somber worden van de toestand in de wereld.
Postscript
Zondagochtend 10 uur: de partner kijkt op websites met Italiaanse 1 euro-huizen, de vakantie naar Italië is al geboekt.
