Het terugtrekken van de documentaire PowNed of View: De Prikpen over diabetesmedicijn Ozempic door PowNed heeft voor een hoop onduidelijkheid gezorgd. PowNed-voorzitter Dominique Weesie beweert dat hij een telefoontje kreeg van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) waarin gewaarschuwd werd dat de omroep een dwangsom van 150.000 euro kon krijgen als de docu werd uitgezonden. Het IGJ ontkent dat er sprake is geweest van dreigen met een verbod of dwangsom.
In de documentaire, die oorspronkelijk deze woensdagavond zou worden uitgezonden op NPO 3, werpt presentator Filemon Wesselink zich op als ‘onderzoeker’. Hij dient zichzelf het diabetesmedicijn toe en laat in de vooraankondiging zien dat hij spreekt met patiënten over de illegale handel in Ozempic. Ook vertelt Wesselink over de bijeffecten van het medicijn, waarmee gebruikers flink zouden kunnen afvallen. Zelf beweert hij aardig wat kilo’s te zijn kwijtgeraakt. „Ik denk dat Ozempic nog maar aan het begin staat van een revolutie in de bestrijding van overgewicht”, zei Wesselink vorige maand.
Geneesmiddelenwet
Om die vooraankondiging is het de IGJ te doen. „Op basis [daarvan] maakte de IGJ zich zorgen of de programmamakers zich bewust zijn van de Geneesmiddelenwet”, zo stelt de Inspectie in een officiële reactie. „Het openbaar promoten van medicijnen waarvoor een recept nodig is, is op basis van deze wet verboden. Dat geldt voor iedereen: fabrikanten, journalisten, influencers etc.” Dit is om ongewenste beïnvloeding van patiënten en consumenten te voorkomen. De IGJ ziet toe op naleving van de Geneesmiddelenwet en kan een bestuurlijke boete uitschrijven bij overtreding hiervan.
Maar wacht eens even, promotie? Reclame? PowNed nam geen geld aan van de maker van Ozempic, dus hoe zou er dan sprake zijn van reclame? „De wet verbiedt het openbaar promoten van medicijnen waarvoor een recept nodig is”, stelt een woordvoerder van de IGJ. Voor deze overtreding is niet relevant of er geld is aangenomen van de farmaceutische industrie, het mag gewoon niet. „Op basis van de Geneesmiddelenwet kan er dan alsnog sprake zijn van reclame.”
Waarschuwing
Kan zijn, benadrukt de woordvoerder – want er is helemaal niet vastgesteld of PowNed de wet in kwestie daadwerkelijk zou overtreden met het uitzenden van de documentaire. Het belletje naar de oproep was uit voorzorg vanwege de vooraankondiging die de Inspectie onder ogen kwam. Er zou sprake kunnen zijn van niet-toegestane reclame, maar of dat daadwerkelijk het geval is moet blijken uit de volledige documentaire, die de Inspectie niet gezien heeft. „Daarbij wordt altijd naar de gehele context gekeken”, zegt de woordvoerder. „Het verschil tussen journalistiek en reclame is soms lastig te beoordelen”, stelt een eerdere reactie van IGJ. „Dit is afhankelijk van de informatie zoals: hoe vaak wordt de naam van een medicijn genoemd of getoond, wordt de werking overdreven, wordt gezegd dat je het middel alleen onder begeleiding van een arts mag gebruiken?”
De IGJ zegt dit alles te hebben toegelicht in een gesprek met PowNed. Daarbij werd inderdaad een mogelijk boetebedrag van 150.000 euro genoemd, maar de Inspectie ontkent met klem dat sprake is geweest van een dwangsom of een verbod. „We hebben puur in de algemeenheid gewezen op de boetesystematiek van de Geneesmiddelenwet”, aldus de woordvoerder. „Die is ook gewoon openbaar te vinden.” Oftewel: er werd uitgelegd wat de gevolgen kunnen zijn bij overtreding van de Geneesmiddelenwet, zonder dat werd gedreigd met een verbod of dwangsom bij uitzending. Volgens een woordvoerder benadert de IGJ media vaker wanneer zij denken dat een publicatie in strijd kan zijn met de wet.
Weesie niet tevreden
Daar is Dominique Weesie het niet mee eens. Hij besloot tot terugtrekking van de uitzending omdat de IGJ dreigde met een boete en een dwangsom. Dat diezelfde Inspectie dat nu ontkent, schoot hem dan ook in het verkeerde keelgat. „Ik heb na overleg met drie advocaten dit programma teruggetrokken. Ik ben me doodgeschrokken en heb ook vier getuigen van het gesprek”, zei de hoofdredacteur tegen het AD. „Ik heb niet voor niets meteen gemeld bij de NPO en het programma teruggetrokken. Ik heb dit ook aanhangig gemaakt bij het Genootschap van Hoofdredacteuren, want dit raakt ook onze journalistieke waardes.”
„We toetsen achteraf” of de Geneesmiddelenwet is overtreden, zo stelt de IGJ. Dat vindt Weesie „wel erg gemakkelijk gezegd”, laat hij woensdag in een reactie aan persbureau ANP weten. „Je mag alles van ze uitzenden. Maar pas achteraf testen ze of een programma in hun ogen wel of niet over de schreef is gegaan. Dan krijgen we alsnog een idiote boete opgelegd.” Weesie zegt te hebben aangeboden om de volledige documentaire te laten zien aan de IGJ, maar die zou daar volgens hem niet op zijn ingegaan. „Ik vind het een heel slecht verhaal dat ze nu aan het terugkrabbelen zijn”, aldus Weesie.
Weesie gaf gisteren aan deze woensdagmiddag in gesprek te gaan met de NPO. De publieke omroep bekijkt nu met de juridische afdeling wat er moet gebeuren met de documentaire. „De journalistieke vrijheid is een groot goed”, stelt de NPO in een statement. „We hebben PowNed onze ondersteuning aangeboden.” Het Commissariaat voor de Media komt later met een reactie.
PowNed zou PowNed of View: De Prikpen graag op een later moment alsnog uitzenden. Of dat gaat lukken, zal de komende dagen moeten blijken. „Ik denk dat we nu in overleg moeten met het ministerie of misschien wel de minister om te kijken of we eruit kunnen komen en anders gaan we het verder uitspelen”, zei Weesie tegen ANP.
PowNed heeft de zendtijd van woensdagavond teruggegeven aan de NPO. Er wordt nu een andere documentaire in het tijdvak uitgezonden: Jelle: wereldberoemd met knikkers.
