Populistische partij Reform timmert aan de weg in het VK, maar hoe groot is het ego van Nigel Farage?

De gemeente Kent had vorig jaar 57.481 gaten in het wegdek. Durham had er 65.038. Gemeente Devon: 55.825. Bij een partijbijeenkomst met duizenden leden van Reform UK, in een grote evenementenhal in Birmingham, komen in een tekstbalk deze cijfers langs over de kwaliteit van de wegen in Engelse steden en dorpen. Cambridgeshire: 64.915. Shropshire: 35.113.

Niet toevallig zijn dit allemaal gemeentes waar het rechts-populistische Reform straks meedoet aan de gemeenteraadsverkiezingen. De conclusie van de partij staat in grote letters in het midden van het scherm: „Jouw gemeente is kapot. Reform gaat die fiksen.” Dan komt partijleider Nigel Farage binnengereden, op een grote gele graafmachine waarmee hij de belabberde lokale wegen wel zal oplappen. De gaten zijn een grote ergernis voor veel Britten, weet Farage: „Als je je autobanden wil verprutsen, ga naar Durham!”

Donderdag gaat een aanzienlijk deel van Engeland naar de stembus. Er zijn verkiezingen voor een mengelmoes aan bestuurslagen. In enkele tientallen gemeentes wordt een nieuwe raad gekozen, er zijn zes burgemeesterverkiezingen en er is één zetel voor het landelijke Lagerhuis te vergeven. Farage ziet donderdag als „eerste grote horde” op weg naar zijn uiteindelijke doel: Reform moet de grootste worden bij de volgende Lagerhuisverkiezingen, op zijn laatst in de zomer van 2029. „Belachelijk ambitieus, maar ik geloof dat het kan. Wij nemen het op tegen de gevestigde orde.”

Deze verkiezingen worden in het Verenigd Koninkrijk gezien als eerste test voor Nigel Farage sinds de landelijke verkiezingen van vorig jaar zomer, toen hij na acht keer proberen een zetel in het Lagerhuis wist te halen. Reform vormt nu voor allebei de grote partijen in het politieke Westminster een risico en is in sommige opiniepeilingen zelfs de grootste partij. Labourleider en premier Keir Starmer behaalde vorig jaar een grote meerderheid, maar sindsdien hebben veel Britten nog niet het idee dat ze erop vooruitgegaan zijn en Labour daalde hard in de peilingen. En voor de Conservatieve Partij zijn dit de eerste verkiezingen onder leiding van Kemi Badenoch, die nog geen naam heeft weten te maken als oppositieleider.

‘Make Britain Great Again’

Reform doet voor het eerst mee in het overgrote deel van de gemeenten en de verwachting is dat de partij enkele honderden van de ruim 1.600 te verdelen gemeenteraadszetels wint, plus misschien enkele burgemeestersposten. En voor de beeldvorming is die ene Lagerhuiszetel in Runcorn, een gemeente ten zuidoosten van Liverpool, misschien wel het belangrijkst. Daar is een tussentijdse verkiezing voor een kiesdistrict dat normaalgesproken in handen is van Labour. Winst voor Reform zou een vervelend en symbolisch verlies voor Keir Starmer betekenen. De uitslag uit Runcorn komt waarschijnlijk vrijdag al vroeg binnen en domineert daardoor het nieuws die dag.

Partijleider Nigel Farage kwam eind maart tijdens een verkiezingsavond van Reform UK in Birmingham met een graafmachine het podium op.

Foto Isabel Infantes/Reuters

Bij de rally in Birmingham zegt partijlid Robert Jones – in witte capuchontrui en met een pint bier in zijn hand – dat hij Reform ziet als „veruit de beste optie van alle partijen”. Jones werd in september vorig jaar lid van de partij en noemt als belangrijk thema meteen immigratie. Jones: „Bizar dat het niet lukt om de bootjes op het Kanaal te stoppen. Ze moeten die migranten tegenhouden op de grens van de Franse en Britse wateren. Koop een oude veerboot. Als die vol is, vaar je iedereen terug naar Calais.” Farage stelt zoiets voor: hij wil de migranten op zee oppikken en terug naar de Franse kust brengen, zonder dat Frankrijk daarmee heeft ingestemd. Geen van de andere partijen wil zo ver gaan.

In de gangen naast de zaal zijn blauwwitte rozetten te koop, mutsen met Let’s Save Britain erop en petjes met Make Britain Great Again. Farage speelt al jaren een rol van betekenis in de Britse politiek, vooral rond het verlaten van de Europese Unie, en het lukt hem nu om opnieuw momentum te creëren. Farage blijft „de man die Groot-Brittannië niet kan negeren”, stelde The Economist vorige week vast op de voorpagina.

Reform wil de Conservatieve Partij vervangen als belangrijkste rechtse partij in het VK en presenteert zichzelf nu al steeds als de ‘eigenlijke oppositie’ in het Lagerhuis

Reform is professioneler georganiseerd dan Farages eerdere partijen en probeert ook Britse kiezers aan te trekken met andere onderwerpen dan immigratie en het bekende anti-Europa-sentiment. En Nigel Farage, schrijft The Economist, is zelf ook „harder, gedisciplineerder en een effectiever figuur” dan vroeger.

Farages doel is dit keer ook veelomvattender dan ‘alleen’ het verlaten van de Europese Unie of bepalen hoe de voorwaarden van die Brexit eruit zien. Reform wil de Conservatieve Partij vervangen als belangrijkste rechtse partij in het VK en presenteert zichzelf nu al steeds als de ‘eigenlijke oppositie’ in het Lagerhuis. Eind vorig jaar passeerden ze de Tories in ledenaantal en hun volgende doel is om ook meer leden dan Labour binnen te halen. Labour heeft er ongeveer 309.000, Reform staat nu op meer dan 226.000.

Inhoudelijk mikt de partij op Britten uit de arbeidersklasse en lagere middenklasse, die weinig vertrouwen meer hebben in andere politieke partijen en vinden dat de kwaliteit van leven erop achteruitgaat. Reform stelt grote belastingverlagingen voor om hen het leven makkelijker te maken: de drempel van de laagste inkomensschijf zou flink omhoog gaan, erfbelastingen zouden worden afgeschaft en de belastingen voor bedrijven zouden met 10 procent omlaag gaan. Tegelijk wil de partij belangrijke voorzieningen als water en energie weer (deels) nationaliseren. Zoiets zou de overheid miljarden kosten, maar waar Reform dat van zou gaan betalen, is onduidelijk.

Leiderschapsstijl

Nieuwe landelijke verkiezingen zijn pas over vier jaar, dus partijlid Robert Jones vindt gespeculeer over Reform als grootste partij en Nigel Farage dan als premier nogal hypothetisch. „Zoiets kan alleen gebeuren als Nigel zijn leiderschapsstijl verandert en accepteert dat ook anderen binnen de partij aandacht krijgen.” Jones ziet groeipijnen bij de partij en vindt dat Farage begin dit jaar „zijn ware gezicht heeft laten zien”, rond een rel met één van de vijf Lagerhuisleden van Reform, Rupert Lowe. „Zijn ego zit hem duidelijk in de weg.”

Wat er gebeurde: zakenman Lowe had in een interview kritische opmerkingen gemaakt over Farage. Prompt deed de partijtop aangifte bij de politie tegen Lowe en beschuldigden ze hem van pesterijen en fysieke bedreigingen. Jones: „Een schandalig overtrokken reactie. Naar de politie stappen is gewoon sneu. Het laat zien dat Nigel een egoïstische narcist is.” Reform schorste Lowe en de fractie had, pas een paar maanden na de verkiezingen, nog maar vier leden in plaats van vijf. Stel dát Farage inderdaad ooit een meerderheid in het Lagerhuis (650 leden) zou halen, dan zou hij niet met vier, maar met meer dan 325 parlementariërs moeten samenwerken, merkten politiek analisten op.

Winst van Reform kan bij de verkiezingen donderdag vervelend uitpakken voor regeringspartij Labour, maar de Tories maken zich nog grotere zorgen over de opkomst van Farage. De Conservatieve Partij verliest donderdag waarschijnlijk honderden zetels. Deels komt dat door het succes dat ze vier jaar geleden in deze verkiezingsronde boekten: dat was middenin de coronacrisis en onder leiding van Boris Johnson verliepen de eerste vaccinatierondes in het VK soepel en snel. Tegen de grote winst van toen wordt hun verlies van nu afgezet.

Maar er is meer. De graafmachine waar Nigel Farage in Birmingham trots op werd rondgereden, had hij geleend van Anthony Bamford. Een zakenman die voorheen miljoenen ponden aan de campagnes van de Conservatieve Partij doneerde. Nu geeft hij aan Reform en betaalt hij ritjes met een helikopter voor Farage. De angst bij de Conservatieven is dat meer van hun donateurs Reform als beter alternatief voor Labour gaan zien, en dus overstappen. Net zoals met hun voormalige Lagerhuisleden gebeurt. De burgemeesterskandidaat van Reform voor Greater Lincolnshire is ex-Tory, net als enkele andere leden van de partijtop.

Het team van de Conservatieve partijleider Kemi Badenoch probeert het verlies donderdag alvast te managen en voorspelt dat dit weleens het slechtste resultaat voor de Conservatieven ooit zou kunnen zijn. Badenoch wordt daar waarschijnlijk niet al te hard op afgerekend – ze is pas relatief kort partijleider en de fractie gunt haar wat meer tijd. Tegelijk bestaat binnen de partij volop discussie over de beste strategie om met Reform om te gaan.

Zelfs een eventuele coalitie van de Conservatieven en Reform op landelijk niveau komt daarbij al ter sprake, om samen Labour te kunnen bestrijden. Badenoch wil daar niets van weten, zei ze dit weekend, al zou samenwerking op lokaal niveau volgens haar wel kunnen. En Nigel Farage? Die verwerpt dit soort suggesties vol zelfvertrouwen en noemt de Conservatieven „een mislukt merk”.

Vorige week zei premier Starmer in het Lagerhuis tegen Badenoch dat ze zich geen illusies moet maken en dat Farage „de Tories verorbert als ontbijt”. Ja, voegde Farage daaraan toe, „en als lunch neem ik Labour erbij”.

Delen





Mail de redactie