Schaakkampioene Natalja Zjoekova: „De relaties tussen schakers uit Rusland en Oekraïne blijven goed. Zolang we het maar niet hebben over die mensen die openlijk oproepen tot het doden van Oekraïners.”
Foto Aleksandr Gimanov
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Schaken De Oekraïense schaakkampioene Natalja Zjoekova (43) spreekt zich uit tegen de Russische invloed bij de internationale federatie.
Af en toe schaakt grootmeester Natalja Zjoekova met de loco-burgemeester van Odessa. Dan zitten ze tegenover elkaar, boven een schaakbord van esdoornhout dat is ondertekend door Judit Polgár, de beste vrouwelijke schaker ooit. Zjoekova is gemeenteraadslid voor de partij Dienaar van het Volk van de Oekraïense president Zelensky. Loco-burgemeester Dmytro Zjeman is geen lid van haar partij, maar Zjoekova schonk hem het schaakbord toen ze de raad betrad in 2020. Samenwerking is in het stadhuis vereist, omdat geen enkele partij een meerderheid heeft.
De Oekraïense en Europese schaakkampioene Zjoekova (43) steekt ook de hand uit naar Russische schakers, maar vraagt ze wel afstand te doen van hun vaderlandse driekleur. „Je kunt niet tegen de oorlog zijn en onder de Russische vlag blijven.”
Geen elektriciteit
Een golf van Russische aanvallen op het elektriciteitsnet veroorzaakt overal in Odessa stroomuitval. Voor Zjoekova is het leven tijdens de oorlog niet milder. Toen ze zich thuis klaarmaakte voor het interview, was er geen elektriciteit. „Voor de oorlog was ik erg kieskeurig. Alles moest op een bepaalde manier”, zegt ze. „Koffie moest een americano zijn en per se uit een stenen kopje. Nu kan ik gewoon heet water uit een papieren bekertje drinken – als dat al beschikbaar is.”
Odessa staat bekend als ‘de parel van de Zwarte Zee’ vanwege de weelderige negentiende-eeuwse architectuur in Europese stijl. Het uitzicht over zee is nu afgesloten voor publiek. De haven is een strategisch object geworden – verboden om te fotograferen uit angst dat de beelden in handen van de vijand kunnen vallen. Langs de kust zijn mijnen neergelegd.
„Het is onvoorstelbaar”, zegt Zjoekova. „Het is een echte oorlog, van het soort dat we alleen in films hebben gezien. Als je hier niet woont, kun je niet begrijpen hoe allesomvattend de oorlog is, of hoe het is dat dit al bijna een jaar aan de gang is.”
Arkadi Dvorkovitsj werd in de zomer herkozen als hoofd van de internationale schaakfederatie FIDE. Deutsche Welle schreef: ‘Dit betekent dat Poetin nog steeds koning van het schaken is’.
„Helaas ja, dat klopt. Als je naar de raad van toezicht van de Russische schaakfederatie kijkt, zie je dat de voorzitter Dmitri Peskov is, de woordvoerder van Poetin. Politiek en schaken zijn met elkaar verbonden – maar dat geldt voor alle sporten. De Russische vlag is nu besmeurd met bloed. Onder deze vlag vermoordt en verkracht het leger onze kinderen, vrouwen. Ze gedragen zich absoluut abnormaal. Sommige Russische sporters die tegen de oorlog zijn, strijden nog steeds onder Russische vlag. Ik kan dit niet begrijpen.”
Dvorkovitsj werd gekozen door Rusland en 156 andere landen. De Oekraïense tegenkandidaat Barysjpolets had slechts zestien stemmen. Ziet u oplossingen op korte termijn?
„Die zie ik niet. Iedereen denkt alleen aan zijn eigen hachje. Sommigen zeggen dat hij zijn werk goed doet en dat hij een goede manager is. Maar hij doet alles voor Russen. Nu zijn de regels voor de wereldkampioenschappen voor vrouwen veranderd en mochten Russen deelnemen aan de World Rapid & Blitz in Almaty.
„Ze lijken dat onder een neutrale vlag te doen, maar direct na het toernooi staan ze weer onder de Russische vlag. Dat is niet echt een standpunt innemen. Dit zijn Russische methoden. Ze denken dat ze de slimste zijn. Maar het is abnormaal.
„Bij sporten zonder een Russische voorzitter zou dit niet gebeuren. Er zijn natuurlijk schakers die wel een standpunt innemen, zoals Aleksandra Kostenjoek [hij zal vanaf 2024 voor Zwitserland spelen].”
Is er enige spanning tussen Russische en Oekraïense spelers?
„De relaties tussen schakers uit Rusland en Oekraïne blijven goed. Zolang we het maar niet hebben over die mensen die openlijk oproepen tot het doden van Oekraïners, of over de ‘denazificatie van Oekraïne’ en dat soort woorden waarvan we de betekenis niet eens begrijpen. Over [schakers als] Sergej Karjakin of Sergej Sjipov.”
Kort na het uitbreken van de oorlog heeft de Oekraïense schaakbond gevraagd om „de juiste beoordeling en bestraffing van [drie] beroemde grootmeesters die openlijk de agressie tegen Oekraïne steunen”, oftewel Karjakin, Sjipov en Anatoli Karpov. Op 28 februari veroordeelde de internationale schaakfederatie officieel de Russische invasie in Oekraïne. In maart legde de ethiek- en tuchtcommissie van de FIDE een schorsing van zes maanden op aan Karjakin vanwege zijn publieke uitspraken over de oorlog in Oekraïne. De commissie concludeerde dat Sjipov de ethische code niet had geschonden.
U woonde vroeger in Moskou. Voelt u zich verraden?
„Ja. Ik heb daar gewoond omdat mijn eerste echtgenoot [grootmeester Aleksandr Grisjtsjoek] uit Rusland komt. Mijn dochter is geboren in Moskou. Ik heb nooit enige vorm van vijandigheid gevoeld. Mijn man woonde hier al vele jaren bij mij. Weet je, het is volkomen kunstmatig. De haat voor Oekraïners is volledig verzonnen.”
Wat was uw laatste schaakpartij?
„Sinds het begin van de oorlog heb ik in één toernooi gespeeld: het EK in Praag, in augustus. Ik zou graag meer spelen, maar elke ochtend begint met het nieuws. Elke avond wordt afgesloten met het nieuws. En schaken vereist concentratie, het vereist voorbereiding. Het is moeilijk om daar nu op te focussen.”
Haar echtgenoot, de Amerikaans-Oekraïense schaakgrootmeester Alexander Onisjtsjoek, breekt in. „Odessa en schaken, dat is jouw leven, als je het mij vraagt.”
Zjoekova: „Ook als ik niet speel, organiseer ik toernooien. En Odessa, ja je hebt gelijk. Onze Zwarte Zee, onze prachtige kust, die nu vol mijnen ligt. De echo van de oorlog zal hier nog lang klinken, zelfs nadat we hebben gewonnen.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data121829705-46e3e3.jpg|https://images.nrc.nl/t_6gnAXwhHYFjEsRz2bVvAiRfvw=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data121829705-46e3e3.jpg|https://images.nrc.nl/FbLtv6MVI2jlF-dvHeTze86rkvc=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data121829705-46e3e3.jpg)
