N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Reportage
Politiehonden Na de schokkende beelden in Zembla wil de politie met een ‘positieve training’ de bijtincidenten van politiehonden terugdringen. Afgelopen jaren kwam ook aan het licht dat de honden met schoppen en stroomschokken werden mishandeld.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101778067-55df29.jpg)
In een zwarte bus op een grasveldje bij het TT Circuit Assen wacht politiehond Rebel op zijn baas. Agent Albert de Vries loopt naar de bus, opent de kooi waarin het zwart-bruin gevlekte dier zit, maakt zijn halsband vast aan de lange lijn en dirigeert hem uit de bus. De Hollandse herder houdt zijn ogen de hele tijd op hem gericht. Als hij een voorwerp in het gras vindt en blaft, krijgt hij een bal als beloning.
Rebel is de eerste ‘positief getrainde’ surveillancehond van de politie. De Vries nam hem in huis toen hij zeven weken oud was en trainde hem zonder te straffen. Uitzonderlijk.
Deze positieve training is onderdeel van de nieuwe Koers Politiehonden, vertelt verantwoordelijke Ronald Verheggen. Die training moet ongewilde bijtincidenten voorkomen. Vandaag kunnen media in Assen vragen stellen over die nieuwe koers. Twee andere honden lopen met Rebel een parcours, terwijl ze worden gefilmd. Verheggen drinkt ondertussen een kop koffie. De politiehond moet „geprofessionaliseerd” worden, zegt hij.
Diervriendelijkheid
Twee jaar geleden werd pijnlijk duidelijk waarom een nieuwe training van de surveillancehonden nodig is. In een uitzending van Zembla is te zien dat een politiehond naar een verwarde man wordt gegooid en daarna door een autoraam naar binnen wordt geduwd.
Ook ziet de televisiekijker privéopnames van aanhoudingen en video’s van de politie waarin politiehonden blijven doorbijten, ook als hun begeleider ze soms tien keer het commando tot stoppen geeft. Sommige verdachten houden blijvende schade aan de beten over. Het programma toont ook dat honden in de training worden geslagen en met stroom worden bewerkt.
Twee jaar voor de Zembla-uitzending was hij in opdracht van de landelijke politie al bezig met een andere manier van honden trainen, vertelt Verheggen, die erkent dat de uitzending die nieuwe aanpak heeft versneld. Diervriendelijkheid moet vooropstaan en de hondengeleiders moeten beter worden opgeleid. Zijn die maatregelen genoeg om meer incidenten te voorkomen?
Als politieman Verheggen moest kiezen, zou hij ook liever door een wapenstok worden geslagen dan door een politiehond worden gebeten, zegt hij. Deskundigen noemen politiehonden een van de zwaarste middelen die een agent kan inzetten.
Een surveillancehond moet een zoekhond worden die kan bijten, niet andersom
Ronald Verheggen politieman
Er zijn vierhonderd politiehonden in Nederland. De politie werkt altijd met Hollandse en Mechelse herders. Sinds 2019 registreert de politie ingezette geweldsmiddelen – als de hulpofficier van justitie het als geweld aanmerkt en de verdachte gewond raakt. Wat opvalt: in 2019 werd een hond nog 364 keer gebruikt, vorig jaar 139 keer. „We zijn de reden nog aan het onderzoeken”, zegt Verheggen, „maar ons werk en de komst van het stroomstootwapen zouden een verklaring kunnen zijn.”
Onderzoeker Jaap Timmer is kritisch. Hij is socioloog aan de Vrije Universiteit Amsterdam met een specialisatie in geweldsinzet bij politiewerk. „Over de inzet van de hond stond lange tijd niets in de ambtsinstructie voor agenten”, zegt hij. Sinds 2021 gebeurt dat wel. Agenten mogen een hond inzetten bij een verdachte die aannemelijk „een voor onmiddellijk gebruik gereed wapen heeft”.
Het inzetten mag ook bij verdenking van een misdrijf waarop vier jaar cel of meer staat. „Dat is niet streng genoeg”, zegt Timmer. „Omdat het inzetten van een hond heel ingrijpend is, zou het wat mij betreft beperkt moeten blijven bij het aanhouden van verdachten van geweldsdelicten. Het gebruik van een hond binnenshuis, bij kinderen, of bij een vermogensdelict waarop vier jaar staat, is niet ingeperkt in de ambtsinstructie.”
Sinds 1 april geldt daarnaast een nieuwe richtlijn: een politiehond moet in principe aan de lijn, tenzij sprake is van dreiging. Wat die dreiging inhoudt, mag de agent beoordelen. „We willen dat de politieambtenaar zelf mag bepalen wat het beste werkt”, verklaart Verheggen. „De agent moet de inzet wel kunnen verantwoorden.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2020/04/web-2904binpolitiehond.jpg)
Schoppen en stroomschokken
De politie koopt bijna alle honden van trainers die lid zijn van de Koninklijke Nederlandse Politiehond Vereniging (KNPV). Afgelopen jaren onthulden verschillende media dat het voor KNPV-leden niet ongebruikelijk is honden met schoppen en stroomschokken te mishandelen. Een voor dierenmishandeling veroordeeld lid verklaarde dat „meer dan 90 procent” van de trainers dit doet.
Verheggen: „Leden die zich schuldig maken aan excessen worden geroyeerd, horen we van de KNPV. En wij kopen sinds de invoering van de Wet dieren geen dieren meer die met stroom opgeleid zijn.” Nu gebruikt de politie bij 25 procent van de honden nog stroom – als dat eenmaal gebruikt is in de training luistert een hond minder goed naar positieve prikkels. „Dat moet binnen zes jaar voorbij zijn”, zegt Verheggen.
Problematisch is ook hoe de politie naar de hond keek, zegt VU-onderzoeker Jaap Timmer. „Men dacht: het is een dier en niet beheersbaar, maar dat is niet waar.” Er worden nu wel goede stappen gezet, ziet Timmer. De hond stond lang niet bovenaan het prioriteitenlijstje van de politie, zegt ook Verheggen. „Toen ik deze functie kreeg, zag ik tot mijn verbazing dat er geen landelijke opleiding voor hondengeleiders is. Bij een lokale eenheid oefent een geleider met een instructeur, iedere eenheid doet wat zij denkt dat verstandig is. Dat mag niet zo doorgaan.”
Het Team Politiehond is nu bezig met het opstellen van die opleiding, de training en het profiel van een hondengeleider. „Die moet willen zoeken met de hond, de-escaleren en hem pas in de laatste plaats als geweldsmiddel zien”, zegt Verheggen. „Een surveillancehond moet een zoekhond worden die kan bijten, niet een bijthond die kan zoeken. Net iets minder agressief.”
Wenselijkheid hond
Een half jaar geleden begon de politie Noord-Nederland met een pilot. „Een geleider moet in plaats van eens per twee jaar, vier keer per jaar praktijkscenario’s laten zien om het certificaat te behouden”, zegt Verheggen. Volgend jaar wordt onderzocht of de verbeteringen structureel wat hebben veranderd.
Ook de wenselijkheid van de hond wordt getoetst. „Als de hele samenleving het afschuwelijk blijkt te vinden hoe wij met die honden omgaan”, zegt Verheggen, „dan zouden we ermee moeten stoppen.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data64588192-e3138b.jpg)
