Het besluit om extreemrechtse auteurs niet te weren heeft het belangrijke Amerikaanse platform Substack in grote problemen gebracht. Via Substack kunnen onafhankelijke auteurs nieuwsbrieven publiceren. Auteurs lopen nu weg of dreigen dat te doen, en de leiding van Substack staat onder zware druk om haar beleid aan te passen.
Dat 2024 het jaar is van de Amerikaanse presidentsverkiezingen geeft de kwestie extra gewicht. Want Substack geldt als een platform waar, anders dan op sociale media als Twitter en Facebook, rustige en genuanceerde presentatie van ideeën en argumenten nog de toon zet.
Maar nu wordt het platform hard geconfronteerd met een dilemma waar alle internetbedrijven en sociale media vroeg of laat op stuiten. Geef je gebruikers met een beroep op de vrijheid van meningsuiting alle ruimte om te schrijven wat ze willen? Of beperk je, via zogenoemde moderatie, wat gebruikers kunnen plaatsen, om zo verspreiding van haat, discriminatie en nepnieuws te voorkomen?
Al ten tijde van de coronapandemie kreeg Substack kritiek omdat het verspreiders van antivax-theorieën hun gang liet gaan. Wie een betaalde nieuwsbrief via Substack uitbrengt, moet tien procent van zijn inkomsten uit abonnementen afdragen aan het platform. Dat kan daardoor profiteren van allerlei dubieuze bijdragen.
Hakenkruis
De huidige onrust rond het platform begon eind november. The Atlantic schreef onder de kop ‘Substack heeft een nazi-probleem’ dat Substack weliswaar een belangrijke rol wil spelen in de aanloop naar de verkiezingen, maar „onder de oppervlakte een thuis is geworden voor, en een verspreider van, witte suprematie en antisemitisme”.
„Substack heeft niet alleen een podium geboden aan schrijvers die openlijk nazi-retoriek plaatsen, maar verdient daar in veel gevallen ook aan”, aldus de auteur, Jonathan M. Katz. Hij had bij een steekproef zestien nieuwsbrieven aangetroffen met in hun logo of als prominente illustraties nazisymbolen, zoals het hakenkruis. Ook vond hij pleitbezorgers van de zogenoemde ‘omvolkingstheorie’.
Afgelopen weken liep de spanning verder op. Op het platform, opgericht in 2017, schreven vorig jaar maart 17.000 auteurs een betaalde nieuwsbrief. Meer dan 200 van hen ondertekenden onder de kop ‘Substackers tegen nazis’ een protestbrief aan de leiding. Ze vragen daarin waarom sekswerkers wel gemodereerd worden, en neonazi’s niet, en verwijten het platform de eigen regels tegen schadelijke berichten niet te handhaven.
In reactie daarop schreef een van de drie oprichters van Substack, Hamish McKenzie: „Wij houden ook niet van nazi’s, we zouden willen dat niemand zulke ideeën heeft. Maar we geloven niet dat het probleem verdwijnt door censuur, of het afsnijden van de mogelijkheid er geld mee te verdienen. Dat zou het probleem alleen maar erger maken.” Open debat, schreef hij, is de beste manier om slechte ideeën te ontkrachten.
Dat standpunt was ook ingenomen door ruim honderd Substack-auteurs, die op hun beurt een brief ondertekenden, met de kop ‘Substack zou niet moeten besluiten wat wij lezen’. Volgens die brief is het een misverstand om Substack te vergelijken met sociale media als Twitter en Facebook omdat het gebaseerd is op nieuwsbrieven waarop je je naar keuze kan abonneren of niet. „Substack is niet één platform, het bestaat uit duizenden platforms en je kan kiezen van welk platform te deel wil uitmaken.” Deze brief is onder meer ondertekend door klokkenluider Edward Snowden en filosoof Slavoj Zizek.
Dde critici van Substack kregen afgelopen week een belangrijke steun in de rug van de invloedrijke Substack-auteur Casey Newton. Hij dreigde zijn gezaghebbende nieuwsbrief over technologie en sociale media, Platformer, bij Substack weg te halen als het beleid niet wordt aangepast. Platformer heeft naar schatting 155.000 volgers, van wie vijf procent een betaald abonnement heeft. Recentelijk heeft Newton tientallen betalende abonnees verloren, omdat ze „geen nazi’s financieel willen steunen”, citeert hij een van hen.
‘Rode loper voor nazi’s’
Newton erkent dat moderatie vaak lastige dilemma’s oplevert, maar in deze kwestie zou daarvan geen sprake zijn. „Het uitrollen van de rode loper voor nazi’s strookt zacht gezegd niet met onze waarden hier bij Platformer.” Hij brengt in herinnering dat Facebook aanvankelijk ook Holocaust-ontkenners duldde, tot het in 2020 van koers veranderde: een peiling had getoond dat bijna een kwart van de Amerikanen tussen 18 en 39 jaar zei te geloven dat de Holocaust een mythe dan wel overdreven was.
Niet of nauwelijks modereren past niet alleen bij de libertaire ideologie die dominant is bij veel start-ups in Silicon Valley, aldus Newton. Het bespaart ook veel geld en moeite. Maar Substack kan zich niet meer verschuilen achter het argument dat het slechts een doorgeefluik van nieuwsbrieven zonder redactionele verantwoordelijkheid is. Want via het eigen sociale medium Notes verstrekt het gebruikers ook aanbevelingen van nieuwsbrieven – waarmee het riskeert extremisten te steunen.
