De uitwisseling van medische patiëntgegevens verloopt nog steeds moeizaam. Dat blijkt uit een enquête van de Federatie Medisch Specialisten (FMS) die woensdag gepubliceerd is. De beroepsvereniging stelt dat hierdoor de veiligheid van patiënten onder druk komt te staan. De gebrekkige uitwisseling kan leiden tot fouten in medicatievoorschriften, vertragingen in – of onnodige herhaling van – behandelingen.
Aan de enquête deden 1.116 medisch specialisten mee. Bijna alle ondervraagden (97 procent) lieten weten hinder te ervaren door de gebrekkige beschikbaarheid van patiëntgegevens. Met name is de uitwisseling van gegevens met andere zorgverleners (bijvoorbeeld huisartsen en ggz-instellingen) een struikelpunt, laten de specialisten weten in de enquête. Bij een soortgelijke enquête in 2020 stelde 80 procent van de ondervraagde specialisten te vrezen voor de patiëntveiligheid door slechte uitwisseling van gegevens.
De resultaten van het onderzoek zijn woensdag aan minister Fleur Agema (Volksgezondheid, Welzijn en Sport, PVV) aangeboden. De federatie roept het kabinet woensdag op tot actie. „Als de minister de veiligheid van patiënten wil verbeteren, als ze de onnodige werkbelasting van al die artsen en verpleegkundigen wil verlichten, moet ze dit gewoon gaan regelen. Neem de regie. Fiks dit!”, aldus Iris Verberk, internist-nefroloog en bestuurslid bij FMS.
Sinds dinsdag maakt de Italiaanse krant Il Foglio een editie die volledig – van de koppen, de inhoud van de artikelen tot soms ook de ironie – met kunstmatige intelligentie is gegenereerd. Il Foglio AI telt vier pagina’s, met een twintigtal artikelen en drie commentaren, en verschijnt van dinsdag tot vrijdag als extra editie bij de gewone krant.
„Het idee ontstond zo’n jaar geleden uit een ander experiment”, vertelt Claudio Cerasa, hoofdredacteur van Il Foglio aan NRC. „Een maand lang verstopten we elke dag een door AI gegenereerd artikel in de krant en vroegen onze lezers het op te sporen.” Wie de meeste kunstmatige artikelen wist te ontmaskeren, kon een abonnement en een fles champagne winnen.
Het bleek een nuttige stunt: „Vooral meer schematisch geschreven artikelen kwamen over als ‘verdacht’ – soms onterecht. Daaruit trokken we de les dat sommige van onze journalisten best wat creatiever mochten schrijven.”
De redactie is enthousiast over de AI-editie, zegt de hoofdredacteur. „Onze journalisten zijn zelfbewust genoeg om te menen dat ons werk niet door een computer kan worden vervangen.” Il Foglio wordt vaak aan de rechterkant van het politiek spectrum geplaatst, en verdedigt net zo goed een conservatief als liberaal standpunt. Het dagblad heeft een sterke eigen stem, soms met een ironische ondertoon. Een benadering, zo maakt de redactie zich sterk, die een computer niet zo makkelijk kan imiteren.
Lees ook
AI kan een journalist ‘superpowers’ geven, maar moet dat ook?
De meeste grote nieuwsmerken experimenteren voorzichtig met kunstmatige intelligentie, zoals Chat GPT, reageert Natali Helberger, hoogleraar recht en digitale technologie, met een speciale focus op AI aan de Universiteit van Amsterdam. „Maar AI-tools worden nu op redacties vooral ingezet om de spelling in teksten te checken, documenten te analyseren of automatisch te vertalen.” Nieuwsmedia zijn huiverig om AI te gebruiken om teksten (mee) te schrijven, zegt Helberger.
Nieuwsconsumenten verwachten dat ook van redacties, blijkt uit het Digital News Report van het Reuters Institute en de University of Oxford van 2024, een onderzoek dat in 47 landen de houding tegenover nieuws, en het gebruik van AI hierbij, bestudeert. Nieuwsconsumenten voelen zich comfortabeler als AI bij vertaling en transcriptie wordt ingezet, maar niet als die zou worden gebruikt om journalisten te vervangen.
„Een krant die dit soort experiment doet, moet ook waakzaam zijn over wat dit met het vertrouwen van de lezers doet”, zegt Helberger. „De lezer wil weten wat door AI is geproduceerd. Welke rol speelt de journalist nog? Hoe waakt de redactie erover dat het eindresultaat accuraat blijft? En wat doet dit op termijn met de expertise van journalisten?”
Debat over AI in de journalistiek
De lezers van Il Foglio reageren overwegend positief en geamuseerd, zegt hoofdredacteur Cerasa. Bij elk artikel in de AI-editie staat uitdrukkelijk vermeld dat het stuk met kunstmatige intelligentie werd gemaakt. De krant maakt gebruik van Chat GPT Pro. „Slaat het artikel de bal helemaal mis, dan brengen we het niet. Staan er enkele fouten in, zoals in de namen, dan wel.”
De eerste AI-voorpagina ging over het telefoongesprek tussen de Russische president Vladimir Poetin en zijn Amerikaanse evenknie Donald Trump. AI voerde ook een factcheck op Trumps uitspraken uit, en publiceerde een door AI gegenereerde speech die oud-premier Mario Draghi, die deze week het Italiaanse parlement toesprak, „eigenlijk écht had willen geven”. AI gaf via die weg de Italiaanse politici een oorveeg omdat die te weinig daadkracht zouden tonen.
De meeste artikelen zien er behoorlijk logisch en vlot leesbaar uit, maar hebben geen citaten van echte mensen. En wat Cerasa zelf opvalt, is dat AI als het gaat om Trump moeite heeft om de actualiteit bij te benen. „Als je aan het systeem geen heel specifieke vragen stelt, schrijft AI over Trump alsof die het Witte Huis nog moet betreden.”
Behalve een stunt en een experiment wil de krant via deze weg graag het debat over AI in de journalistiek en in het dagelijks leven aanzwengelen. Boeiend, erkent professor Helberger, zolang nieuwsredacties transparant zijn over het gebruik van AI en kwaliteitscontrole doen op het eindproduct. Daarnaast waarschuwt zij voor valkuilen. „Factchecken en ‘bias reduction’ [vermindering van partijdigheid] staan in de Verenigde Staten tegenwoordig onder druk. Het risico bestaat dat dit straks een negatieve weerslag heeft op de kwaliteit van Chat GPT.”
Het AI-experiment – of eerder de publiciteitsstunt? – van Il Foglio prikkelt de nieuwsgierigheid van nieuwe lezers en duwt de verkoopcijfers omhoog. De oplage steeg de voorbije dagen met 30 tot 40 procent.
Dit artikel kwam niet tot stand met hulp van Chat GPT.
Om te kunnen inspelen op twee grote trends in het tijdperk van kunstmatige intelligentie (AI), legt Alphabet, moederbedrijf van Google, het enorme bedrag van 32 miljard dollar (ruim 29 miljard euro) op tafel voor de overname van de cybersecuritystart-up Wiz.
De ene trend waarop Google met de overname reageert, is de groeiende vraag naar beveiliging van gegevens in de cloud. De andere trend is de toenemende behoefte van klanten om hun data onder te brengen in meerdere clouds tegelijk, schrijft Google in een persverklaring.
Wiz moet de clouddienst van Google gaan helpen de achterstand in te lopen op de concurrerende clouddiensten van Microsoft en Amazon. Die hebben marktaandelen van 21 respectievelijk ruim 30 procent. Die van Google bedraagt zo’n 12 procent.
Wiz is vijf jaar geleden opgericht door vier veteranen van een inlichtingeneenheid van het Israëlische leger. Afgelopen jaren hebben ook andere ex-leden van deze Eenheid 8200 – gespecialiseerd in cyberveiligheid, hacking en surveillance – met succes cybersecuritybedrijven opgezet. Vaak kregen ze daarbij steun van durfinvesteerders uit Silicon Valley, waar ook veel klanten zitten. De oprichters van Wiz kenden de weg. Hun eerste onderneming, ook actief in cyberveiligheid, heette Adallom. In 2015 verkochten ze haar aan Microsoft.
Wiz konden ze daarna ontwikkelen met hulp van vooraanstaande durffinanciers als Andreessen Horowitz en Sequoia Capital. Inmiddels heeft Wiz zijn hoofdkwartier in New York, naast een vestiging in Tel Aviv.
Raket
„Door onderdeel te worden van Google Cloud”, schrijft Wiz nu in een verklaring bij de overname, „krijgen we een raket op onze rug gebonden. We kunnen sneller innoveren dan zelfstandig mogelijk zou zijn.”
De opkomst van AI leidt tot een sterk groeiende vraag naar opslag van data. Beveiliging daarvan wordt tegelijk belangrijker; bedrijven en instellingen moeten permanent rekening houden met hacks en andere aanvallen op hun bestanden. Door AI kunnen die aanvallen doelgerichter en gevaarlijker worden – wat de vraag naar betrouwbare beveiliging verder doet toenemen.
Niet eerder heeft Google zo’n grote overname gedaan als deze. Afgelopen zomer wilde de Amerikaanse techreus Wiz al kopen, maar toen liep het stuk op de prijs die Alphabet bood: 23 miljard dollar. Wiz zei daarna zich te richten op een beursgang, maar deze dinsdag bleek het alsnog akkoord met Alphabet.
Niet alleen krijgt Wiz nu een bijna 40 procent hogere prijs dan waarvan vorig jaar sprake was. Opmerkelijk is ook de afspraak dat Alphabet liefst 10 procent van de koopsom aan Wiz betaalt als afronding van de overname alsnog stukloopt: 3,2 miljard dollar. Dat is een uitzonderlijk hoog percentage voor een zogeheten break fee, schrijft de Britse zakenkrant Financial Times. Waar 2 tot 3 procent normaal is, zou het bij omstreden overnames zelden meer zijn dan 7 procent.
Hoe graag Google de kennis en vaardigheden van Wiz ook wil toevoegen aan Google Cloud – of de deal echt doorgaat, heeft het Amerikaanse bedrijf niet volledig in eigen hand. De Federal Trade Commission (FTC) kan nog dwarsliggen.
Onder de vorige Amerikaanse president, Joe Biden, stond dat orgaan bijzonder kritisch tegenover de economische machtsconcentratie in de technologiesector; bij grote techbedrijven in het algemeen, en Google in het bijzonder.
Toen Donald Trump opnieuw werd verkozen tot president, verwachtten veel techbedrijven een mildere benadering door de overheid. Maar inmiddels is daarover twijfel gerezen. Toezichthouders zeggen geen radicale breuk met het tijdperk-Biden na te streven, en fusies en overnames kritisch onder de loep te blijven nemen.
Google is verwikkeld in twee rechtszaken over zijn veronderstelde dominantie – op de markt voor zoekmachines en op die van advertentietechnologie. In de eerste zaak heeft een rechter al bepaald dat Google een monopolist is, en zich in strijd met de wet als monopolist heeft gedragen. Mogelijk moet Google daarom zijn populaire browser Chrome verkopen.
Bij de overnameafspraak hebben Alphabet en Wiz afgesproken – wellicht om bezwaren van de toezichthouder vóór te zijn – dat Wiz binnen het Amerikaanse concern een zelfstandige positie behoudt. Wiz zal daardoor ook data kunnen blijven beveiligen bij concurrenten van Google Cloud, zoals Amazon Web Services, Microsoft Azure en Oracle Cloud.
Lees ook
Surveillance-industrie Israël in schijnwerpers door Pegasus-schandaal
Een kritisch rapport over de milieueffecten van Schiphol is aangepast onder druk van de luchthaven en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Termen als „onjuist” en „ten onrechte” werden veranderd in „deels niet consistent” en „discutabel”. Dat blijkt uit onderzoek van NRC.
De kwestie draait om een milieustudie die in 2020 voor Schiphol werd gemaakt, ter voorbereiding op een nieuwe wet. Die milieustudie schiet flink tekort volgens de commissie voor de milieueffectrapportage (MER), een onafhankelijk overheidsadviseur die de wettelijke taak heeft milieustudies te beoordelen. De commissie MER vatte haar kritiek samen in een eigen onderzoeksrapport, maar zwakte dit af na druk van Schiphol en het ministerie. De bekritiseerde milieustudie vormt desondanks de basis voor een spoedwet die minister Madlener (Infrastructuur en Waterstaat, PVV) dit voorjaar wil doorvoeren om het aantal vluchten op Schiphol wettelijk vast te leggen.
Leugens
Op Schiphol stijgen en landen al jaren fors meer vluchten dan de huidige wet toestaat. Hierdoor veroorzaakt Schiphol méér geluidsoverlast dan wettelijk is toegestaan. Die overschrijding wordt al ruim tien jaar gedoogd.
Bijna tweehonderdduizend omwonenden van Schiphol ondervinden ernstige geluidshinder en meer dan twintigduizend bewoners worden ’s nachts wakker door vliegtuiglawaai. Omwonenden klagen al jaren dat de luchtvaartbranche door slim bespelen van de overheid bestaande regels weet op te rekken, en zo meer vluchten kan uitvoeren. De term ‘schiphollen’ – misleiden door manipulatie, leugens, het verdraaien van feiten – heeft inmiddels zelfs een publicatie van het ministerie van Binnenlandse Zaken over de staat van het landsbestuur bereikt.
Vorig jaar oordeelde de rechtbank Den Haag, in een civiele zaak die meer dan drieduizend omwonenden hadden aangespannen tegen de staat, dat omwonenden onvoldoende worden beschermd tegen geluidshinder en slaapverstoring. „Door het ontbreken van adequate en daadwerkelijk gehandhaafde normen ontbreekt het mensen die overlast ervaren door Schiphol al jarenlang aan effectieve rechtsbescherming”, aldus de rechter. Volgens de rechtbank stelt de staat consequent de bedrijfsbelangen van Schiphol voorop, en kijkt pas daarna hoe tegemoet kan worden gekomen aan de burgerrechten van omwonenden. De rechter beval de overheid binnen twaalf maanden de geldende wet- en regelgeving te handhaven.
Uitstel afgewezen
Die deadline, die deze donderdag afloopt, gaat Infrastructuur en Waterstaat (IenW) niet halen. Vorige maand probeerde het ministerie van de rechter uitstel te krijgen, maar dat werd niet toegekend.
In 2020 wilde het kabinet al een einde maken aan de gedoogsituatie door een hoger aantal vluchten wettelijk vast te leggen. Daarvoor liet Schiphol een milieustudie uitvoeren.
Dit soort studies moet worden beoordeeld door de commissie MER. Die commissie oordeelde in 2021 dat de betrokken milieustudie ondermaats was. Er zaten zoveel onjuistheden in dat „onzeker” was of die nieuwe wet voor een hoger aantal vluchten wel was vast te stellen. Onder meer op het gebied van stikstof, CO2 en geluidsoverlast schiet de studie volgens de commissie tekort. Het hogere aantal vluchten zou bovendien leiden tot 15 procent méér omwonenden met last van ernstige geluidshinder of verstoorde nachtrust.
‘Legaliseren’ wordt ‘vastleggen’
Nu blijkt dat gevoelige termen uit het onderzoeksrapport zijn geschrapt na druk van Schiphol en het ministerie van IenW. Volgens de commissie MER zou de nieuwe wet de bestaande gedoogsituatie „legaliseren”, zo staat in het conceptrapport. Maar die term is tegen het zere been van Schiphol, blijkt uit interne stukken die zijn opgevraagd door milieuorganisatie MOB. „Dit wekt de suggestie dat sprake is van een ‘illegale’ situatie”, schrijft Schiphol aan de commissie MER. Schiphol eist in een schriftelijke reactie dat de term ‘legaliseren’ verdwijnt uit het rapport. En dat gebeurt: in de eindversie is die term veranderd in het zwakkere ‘vastleggen’.
Infrastructuur en Waterstaat probeerde het rapport in een gesprek met de commissie MER nog verder af te zwakken, maar dat lukte niet, blijkt uit een nota aan de minister. „In grote lijnen is het advies ongewijzigd gebleven”.
Vanwege de felle kritiek van de commissie MER is de nieuwe wet er nooit gekomen en duurt de gedoogsituatie voort. Minister Madlener stuurde vorige maand een spoedwetsvoorstel naar de Kamer waarmee hij het aantal vluchten nu wettelijk wil vastleggen op 478.000 per jaar. Dat is meer dan de grofweg 400.000 tot 420.000 vluchten die binnen de huidige wet passen, maar minder dan de 500.000 vluchten die nu gedoogd worden. Aan het gedogen van de overschrijdingen van geluidsnormen wil Madlener vooralsnog geen eind maken.
In de Luchtvaartwet is vastgelegd dat de geluidsoverlast en luchtvervuiling rondom Schiphol niet erger mogen worden. Kamerleden van NSC, Groenlinks en PvdA vrezen dat de overlast toeneemt als er meer gevlogen mag worden. Madlener wijst die kritiek van de hand en verwijst daarbij naar de milieustudie uit 2020. Maar de betrokken studie zijn volgens de commissie MER dus ondermaats.
