De Nederlandse vlag wappert in de linkerhand van Jetze Plat, met rechts geeft hij de pedalen van zijn handbike het laatste zetje richting de finish. In de stromende regen voltooit hij zijn paralympische missie in Tokio: hij wint goud op alle onderdelen waar hij aan meedoet. De paratriatlon, de handbike-tijdrit en de wegwedstrijd in de handbike.
Als de NOS-interviewer Plat na de medaille-uitreiking een boodschap van zijn vader en vriendin laat zien, raakt hij geëmotioneerd: „Ik heb de mentaliteit van mijn vader meegekregen, om altijd zo hard te werken. Zeuren moet je doen als je even alleen in de kamer zit.” Guido Vroemen, de trainer van Plat, kent hem niet anders. Toen hij in 2013 begon met het coachen van de toen 22-jarige sporter, moest hij hem vooral afremmen. „Jetze wilde elke training ‘naar de terror’ gaan, zoals hij het zelf noemt. Gelukkig leerde hij dat snel af. Hij weet precies wat nodig is om op de juiste momenten te pieken.”
Dat hoopt Plat ook de komende week te doen, tijdens de Paralympische Spelen in Parijs. Deze maandag komt hij om 08.15 uur in actie op de paratriatlon, woensdag en donderdag volgen de tijdrit en wegwedstrijd in de handbike. Zondag, op de laatste dag van de Spelen, maakt de 33-jarige Plat voor het eerst zijn paralympische opwachting op de marathon. „Het toetje”, noemt Vroemen het.
Na de succesvolle trilogie in Tokio wist Plat dat hij een nieuwe prikkel nodig had. Een onderdeel waarin hij niet automatisch de beste zou zijn, waarin hij uitgedaagd kon worden om nóg meer uit zijn lijf te halen. Dat gevoel had hij ook al gehad na de Spelen in Rio de Janeiro van 2016, waarop hij goud en brons won. Toen ging de focus naar de Ironman, de langste triatlonafstand, op Hawaï. Een jaar later vestigde Plat op er een parcoursrecord.
Vroemen: „Toen Jetze met het plan kwam om zich te richten op de marathon, was mijn eerste reactie: mooi, een nieuwe strijd. Het is een gebied waar hij kerels tegenkomt die echt veel beter zijn dan hij.”
Niet dat de sport geheel nieuw was voor Plat. Hoewel hij gespecialiseerd is in het handbiken, waarbij hij met zijn handen de pedalen van zijn fiets ronddraait, maakt vijf kilometer wheelen in de rolstoel ook al deel uit van de paratriatlon. In deze sport drijven de atleten de rolstoelwielen rechtstreeks aan met handen, die ingepakt zijn in speciale handschoenen met rubber.
Schaakmat
De machtige bovenarmen van Plat, met een omtrek van ruim veertig centimeter, waren al gewend om rake klappen te geven. En dus duurde het na Tokio niet lang voordat hij zich ook op de marathon bij de wereldtop meldde. Werd hij in 2022 en Berlijn en Londen nog vierde en vijfde, in de marathon van New York noteerde hij dat jaar zijn eerste podiumplek met een bronzen medaille. Vorig jaar volgden derde en tweede plaatsen Boston, Londen en Chicago. Telkens op zo’n vijf tot acht minuten achterstand van de Zwitser Marcel Hug, de alleenheerser in de sport.
„Dat ik nog niet in staat ben om te winnen, maakt mij hongerig”, schreef Plat begin dit jaar over zijn paralympische marathonambities. Nog twee voorbereidingswedstrijden zou hij wheelen voor de Spelen in Parijs: de marathon van Boston en Londen. Totdat de World Para Athletics (WPA) in maart met nieuwe eisen kwam waaraan de rolstoelen van deelnemers moeten voldoen. Een voor Plat cruciale regel werd toegevoegd: het onderlichaam mag om veiligheidsredenen niet meer achter de wielen uitsteken. „Schaakmat”, aldus Plat in een post op sociale media.
„Hij is de enige atleet die door die regel werd getroffen”, zegt zijn manager Bart van Schijndel. Het heeft te maken met Plats unieke handicap. Hij werd geboren met twee onvolgroeide benen, waarbij zijn linker onderbeen verkort is. Andere deelnemers hebben meestal geen benen, of verlamde benen die ze met de knie naar voren onder zich kunnen vouwen. Vóór de invoering van de nieuwe regel stak Plats voet achter de wielen uit.
„Jetze zag zijn toekomst op de internationale marathons in duigen vallen”, vertelt Van Schijndel. „De marathon is een extra trainingsmotivatie, maar ook financieel interessant. De internationale marathons zijn grote evenementen voor de para-atleten, met een lucratieve prijzenpot. Bij iedere wiedstrijd zijn er winstpremies voor podiumplaatsen tussen de 20.000 en 50.000 dollar.”
Vroemen spreekt van „een voldongen feit” waar Jetze en zijn team ineens voor stonden. „De wedstrijden in het voorjaar vielen door de regelwijziging af, maar ook Parijs kwam in gevaar.” Een protest bij de atletiekbond liep op niets uit, en Plat wist dat hij met zeuren niets zou bereiken. Met zijn team richtte hij zich volledig op het aanpassen van de stoel. Dat was niet gemakkelijk, zegt Vroemen: „Je kan wel zeggen: zet het zitje tien centimeter naar voren. Maar je moet wel met je armen rake klappen kunnen geven. Dat is lastig als Jetze zoveel verder naar voren zit.”
Met veel pas- en meetwerk vond Plat een oplossing, die volgens Vroemen op „een paar millimeters” precies binnen de eisen valt die de atletiekbond heeft gesteld. De consequentie is dat Plat volledig is ingeklemd tijdens de race. „Hij moet zich in zijn zitje wurmen en als hij na de wedstrijd eruit stapt, heeft hij een dooie voet. Maar dat moet dan maar, denkt Plat.”
Tijdens de trainingen was Plat snel gewend aan de nieuwe houding in zijn stoel. Maar of het genoeg is om de Duitser Hug te verslaan? Waar manager Van Schijndel spreekt van een „gat dat haast niet te dichten is”, ziet Vroemen kansen. „Jetze gaat voor goud. We hebben afgelopen jaar veel gedaan aan aerodynamica, waarin we misschien toch weer een minuutje hebben gewonnen. En Jetze staat er goed voor, in een van de laatste trainingen was hij in zijn beste vorm.”
Andere prioriteiten
Plat traint en leeft niet meer zo spartaans als tien jaar geleden. In NRC vertelde hij destijds hoe hij in z’n eentje twintig uur met een gesponsorde bus vol materiaal naar Portugal reed voor een trainingskamp, en soms wel zestien uur per dag in een hoogtetent doorbracht, waarin de lucht ijl is om meer rode bloedlichaampjes aan te kunnen maken. „Als je jong en ongebonden bent, gaat de sport voor alles”, zegt Vroemen. „Maar hij heeft nu een zwangere vriendin, er zijn andere prioriteiten in het leven.” Zo bouwde Plat de afgelopen jaren zijn droomhuis en nam hij een puppy, Boet.
Moeite heeft Vroemen niet met de komst van andere belangrijke zaken in het leven van Plat: „Als trainer, maar ook als vriend ben ik niet degene die zegt: dit is hoe het moet, anders ga je je doel niet halen. Ik weet dat Jetze er zo weer staat, als we een aantal weken serieus aan de slag gaan. Dan is hij competitief en kan hij strijden om de prijzen.”
Tegelijk houdt de trainer de balans tussen rust en trainen nauwlettend in de gaten, want met vier te trainen onderdelen ligt overbelasting op de loer. In aanloop naar de Olympische Spelen gebeurde dat immers nog met atlete Sifan Hassan, die net als Plat deelnam aan een unieke combinatie van onderdelen (5.000 meter, 10.000 meter en de marathon). „Als z’n schouders er bijna afvallen van vermoeidheid, dan weten we dat we even moeten kappen”, zegt Vroemen.
Voor de komende week is het devies vooral rust en herstel, tussen de wedstrijden door. „Rusten kan Jetze heel goed. Ik heb hem op een trainingskamp hele dagen op zijn rug op een stretcher zien liggen”, lacht Vroemen. „Het hoogste doel is driemaal goud en dan misschien nog eentje erbij. Dan zijn de Paralympische Spelen voor Jetze geslaagd.”
